Καμιά φορά οι λέξεις και οι όροι είναι δυνάστες και η γλώσσα εργαλείο ταξικής καταπίεσης. Λέξη των ημερών, των εβδομάδων, των μηνών, του ενός χρόνου κατά τον οποίο η κυβέρνηση και η τρόικα «σώζουν» τη χώρα είναι η «αναδιάρθρωση». Του χρέους, φυσικά.
Μην αγχώνεστε, δεν είναι τόσο σοφοί αυτοί που την πιπιλάνε σαν καραμέλα. Απλώς έκαναν μετάφραση του αγγλοσαξονικού debt restructuring, όρου του βρετανικού πτωχευτικού δικαίου που περιγράφει μία από τις εναλλακτικές λύσεις που διαθέτει επιχείρηση η οποία περιέρχεται σε αδυναμία πληρωμής των πιστωτών της. Αναδιάρθρωση του χρέους μιας επιχείρησης σημαίνει, λοιπόν, ότι κάθεται στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης, συχνά υπό την εποπτεία του συνδίκου πτώχευσης ή άλλου «διαιτητή» και αναζητεί μαζί με τους πιστωτές έναν αμοιβαία επωφελή διακανονισμό του χρέους ούτως ώστε ούτε η επιχείρηση να βάλει λουκέτο ούτε οι πιστωτές να χάσουν όλα τα χρήματά τους.
Επί της ουσίας, η αναδιαπραγμάτευση ενός χρέους δεν είναι κάτι διαφορετικό από τον διακανονισμό των οφειλών ενός δανείου που γίνεται όλο και συχνότερα το τελευταίο διάστημα, ακόμη και με πρωτοβουλία των τραπεζών που θέλουν να κρύψουν κάτω απ’ το χαλί όσο το δυνατό περισσότερα επισφαλή και μη ενήμερα δάνεια.
Στην περίπτωση του κρατικού χρέους η αναδιάρθρωσή του σημαίνει περίπου το ίδιο πράγμα. Μια κυβέρνηση που διαπιστώνει αδυναμία να πληρώσει τα χρέη της, καλεί τους πιστωτές της σε διαπραγμάτευση που, βεβαίως, είναι πολύ πιο πολύπλοκη τεχνικά και νομικά, χρονοβόρα και με αβέβαιη έκβαση. Αλλά, μια και δεν υπάρχει θεσπισμένο και αναγνωρισμένο από όλες τις χώρες «διεθνές πτωχευτικό δίκαιο», αναδιάρθρωση ενός χρέους μπορεί να γίνει και με πρωτοβουλία της άλλης πλευράς, των πιστωτών όταν διαπιστώνουν τον κίνδυνο να χάσουν όλα τους τα χρήματα σε μια κρατική χρεοκοπία. Το ΔΝΤ έχει αναλάβει πολλές φορές τον ρόλο του διαμεσολαβητή σε τέτοια παζάρια, αλλά μην έχετε αμφιβολία ποιου τα συμφέροντα προέταξε και τι όρους επέβαλε στην υπό χρεοκοπία χώρα ως «διεθνής τοκογλύφος».
Η αναδιάρθρωση του κρατικού χρέους μπορεί να πάρει ποικίλες μορφές. Αναδιάρθρωση είναι και η επιμήκυνση της αποπληρωμής, με ανταλλαγή ομολόγων ίδιας αξίας, αλλά παρατεταμένης σε σχέση με την αρχική διάρκεια (π.χ. δεκαετή ομόλογα που λήγουν το 2011, θα εξοφληθούν το 2021). Η επιμήκυνση συχνά συνδυάζεται και με μείωση του επιτοκίου, όπως έγινε με την απόφαση των 27 για την εξόφληση του δανείου των 110 δισ. προς την Ελλάδα. Με τις δυο αυτές μορφές επιτυγχάνεται μια μείωση του ετήσιου κόστους δανεισμού, ωστόσο δεν μειώνεται ο συνολικός όγκος του χρέους, η εξόφληση του οποίου μετατίθεται στο μέλλον, με την ελπίδα ότι στο μεταξύ θα έχει επιτευχθεί σημαντική ανάπτυξη που θα μειώνει την αναλογία του χρέους προς το ΑΕΠ.
Ωστόσο, η κυριότερη μορφή αναδιάρθρωσης του χρέους είναι το περίφημο «κούρεμα» των ομολόγων, δηλαδή η ανταλλαγή παλιών ομολόγων με νέα μικρότερης αξίας. Η αναδιάρθρωση αυτή μπορεί να γίνει με πρωτοβουλία και, κυρίως, με τους όρους των πιστωτών, όπως φαίνεται να επιδιώκεται σήμερα για το Eλληνικό Xρέος από ένα ετερόκλητο «σμήνος» πιστωτών, κερδοσκόπων, ευρωπαϊκών εταίρων και εγχωρίων «χρυσοκάνθαρων». Μπορεί όμως να γίνει και με πρωτοβουλία του οφειλέτη, σε χρόνο και με όρους που θα επιδιώξει να επιβάλει μέσα από μια διαδικασία κάθε άλλο παρά εύκολη και ανώδυνη, ιδιαίτερα αν περιλάβει τον έλεγχο του χρέους και την αθέτηση του μέρους του που αποδεικνύεται παράνομο ή επαχθές.
Στην πρώτη περίπτωση, ιδιαίτερα αν «εγγυητής» και «διαιτητής» αυτής της διαπραγμάτευσης είναι η τρόικα (ΔΝΤ, Ε.Ε., ΕΚΤ), είναι προφανές ότι κάθε ποσοστιαία μονάδα χρέους που θα διαγραφεί θα πληρωθεί με αίμα, άγριες περικοπές και ξεπούλημα δημόσιου πλούτου. Η εναλλακτική της αναδιάρθρωσης χρέους με πρωτοβουλία της χώρας, πάλι, δεν αποβαίνει αυτονόητα επωφελής για τον εργαζόμενο. Η Ρωσία το 1999 πέτυχε να «κουρέψει» το 53% του χρέους της προς το 95% των πιστωτών της και η Αργεντινή το 2005 μείωσε το 45% του χρέους στο 75% των πιστωτών. Ωστόσο, ελάχιστα από τα οφέλη αυτής της «κουράς» έφτασαν στον αργεντίνικο ή το ρωσικό λαό.
Σε τελευταία ανάλυση, το θέμα είναι πολιτικό. Αυτό που ξεχωρίζει μια δυσμενή αναδιάρθρωση από μια επωφελή για τον λαό είναι το ποια κυβέρνηση τη διαπραγματεύεται, για ποιου τα συμφέροντα και με ποιους είναι διατεθειμένη να συγκρουστεί για να τα υπηρετήσει.
Πεδίον δόξης λαμπρόν…
