Ο ρόλος Αμερικανών και Ευρωπαίων και το σχέδιο τύπου Ανάν που περιμένει στη γωνία
Του Σταύρου Λυγερού
Η δεύτερη γεώτρηση (στο θαλάσσιο οικόπεδο 9) από την κοινοπραξία ΕΝΙ-Kogas έδωσε την αφορμή στην Τουρκία να στείλει το ερευνητικό σκάφος Μπαρμπαρόσα, νοτίως της Μεγαλονήσου και εντός της κυπριακής ΑΟΖ. Στόχος της τουρκικής πρόκλησης είναι να αμφισβητήσει, εμπράκτως, το δικαίωμα της Κυπριακής Δημοκρατίας να εκμεταλλευθεί τα ενεργειακά κοιτάσματά της.
Όταν επί προεδρίας Τάσσου Παπαδόπουλου η Κυπριακή Δημοκρατία είχε ανακηρύξει ΑΟΖ, η Άγκυρα είχε αντιδράσει με απειλητικές δηλώσεις. Στις 19 Οκτωβρίου 2008 ο Τούρκος αρχηγός ΓΕΝ, ναύαρχος Μετίν Ατάτς, είχε δηλώσει: «Εκτιμώ ότι η Ανατολική Μεσόγειος θα καταστεί εστία προστριβών και συγκρούσεων λόγω της πετρελαϊκής σπουδαιότητας που θα αποκτήσει προσεχώς. Εξαιτίας των πετρελαίων που διαθέτει, θα μετατραπεί σε έναν δεύτερο Αραβικό Κόλπο. Η Τουρκία πρέπει να επαγρυπνεί και να αντιδράσει».
Μετά τις συμφωνίες οριοθέτησης της ΑΟΖ με την Αίγυπτο και το Ισραήλ (η αντίστοιχη με τον Λίβανο δεν έχει κυρωθεί ακόμα), η Λευκωσία συνήψε συμφωνίες με μεγάλες διεθνείς πετρελαϊκές εταιρίες για την πραγματοποίηση ερευνών και γεωτρήσεων. Η πρώτη πραγματοποιήθηκε με επιτυχία από την κοινοπραξία της αμερικανικής Noble Energy και της ισραηλινής Delek στο κοίτασμα Αφροδίτη. Η προσπάθεια των Τούρκων να την αποτρέψουν με στρατιωτικές παρενοχλήσεις έπεσε στο κενό.
Αυτή τη φορά η Άγκυρα δεν περιορίσθηκε σε απειλές και σε παρενοχλήσεις. Εξέδωσε και νότα, με την οποία παρανόμως δέσμευσε για σεισμικές έρευνες μία θαλάσσια περιοχή νοτίως της Κύπρου! Θεωρεί ότι η συγκυρία την ευνοεί. Μπορεί οι Αμερικανοί και οι Ευρωπαίοι να θεωρούν απρόβλεπτο και αναξιόπιστο τον Ερντογάν, αλλά έχουν ανάγκη την Τουρκία για να αντιμετωπίσουν το Χαλιφάτο. Επειδή οι Nεοοθωμανοί διαβλέπουν πως δεν θα μπορούν για πολύ ακόμα να αναχαιτίσουν τον κουρδικό αλυτρωτισμό στα ανατολικά τους, αναζητούν αντάλλαγμα στο τόξο Κύπρος-Αιγαίο-Θράκη.
Οι τουρκικές έρευνες είναι παντελώς παράνομες. Ακόμα και οι πιο τραβηγμένες ερμηνείες του Διεθνούς Δικαίου αδυνατούν να δώσουν το παραμικρό νομικό έρεισμα. Μιλώντας για λογαριασμό των Τουρκοκυπρίων η Άγκυρα προβάλλει δύο ισχυρισμούς:
Ο πρώτος είναι ότι οι Ελληνοκύπριοι δεν έχουν δικαίωμα να συνάπτουν καμία διεθνή συμφωνία πριν λυθεί το Κυπριακό. Η κυπριακή κυβέρνηση αναγνωρίζεται από τον ΟΗΕ ως νόμιμη κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας και ως εκ τούτου έχει όλα τα σχετικά δικαιώματα, ανεξαρτήτως των διαπραγματεύσεων για τη λύση του Κυπριακού. Ο ισχυρισμός ότι μέχρι τότε δεν μπορεί να συνάπτει διεθνείς συμφωνίες είναι παντελώς αβάσιμος και γελοίος.
Ο δεύτερος ισχυρισμός της Άγκυρας είναι ότι οι Τουρκοκύπριοι έχουν ισότιμα δικαιώματα σε ολόκληρη την Κύπρο, άρα και στο φυσικό αέριο που βρέθηκε και θα βρεθεί νοτίως της Μεγαλονήσου. Σε αντίθεση με τον ΟΗΕ που αναγνωρίζει ένα κράτος στην Κύπρο, η Άγκυρα και η τουρκοκυπριακή ηγεσία ισχυρίζονται ότι μετά την ανακήρυξη του ψευδοκράτους στο νησί υπάρχουν δύο κράτη. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι το ψευδοκράτος έχει κυριαρχικά δικαιώματα στη Βόρεια Κύπρο, αλλά κανένα δικαίωμα στη Νότιο Κύπρο και στην ΑΟΖ που της αντιστοιχεί. Με άλλα λόγια, η Τουρκία βρίσκεται σε αντίφαση με τον εαυτό της και δυστυχώς ούτε η Λευκωσία ούτε η Αθήνα έχουν αναδείξει διπλωματικά αυτή την αντίφαση.
Η τουρκική πρόκληση δεν αποσκοπεί μόνο στην έμπρακτη αμφισβήτηση του δικαιώματος της Κυπριακής Δημοκρατίας να εκμεταλλευθεί τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων. Αποσκοπεί και στην άσκηση πιέσεων προς τη Λευκωσία για να αποδεχθεί το σχέδιο τύπου Ανάν που περιμένει στη γωνία. Η Λευκωσία σωστά αποφάσισε να αναστείλει τις διακοινοτικές διαπραγματεύσεις, αλλά όσο δεν αλλάζει συνολικά στρατηγική δεν πρόκειται να ξεφύγει από την ιδιότυπη διαπραγματευτική ομηρία που φέρει τον τίτλο «δικοινοτική διζωνική ομοσπονδία». Η πείρα του παρελθόντος διδάσκει ότι σύντομα θα αρχίσουν να ασκούνται πιέσεις στην ελληνοκυπριακή πλευρά για να επανέλθει στο τραπέζι.
