Η πρόσφατη τραγωδία με 21, ως τώρα νεκρούς, και η καταστροφή περιοχών της Δυτικής Αττικής και της Κατερίνης αλλά και οι προηγούμενες «προειδοποιητικές» πλημμύρες στη Σύμη, και Κέρκυρα δεν είναι πλήγματα της τύχης. Δεν είναι φυσικές καταστροφές που συμβαίνουν ξαφνικά και που η ανθρώπινη φύση δοκιμάζεται χωρίς περιθώρια αντίδρασης.
Αποτελούν εκδηλώσεις της αδιαφορίας και της περιφρόνησης συνολικά του σημερινού πολιτικού συστήματος προς την ανθρώπινη ζωή και περιουσία, ιδιαίτερα στις φτωχές γειτονιές της χώρας. Αποτελούν τραγικές συνέπειες επιλογών και σχεδιασμένων κινήσεων φορέων και οργανισμών επιφορτισμένων με την πρόληψη τους και τη διαχείριση τους πριν κιόλας συμβούν.
Σήμερα η Πολιτική Προστασία, το σύνολο δηλαδή των διαδικασιών και των μέτρων πρόληψης φυσικών καταστροφών, απαξιώνονται και παραχωρούνται στην ιδιωτική πρωτοβουλία με διάφορες προφάσεις. Ο αντιπλημμυρικός σχεδιασμός, η διευθέτηση των ρεμάτων, τα έργα αναδάσωσης και προστασίας των ορεινών όγκων από διάβρωση καθυστερούν γιατί έχουν μικρό εργολαβικό όφελος. Αντίθετα τα μεγάλα έργα που προωθούνται τις περισσότερες φορές επιβαρύνουν το φυσικό περιβάλλον και συμβάλλουν στη διαιώνιση των προβλημάτων.
Γύρω από τις, ελάχιστες έτσι και αλλιώς, αποζημιώσεις στήνονται πολιτικά παιχνίδια εξαγορασμού του πόνου και διαχείρισης της οργής. Οι αρμόδιοι φορείς κρύβουν τις ευθύνες πίσω από υψηλές δόσεις υποκρισίας και επικοινωνιακού παιχνιδιού.
Από την Μάνδρα της Αττικής ως την πιο απομακρυσμένη πλημμυροπαθή περιοχή αναδεικνύουν τις τεράστιες ευθύνες ενός πολιτικού προσωπικού που ενδιαφέρεται αποκλειστικά για την επιβίωση του αδιαφορώντας προκλητικά για τη τύχη της χώρας και των πολιτών της. Που νοιάζεται μόνο για την πολιτική του «φαίνεσθαι» και όχι για την ουσία και τις ανάγκες της κοινωνίας.
Η Πολιτική Προστασία ιδιωτικοποιείται
Όργιο σπατάλης δημόσιου χρήματος με ασήμαντο αποτέλεσμα
του Γιώργου Θεοδωρόπουλου
«Η Πολιτική Προστασία αποβλέπει στην προστασία των ατόμων, των ομάδων ή κοινοτήτων από φυσικές ή ανθρωπογενείς καταστροφές ταχείας ή βραδείας εξέλιξης. Οι καταστροφές μπορεί να είναι τεχνολογικές, βιολογικές, χημικές ή πυρηνικές και άλλου είδους που μπορεί να προκληθούν κατά τη διάρκεια ειρηνικής περιόδου, προκαλώντας καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης» (Βικιπαίδεια)
Η Πολιτική Προστασία πριν τη λειτουργία των Αιρετών Νομαρχιών και αργότερα Περιφερειών γινόταν βασικά από προσωπικό και μηχανήματα της Νομαρχίας με τη συνδρομή του Στρατού και επίταξη ιδιωτικών μηχανημάτων, που βέβαια πληρώνονταν. Σταδιακά η Πολιτική Προστασία άρχισε να περνάει σε ιδιώτες/εργολάβους.
Οι Περιφέρειες αποδυναμώθηκαν από χειριστές (απαγόρευση προσλήψεων) και τα μηχανήματα άρχισαν να μένουν ασυντήρητα και να απαξιώνονται λόγω αχρηστίας και έλλειψης πόρων για αγορά ανταλλακτικών κλπ.
Ενδεικτικά στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας υπάρχουν περίπου 100 μηχανήματα έργων και λιγότεροι από 10 χειριστές. Κατά διαστήματα προσλαμβάνονται χειριστές με δίμηνες ή οκτάμηνες συμβάσεις. Έτσι οι Δήμοι και οι Περιφέρειες οδηγούνται αναγκαστικά στην επιλογή να ανταλλάσσουν μεταξύ τους μηχανήματα ανάλογα με το ποιος έχει χειριστή. Στα αιτήματά τους προς την κεντρική διοίκηση για πρόσληψη, έστω και συμβασιούχων χειριστών, η κυβέρνηση αρνείται ή πριμοδοτεί ειδικότητες που δεν έχουν καμιά σχέση με πραγματικές ανάγκες (π.χ. διοικητικοί) για να ικανοποιεί πολιτική πελατεία και βέβαια να αφήνει ελεύθερο το πεδίο για εμπορευματοποίηση της Πολιτικής Προστασίας και παραχώρηση του έργου του σε ιδιώτες.
Για την κάλυψη των έκτακτων αναγκών Πολιτικής Προστασίας αρκετές Περιφέρειες έχουν συγκροτήσει μητρώα εργοληπτών στους οποίους απευθύνονται, με διαδικασίες απευθείας ανάθεσης και βάση συγκεκριμένων τιμολογίων, για να παρέμβουν άμεσα.
Συνήθως όμως οι «άμεσες επεμβάσεις και η διάθεση μέσων» επεκτείνονται και σε έργα που θα έπρεπε να γίνουν με ανοιχτούς διαγωνισμούς. Αυτό έχει ως συνέπεια οι εργολάβοι να εισπράττουν υπέρογκα ποσά, τα οποία δεν υπόκεινται και σε δημοσιονομικό έλεγχο παρά μόνο για την τυπική τήρηση των διαδικασιών. Έτσι για ένα έργο ή μια παροχή υπηρεσιών, που αν γινόταν διαγωνισμός ο εργολάβος θα έδινε έκπτωση έως και 70%, εκτελείται με πολλαπλάσια χρήματα, με την επίκληση «έκτακτων αναγκών».
Με αυτό τον τρόπο δημιουργείται ένα πελατειακό σύστημα μικρών και μεσαίων εργολάβων με τις Περιφέρεις και τους Δήμους.
Ενδεικτικά για τις πλημμύρες του Σεπτέμβρη του 2016 στο Δήμο Θερμαϊκού στη Θεσσαλονίκη δόθηκαν περίπου 16,5 εκατομμύρια που μοιράστηκαν σε απευθείας αναθέσεις σε εργολάβους. Την περασμένη Τετάρτη 22/11 η οικονομική επιτροπή της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας (ΠΚΜ) ενέκρινε την εκτέλεση τριών έργων, με επίκληση έκτακτης ανάγκης, από τις πλημμύρες του 2016 (!), προϋπολογισμού περίπου 2 εκατομμυρίων ευρώ. Η επίκληση έκτακτης ανάγκης είναι το κόλπο για να παρακάμπτονται οι τυπικές διαγωνιστικές διαδικασίες και να «μοιράζεται χρήμα».
Αντίστοιχη είναι η εικόνα για τον καθαρισμό οδών από χιόνια. Οι αποχιονισμοί γίνονται με ανάθεση μέσω διαγωνισμών σε ιδιώτες. Στην ΠΚΜ δίνονται περίπου 2 εκατομμύρια ευρώ το χρόνο. Συχνά όταν προκύψει πρόβλημα από χιονόπτωση οι διαγωνισμοί δεν έχουν ολοκληρωθεί και τα αναγκαία έργα γίνονται με τη γνωστή επίκληση «έκτακτης ανάγκης», οπότε τα ποσά αυξάνονται.
Αβίαστα συμπεράσματα
1) Η Πολιτική Προστασία έχει εκχωρηθεί στους ιδιώτες.
2) Ενεργεί κυρίως με απευθείας αναθέσεις με την επίκληση «έκτακτης ανάγκης» και κοστίζει πανάκριβα.
3) Με τα χρήματα που διατίθενται θα μπορούσε να γίνει πρόσληψη μόνιμου προσωπικού (ή και συμβασιούχων) και να συντηρηθούν τα μηχανήματα και να αγοραστούν νέα. Η ύπαρξη προσωπικού (χειριστών) θα λειτουργούσε και προληπτικά, παραδείγματος χάρη για καθαρισμό ρεμάτων.
Το διαρκές σκάνδαλο της αντιπλημμυρικής προστασίας
Προϊόν καθυστερήσεων και αδιαφορίας το έγκλημα στη Μάνδρα
του Γιώργου Χάμψα
Η αξιολόγηση και η διαχείριση του κινδύνου των πλημμυρών γίνεται με βάση την Ευρωπαϊκή οδηγία 2007/60/Ε.Κ. που ενσωματώθηκε στο Εθνικό Δίκαιο.
Σύμφωνα με αυτή κάθε κράτος-μέλος πρέπει να καταρτίσει για κάθε Υδάτινο Διαμέρισμα (Υ.Δ.) χάρτες επικινδυνότητας πλημμύρας και χάρτες κινδύνων πλημμύρας
Η οδηγία ορίζει ότι τα δυο παραπάνω πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί και αναρτηθεί έως τις 22 Δεκεμβρίου 2013.
Η Ελλάδα τυπικά έχει ολοκληρώσει την παραπάνω διαδικασία και στον ιστότοπο του ΥΠΕΚΑ έχουν αναρτηθεί οι σχετικοί χάρτες και τα τεχνικά κείμενα.
Μετά τη σύνταξη των χαρτών, σύμφωνα με την παραπάνω οδηγία, πρέπει να συνταχθούν «Σχέδια Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας ανά Υδατικό Διαμέρισμα. Για την Ελλάδα, που χωρίζεται σε 14 Υδάτινα Διαμερίσματα, έχουν γίνει τα προκαταρκτικά σχέδια τα οποία βρίσκονται στη φάση της διαβούλευσης. Το προσχέδιο Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας του Υ.Δ. Αττικής αναρτήθηκε τον Ιούλιο του 2017 στον προαναφερόμενο ιστότοπο του ΥΠΕΚΑ.
Με βάση την οδηγία τα Σχέδια Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμυρών πρέπει να είχαν ολοκληρωθεί μέχρι τις 22 Δεκεμβρίου 2015. Από αυτό και μόνο το στοιχείο προκύπτει μια σημαντική καθυστέρηση και πρακτικά σημαίνει ότι η χώρα δεν έχει εφαρμόσει την σχετική οδηγία της Ε.Ε.
Την κύρια ευθύνη έχουν οι Περιφέρειες καθώς είναι οι αρμόδιοι φορείς για την αντιπλημμυρική προστασία των περιοχών τους.
Στην περίπτωση της Αττικής, σύμφωνα με την Προκαταρκτική Μελέτη Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας των Λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Αττικής, υπάρχουν κι άλλες περιοχές της Αττικής, με συνολικό πληθυσμό πάνω από 3 εκατ. κατοίκους, όπου υπάρχει μεγάλος κίνδυνος πλημμυρών. Ανάμεσα τους η λεκάνη του ποταμού Κηφισού, η ζώνη Μεγάρων – Νέας Περάμου, η περιοχή των Μεσογείων, η ζώνη Ασπροπύργου – Ελευσίνας, η παράκτια περιοχή Μαραθώνα – Νέας Μάκρης, η περιοχή Βάρης – Αγίας Μαρίνας Κορωπίου και Σαρωνίδας – Αναβύσσου – Παλαιάς Φώκαιας, η ζώνη Λουτρακίου, η ζώνη τεχνητής λίμνης Μαραθώνα. Για όλες αυτές τις περιοχές υψηλού κινδύνου δεν υπάρχουν οριστικές μελέτες κινδύνων από τις πλημμύρες.
Η βασική αιτία βέβαια δεν είναι, οι υπαρκτές, γραφειοκρατικές αγκυλώσεις μεταξύ συναρμόδιων φορέων, ΟΤΑ – Περιφέρειες – Δασαρχείο, που επικαλούνται συνήθως οι υπεύθυνοι όταν υπάρξει μια καταστροφή. Η πραγματικότητα είναι ότι έργα αντιπλημμυρικής προστασίας δεν υλοποιούνται, γιατί δεν είναι ιδιαίτερα «θελκτικά» για τους εργολάβους και δεν προσφέρονται για επικοινωνιακές πολιτικές. Αντίθετα, τα έργα που συνδέονται με εμπορική ή ανταποδοτική χρήση ή προσφέρονται για επικοινωνιακή εκμετάλλευση υλοποιούνται γρήγορα και με fast-track διαδικασίες. Τις περισσότερες φορές αυτά τα έργα οδηγούν σε επιδείνωση των πλημμυρικών φαινομένων, γιατί στη βάση του περιορισμού του κόστους και της αύξησης του εργολαβικού κέρδους δεν συνυπολογίζεται το σύνολο των επιδράσεων που επιφέρουν.
Στην πραγματικότητα το πολιτικό και οικονομικό σύστημα αδιαφορεί να προχωρήσει σε έργα και ενέργειες που συνδέονται με τις λαϊκές ανάγκες. Το αποτέλεσμα είναι οι μεγάλες καταστροφές και οι ανθρώπινες απώλειες να συμβαίνουν συνήθως στις λεγόμενες υποβαθμισμένες περιοχές και με θύματα τα πιο φτωχά στρώματα της κοινωνίας.
Κυβέρνηση: «Δεν υπάρχει πρόβλημα στην Νέα Πέραμο»
Πρόσφατα, λοιπόν, τον Ιούλη του 2017, αναρτήθηκε από το υπουργείο Περιβάλλοντος, όπως ήδη σημειώθηκε, το λεγόμενο «Προσχέδιο Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας – Παραδοτέο 12» του Υδατικού Διαμερίσματος Αττικής.
Στο συγκεκριμένο προσχέδιο, που θυμίζουμε ότι είναι επίσημο κυβερνητικό έγγραφο, αναφέρεται συγκεκριμένα πως για την Νέα Πέραμο «δεν υπάρχει υψηλός ή πολύ υψηλός κίνδυνος πλημμύρας» ακόμη και «για πλημμυρική βροχόπτωση εκατονταετίας». Για την Μάνδρα διαπιστώνει υψηλό και πολύ υψηλό κίνδυνο αλλά κατά περίπτωση και σε κάποια τμήματα.
Με βάση αυτές τις προβλέψεις δεν είναι τυχαίο «φυσικό» φαινόμενο η απώλεια 21 ανθρώπων, οι αγνοούμενοι και η τεράστιας έκτασης καταστροφές. Σε συνδυασμό με την αδιαφορία εκτέλεσης έργων αναδάσωσης και συγκράτησης των χωμάτων στο πρόσφατα καμένο Όρος Πατέρας, βεβαιώνουν για άλλη μια φορά ότι η καταστροφή στην Δυτική Αττική ήταν ένα ακόμα έγκλημα, προϊόν εκκωφαντικής αδιαφορίας.
Ναι, θα μπορούσαν να αποφευχθούν οι τραγικές συνέπειες
Δεν είναι μόνο οι καθυστερήσεις των τεχνικών έργων και οι λανθασμένες εκτιμήσεις, κατά παράβαση των τεκμηριωμένων επιστημονικών επισημάνσεων καθηγητών του Γεωλογικού τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών, που οδήγησαν στη μεγάλη καταστροφή.
Η καθυστέρηση, ή για την ακρίβεια η παντελής έλλειψη προειδοποιήσεων για την επερχόμενη καταστροφή έπαιξαν σημαντικό ρόλο. Η πλημμύρα δεν είναι ένα αιφνίδιο φυσικό φαινόμενο σαν τον σεισμό. Ακόμα και για την περίπτωση σεισμού είναι γνωστά μέτρα και ενέργειες που πρέπει να εφαρμοσθούν όταν συμβεί. Δεν υπάρχει αντίστοιχη μέριμνα για τις πλημμύρες, ιδιαίτερα στις επικίνδυνες περιοχές, παρά το γεγονός ότι οι μετεωρολογικές προβλέψεις προειδοποιούν σχετικά.
Κατά συνέπεια θα ήταν δυνατό να δοθούν οδηγίες ώστε εκκενωθούν τα υπόγεια και οι χώροι που βρίσκονται στην πορεία των ρεμάτων. Να απαγορευτεί η κυκλοφορία σε βασικούς δρόμους και στην εθνική οδό. Θα μπορούσε να βγει ο Δήμος με μικροφωνικές στον δρόμο και να καλεί να εκκενωθούν τα υπόγεια. Θα μπορούσε να αξιοποιηθεί το δίκτυο κινητής τηλεφωνίας ώστε να ειδοποιηθούν οι κάτοικοι. Σε άλλες χώρες όταν περιμένουν ακραία φαινόμενα παίρνουν μέτρα για να μην έχουν ζημιές και νεκρούς.
Πού «πάνε» τα κονδύλια;
Αναλύοντας τον προϋπολογισμό της Περιφέρειας Αττικής, διαπιστώνει κανείς τα ακόλουθα:
Στον Πίνακα Εκτελεστέων Εργων, όπως διαμορφώθηκε με την πρόσφατη δεύτερη τροποποίηση (30/06/2017), σε σύνολο 1.059 έργων με προϋπολογισμό 1,9 δισ. ευρώ (1,7 μετά τη δημοπράτηση) προβλέπεται η εκτέλεση 164 αντιπλημμυρικών έργων από την Περιφέρεια ο προϋπολογισμός των οποίων είναι στα 409,6 εκατ. (376,6 μετά τη δημοπράτηση). Εκ πρώτης όψης δίκαια μοιρασιά, για αυτό «φωνασκεί» η περιφερειάρχης Αττικής Ρένα Δούρου.
Στην πραγματικότητα όμως, από πλευράς υλοποίησης, τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά. Στις προτεινόμενες πιστώσεις για το 2017, σε σύνολο πληρωμών 237,1 εκατ. ευρώ, οι προβλέψεις για τα αντιπλημμυρικά έργα περιορίζονται μόλις στα 12,9 εκατ. (5,5%), με τα περισσότερα από αυτά να πηγαίνουν σε συνεχιζόμενα έργα μικρού μεγέθους και κάποια άλλα να μην απορροφώνται ολότελα. Δηλαδή, ενώ τα πραγματικά κονδύλια για αντιπλημμυρικά έργα μικρού βεληνεκούς πάνε στην κατηγορία έργων με τίτλο «Αστικές Αναπλάσεις» –γνωστό παιχνίδι των αιρετών της τοπικής αυτοδιοίκησης, καθώς εκεί καλλιεργούνται και συντηρούνται οι πελατειακές σχέσεις με επιχειρηματικά συμφέροντα και εργολάβους– οι πληρωμές φτάνουν στα 84 εκατ. ευρώ. Και μην ξεχνάμε τα 27 εκατ. ευρώ που προορίζονται (μέσα στο 2017) για την κατασκευή του γηπέδου της ΑΕΚ και για την «αναβάθμιση του γηπέδου Λεωφόρου Αλεξάνδρας».
Τώρα μοιάζει δίκαιη η μοιρασιά;
Θα δοθούν οι αποζημιώσεις στους πλημμυροπαθείς;
«Παχιές» εξαγγελίες έκανε η κυβέρνηση Τσίπρα για τις αποζημιώσεις των πλημμυροπαθών της Δυτικής Αττικής. Μάλιστα «έταξε» έκτακτο βοήθημα 5.000 ευρώ για τους ιδιώτες και 8.000 ευρώ για τις επιχειρήσεις, πλέον των αποζημιώσεων που προβλέπονται από τον νόμο σε τέτοιες περιπτώσεις. Η κίνηση αυτή βέβαια εντάσσεται στο προσφιλές επικοινωνιακό παιχνίδι της κυβέρνησης και γίνεται για να μπορέσει να αντιστρέψει το βαρύ κλίμα που έχει δημιουργηθεί εναντίον της, μετά την τραγωδία της Μάνδρας. Πολλοί ήταν αυτοί που χαιρέτησαν τις εξαγγελίες αυτές, αλλά ας μας επιτραπεί να έχουμε ορισμένες επιφυλάξεις για το «αν», το «πως» και το «πότε» θα δοθούν αυτά τα χρήματα.
Οι επιφυλάξεις μας είναι εύλογες καθώς το αμέσως επόμενο λεπτό των εξαγγελιών, βγήκαν στη δημοσιότητα πλήθος καταγγελιών για αποζημιώσεις που δεν έχουν δοθεί τα τελευταία χρόνια επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ.
Ενδεικτικά θα αναφέρουμε ότι 14 μήνες μετά τη φονική πλημμύρα στην Νέα Μηχανιώνα και τις άλλες περιοχές του δήμου Θερμαϊκού, που στοίχισε τη ζωή σε μια γυναίκα, οι περισσότεροι πλημμυροπαθείς δεν έχουν λάβει ούτε το έκτακτο βοήθημα των 500 ευρώ, ενώ με ρυθμούς «χελώνας», όπως λένε, ξεκίνησε η αποζημίωση για τις οικοσκευές.
Επίσης, από πλημμύρες στην Σκόπελο το 2015 είχαν υποστεί ζημιές περίπου 70 επιχειρήσεις και άλλα τόσα σπίτια. Έχουν περάσει δυόμισι χρόνια και δεν έχει αποζημιωθεί κανένας, ενώ πρέπει να επισημάνουμε ότι την περιοχή είχαν επισκεφθεί ο Πρωθυπουργός και ο υπουργός Εθνικής Άμυνας δίνοντας υποσχέσεις για βοήθεια.
Το ίδιο και στην Καλαμάτα. Ακόμα δεν έχουν δοθεί οι αποζημιώσεις από τις περσινές πλημμύρες της 7ης Σεπτεμβρίου. Έχουν δοθεί μόνο τα έκτακτα επιδόματα ενώ εκκρεμούν οι αποζημιώσεις για την αποκατάσταση των κατοικιών και των επαγγελματικών χώρων, για την αποκατάσταση εξοπλισμού επιχειρήσεων και οι αποζημιώσεις των αγροτών.
Επίσης χωρίς αποζημιώσεις παραμένουν εδώ και τρία χρόνια επιχειρηματίες από την Θράκη, μετά τις καταστροφικές πλημμύρες που σημειώθηκαν στην περιοχή τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο του 2014, όπως και από τις πλημμύρες του Φεβρουαρίου του 2015.
Και για να μην πάμε πολύ μακριά, ακόμα δεν έχει δοθεί το έκτακτο βοήθημα σε όσους επλήγησαν φέτος το καλοκαίρι από τις μεγάλες πυρκαγιές στην Ανατολική Αττική.
Ελπίζουμε να αποδειχθούμε Κασσάνδρες και τελικά οι πλημμυροπαθείς να πάρουν, γρήγορα και απλά, τα λεφτά που δικαιούνται όπως και όλοι οι υπόλοιποι που τους τα καθυστερούν.
