Ραντιέρης ίσον εισοδηματίας. Εκ της γαλλικής λέξης rentier ή της αγγλικής renter. Στην Ελλάδα οφείλουμε στον Ανδρέα Παπανδρέου την εξοικείωση με τον όρο, αλλά εισηγητής της αντίληψης που τάραξε τα νερά της αστικής πολιτικής οικονομίας, τη δεκαετία του 1920, ήταν ο Τζον Μέιναρντ Κέινς.
Ο Κέινς τάχθηκε ανοιχτά υπέρ της «ευθανασίας του ραντιέρη», δηλαδή υπέρ μιας πολιτικής χαμηλών επιτοκίων και υψηλού πληθωρισμού που θα καθιστούσαν όσο το δυνατό πιο περιττούς τους εισοδηματίες του τόκου. «Είναι χειρότερο -έγραφε το 1923- να προκαλέσουμε ανεργία μέσω του αποπληθωρισμού σε έναν κόσμο που ήδη υποφέρει από τη φτώχεια, από το να δυσαρεστήσουμε τον ραντιέρη που ζει από τους τόκους».
Ο Κέινς, ζώντας στην πατρίδα της τραπεζικής πίστης, τη Βρετανία, διέβλεπε τον διαβρωτικό ρόλο του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου που αναπτυσσόταν επικίνδυνα και επιζητούσε «την ευθανασία της σωρευτικής καταπιεστικής ισχύος του καπιταλιστή να εκμεταλλεύεται την, λόγω σπανιότητας, αξία του κεφαλαίου». Επί της ουσίας, επεδίωκε την απελευθέρωση του «παραγωγικού» κεφαλαίου από την ηγεμονία του χρηματοπιστωτικού. Επομένως, η πρότασή του για την «ευθανασία» δεν έκρυβε αντικαπιταλιστικές προθέσεις. Το έλεγε, άλλωστε, ευθέως: «Θα είναι προς όφελος της διαδοχής των γεγονότων που υπερασπιζόμαστε ότι η ευθανασία του ραντιέρη, του μη λειτουργικού καπιταλιστή, δεν θα είναι απότομη αλλά βαθμιαία και παρατεταμένη συνέχιση αυτού που, πρόσφατα, έχουνε βιώσει στη Μεγάλη Βρετανία και, επομένως, θα επέλθει χωρίς να απαιτηθεί επανάσταση».
Οι απόψεις του Κέινς έγιναν, από τον Μεσοπόλεμο και μετά, εξαιρετικά δημοφιλείς στις ελίτ των καπιταλιστικών χωρών. Υιοθετήθηκαν, όμως, αλά καρτ. Οι κρατικές δαπάνες χρησιμοποιήθηκαν ως εργαλείο κατά των υφέσεων, αλλά το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο όχι μόνο δεν υποβλήθηκε σε «ευθανασία», αλλά γιγαντώθηκε ανεξέλεγκτα. Οι ραντιέρηδες σήμερα δεν είναι αμέριμνοι, αργόσχολοι εισοδηματίες που παίζουν με τις αγορές αξιών, αλλά κολοσσιαία κεφάλαια, οργανωμένα ως διεθνείς τραπεζικοί όμιλοι, hedge funds, επενδυτικές εταιρίες, ακόμη και ως διαχειριστές συνταξιοδοτικών ταμείων που εξασφαλίζουν προλεταριακή «συνενοχή» στη διεθνή τοκογλυφία.
Ούτε λόγος, λοιπόν, για ευθανασία του ραντιέρη. Αντιθέτως, νεοφιλελεύθεροι, κεϊνσιανιστές ή νέο-κεϊνσιανιστές ηγέτες διαχειρίζονται, σήμερα, την παγκόσμια κρίση χρέους με γνώμονα όχι απλώς τη σωτηρία του ραντιέρη, αλλά κυριολεκτικά την αθανασία του. Παρά τις αποκλίσεις τους, οι συνταγές πολιτικής διασφαλίζουν τα κέρδη της διεθνούς τοκογλυφίας και διαιωνίζουν την ηγεμονία της ακόμη και με το ρίσκο μιας ολικής κατάρρευσης.
Θα μπορούσε να γίνει αλλιώς; Μπορεί ο Κέινς να επιθυμούσε ειλικρινά την «ευθανασία των ραντιέρηδων», αγνόησε ωστόσο επιδεικτικά (παρά τις υποδείξεις του Μπερνάρ Σω) την ανάλυση του Μαρξ στο Κεφάλαιο για την εξελισσόμενη από τον 19ο αιώνα σύμφυση τραπεζικού και βιομηχανικού κεφαλαίου. «Μαζί με την κεφαλαιοκρατική παραγωγή -έγραφε ο Μαρξ- σχηματίζεται με τελείως καινούργια δύναμη, το πιστωτικό σύστημα, που στις αρχές του εισχωρεί λαθραία, σαν μετριόφρων βοηθός της συσσώρευσης, προσελκύει με αόρατα νήματα στα χέρια ατομικών ή συνεταιρισμένων κεφαλαιοκρατών τα μεγαλύτερα ή μικρότερα χρηματικά ποσά που είναι σκόρπια στην επιφάνεια της κοινωνίας, γίνεται όμως, σε λίγο, ένα καινούργιο τρομερό όπλο στην πάλη του ανταγωνισμού και, τελικά, μετατρέπεται σ’ έναν τεράστιο μηχανισμό για τη συγκεντροποίηση του κεφαλαίου».
Συμπέρασμα; Η ευθανασία του ραντιέρη, σήμερα, είναι αδύνατη χωρίς την ευθανασία του κεφαλαίου, γενικώς…
Ο Κέινς, ζώντας στην πατρίδα της τραπεζικής πίστης, τη Βρετανία, διέβλεπε τον διαβρωτικό ρόλο του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου που αναπτυσσόταν επικίνδυνα και επιζητούσε «την ευθανασία της σωρευτικής καταπιεστικής ισχύος του καπιταλιστή να εκμεταλλεύεται την, λόγω σπανιότητας, αξία του κεφαλαίου». Επί της ουσίας, επεδίωκε την απελευθέρωση του «παραγωγικού» κεφαλαίου από την ηγεμονία του χρηματοπιστωτικού. Επομένως, η πρότασή του για την «ευθανασία» δεν έκρυβε αντικαπιταλιστικές προθέσεις. Το έλεγε, άλλωστε, ευθέως: «Θα είναι προς όφελος της διαδοχής των γεγονότων που υπερασπιζόμαστε ότι η ευθανασία του ραντιέρη, του μη λειτουργικού καπιταλιστή, δεν θα είναι απότομη αλλά βαθμιαία και παρατεταμένη συνέχιση αυτού που, πρόσφατα, έχουνε βιώσει στη Μεγάλη Βρετανία και, επομένως, θα επέλθει χωρίς να απαιτηθεί επανάσταση».
Οι απόψεις του Κέινς έγιναν, από τον Μεσοπόλεμο και μετά, εξαιρετικά δημοφιλείς στις ελίτ των καπιταλιστικών χωρών. Υιοθετήθηκαν, όμως, αλά καρτ. Οι κρατικές δαπάνες χρησιμοποιήθηκαν ως εργαλείο κατά των υφέσεων, αλλά το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο όχι μόνο δεν υποβλήθηκε σε «ευθανασία», αλλά γιγαντώθηκε ανεξέλεγκτα. Οι ραντιέρηδες σήμερα δεν είναι αμέριμνοι, αργόσχολοι εισοδηματίες που παίζουν με τις αγορές αξιών, αλλά κολοσσιαία κεφάλαια, οργανωμένα ως διεθνείς τραπεζικοί όμιλοι, hedge funds, επενδυτικές εταιρίες, ακόμη και ως διαχειριστές συνταξιοδοτικών ταμείων που εξασφαλίζουν προλεταριακή «συνενοχή» στη διεθνή τοκογλυφία.
Ούτε λόγος, λοιπόν, για ευθανασία του ραντιέρη. Αντιθέτως, νεοφιλελεύθεροι, κεϊνσιανιστές ή νέο-κεϊνσιανιστές ηγέτες διαχειρίζονται, σήμερα, την παγκόσμια κρίση χρέους με γνώμονα όχι απλώς τη σωτηρία του ραντιέρη, αλλά κυριολεκτικά την αθανασία του. Παρά τις αποκλίσεις τους, οι συνταγές πολιτικής διασφαλίζουν τα κέρδη της διεθνούς τοκογλυφίας και διαιωνίζουν την ηγεμονία της ακόμη και με το ρίσκο μιας ολικής κατάρρευσης.
Θα μπορούσε να γίνει αλλιώς; Μπορεί ο Κέινς να επιθυμούσε ειλικρινά την «ευθανασία των ραντιέρηδων», αγνόησε ωστόσο επιδεικτικά (παρά τις υποδείξεις του Μπερνάρ Σω) την ανάλυση του Μαρξ στο Κεφάλαιο για την εξελισσόμενη από τον 19ο αιώνα σύμφυση τραπεζικού και βιομηχανικού κεφαλαίου. «Μαζί με την κεφαλαιοκρατική παραγωγή -έγραφε ο Μαρξ- σχηματίζεται με τελείως καινούργια δύναμη, το πιστωτικό σύστημα, που στις αρχές του εισχωρεί λαθραία, σαν μετριόφρων βοηθός της συσσώρευσης, προσελκύει με αόρατα νήματα στα χέρια ατομικών ή συνεταιρισμένων κεφαλαιοκρατών τα μεγαλύτερα ή μικρότερα χρηματικά ποσά που είναι σκόρπια στην επιφάνεια της κοινωνίας, γίνεται όμως, σε λίγο, ένα καινούργιο τρομερό όπλο στην πάλη του ανταγωνισμού και, τελικά, μετατρέπεται σ’ έναν τεράστιο μηχανισμό για τη συγκεντροποίηση του κεφαλαίου».
Συμπέρασμα; Η ευθανασία του ραντιέρη, σήμερα, είναι αδύνατη χωρίς την ευθανασία του κεφαλαίου, γενικώς…
Σάιλοκ
Σχόλια
