Το παιχνίδι της ΕΚΤ: Πειραματόζωο πάλι η Ελλάδα για την επόμενη φάση «αποτοξίνωσης» των τραπεζών
Θολό το κοινωνικό ισοζύγιο της νέας λίστας μέτρων
Μεγάλη Τρίτη ο Χριστός εκρίθη. Μεγάλη Τετάρτη ο Χριστός εχάθη. Μεγάλη Πέμπτη ο Χριστός ευρέθη… Τα στιχάκια που κωδικοποιούσαν τα γεγονότα της Μεγάλης Εβδομάδας για τα παιδιά, είχαν τουλάχιστον εγγυημένο happy end. Η κυβέρνηση ευελπιστεί ότι μεταξύ Μ. Τετάρτης και Μ. Πέμπτης, οπότε θα πραγματοποιηθεί νέα συνεδρίαση του Euro Working Group, θα υπάρξει απεμπλοκή της διαπραγμάτευσης με τους δανειστές και σταδιακή αποκατάσταση της χρηματοδότησης, ώστε να αποφευχθεί μια σταύρωση.
Ωστόσο, από την πλευρά των «θεσμών» δεν φαίνεται να υπάρχει βιάση. Ο προεδρεύων της Ε.Ε., Πολωνός Ντόναλντ Τουσκ, μετέθεσε τον ορίζοντα της διαπραγμάτευσης στις 24 του μηνός, οπότε θα συνεδριάσει ξανά το Eurogroup, ο Ντάισελμπλουμ και ο Σαπέν αναγνώρισαν «κάποια πρόοδο» στις μεταρρυθμιστικές προτάσεις της κυβέρνησης, αλλά επισήμαναν ότι «θέλει χρόνο και δουλειά ακόμη». Η ΕΚΤ διαμηνύει με κάθε ευκαιρία ότι τίποτα πέραν της ρευστότητας του ELA δεν θα δοθεί πριν υπάρξει πλήρης συμφωνία. Όλοι οι εκπρόσωποι των «θεσμών» συμπεριφέρονται σαν να μην έχει καταστεί σαφές από την κυβέρνηση ότι τα ταμεία έχουν στραγγίξει και, επομένως, ακόμη κι αν πληρωθεί κανονικά η δόση προς το ΔΝΤ (448 εκατ.) όπως διαβεβαιώνει η κυβέρνηση, άλλες μεγαλύτερες ταμειακές ανάγκες, όπως η αναχρηματοδότηση εντόκων ύψους 2,4 δισ. (στις 8 και στις 15 Απριλίου) ή οι ανελαστικές δαπάνες για μισθούς και συντάξεις μπορεί να μείνουν ακάλυπτες.
Ποιος είναι τ’ αφεντικό;
Το πιο χοντρό παιχνίδι στο πεδίο αυτό το παίζει η ΕΚΤ, υπογραμμίζοντας με τη στάση της ποιος είναι τ’ αφεντικό στην Ευρωζώνη. Η σημαντικότερη κίνηση ήταν ότι στις 25/3 «έβαλε» τον SSM, τον νέο όργανο εποπτείας των τραπεζών στην Ευρωζώνη, να θέσει όρια στη συμμετοχή των ελληνικών τραπεζών στο κρατικό χρέος, ιδιαίτερα στο βαχυπρόθεσμο, πρακτικά απαγορεύοντας τη συμμετοχή τους στις εκδόσεις εντόκων γραμματίων πέραν του εγκεκριμένου από την τρόικα ορίου των 15 δισ. ευρώ. Κι αυτό, παρά το κυβερνητικό αίτημα για διπλασιασμό του ορίου αυτού γιατί, πολύ απλά, δεν βγαίνει ο λογαριασμός.
Στην ουσία, η ΕΚΤ, με εφαλτήριο και πάλι την Ελλάδα, βάζει σε εφαρμογή τη δεύτερη φάση στο σχέδιο «αποτοξίνωσης» του χρηματοπιστωτικού συστήματος, το οποίο αυθεντικά και αποκλειστικά εκπροσωπεί και υπηρετεί. Ο περίφημος «φαύλος κύκλος κυβερνήσεων και τραπεζών» σπάει ως εξής: Πρώτα, τα κράτη επωμίστηκαν τις ζημιές των τραπεζών, έπειτα διέχυσαν την έκρηξη του κρατικού χρέους με σκληρή ταξική λιτότητα στις κοινωνίες, στη συνέχεια θέσπισαν το bail in για τις προσεχείς διασώσεις των τραπεζών με υποψήφια θύματα καταθέτες, ομολογιούχους και μικρομετόχους και τελικά αποστειρώνουν τις τράπεζες με όριο συμμετοχής στο κρατικό χρέος, επιτρέποντάς τους να εκτεθούν μόνο στο βιώσιμο και επικερδές τμήμα του. Και ποιος θα εκτεθεί στο αβίωτο δημόσιο χρέος; Οι φορολογούμενοι, φυσικά! Αυτή είναι η εγγυημένη συνταγή διαιώνισης της λιτότητας, με πρώτο πειραματόζωο και πάλι την Ελλάδα.
Αλλά ο ρόλος της ΕΚΤ στο παιχνίδι με την Ελλάδα δεν εξαντλείται σ’ αυτό. Η Φρανκφούρτη, υποτίθεται, έχει να λάβει μια σχετικά εύκολη απόφαση, εφόσον υπάρξει συμφωνία με τους «θεσμούς». Να επιστρέψει τα κέρδη του 2014 ύψους 1,9 δισ. ευρώ από τα ελληνικά ομόλογα. Όμως, από το ποσό αυτό μόνο τα 400 εκατ. αντιστοιχούν στην ίδια την ΕΚΤ και μπορούν να εκταμιευτούν άμεσα. Τα υπόλοιπα 1,5 δισ. έχουν επιστραφεί μέσω των κεντρικών τραπεζών στις κυβερνήσεις, οι οποίες έχουν πεδίο για πολιτικό παιχνίδι, αποφάσεις εθνικών Κοινοβουλίων όπου προβλέπεται κοκ. Μ’ αυτό το κόλπο, το κατά τα λοιπά ενιαίο και «ανεξάρτητο» από τις κυβερνήσεις «Ευρωσύστημα» ΕΚΤ και κεντρικών τραπεζών δημιουργεί μια ακόμη κατάσταση πολιτικής ομηρίας.
Ένα τρίτο πεδίο χρηματοδοτικής εκβίασης αφορά τα 1,2 δισ. του ΤΧΣ που εκ «λάθους» επιστράφηκαν στον EFSF. Στο αίτημα της ελληνικής κυβέρνησης για επιστροφή, το Eurogroup παρέπεμψε σε απόφαση του EFSF το οποίο με τη σειρά του παραπέμπει σε γνωμοδότηση του Ενιαίου Μηχανισμού Εποπτείας (SSM), του ίδιου που αποφάσισε όριο έκθεσης των ελληνικών τραπεζών στα έντοκα, δηλαδή της ΕΚΤ.
Και υπάρχει και τέταρτο πεδίο. Στη νέα λίστα μεταρρυθμίσεων που υπέβαλε η κυβέρνηση περιλαμβάνεται η σύσταση Εθνικής Αρχής Ανταγωνισμού για την εποπτεία τραπεζών, ασφαλιστικών και επενδυτικών εταιριών, πρόταση που χαρακτηρίζεται casus belli από την ΕΚΤ, η οποία θέλει το μονοπώλιο της επιτήρησης στο τραπεζικό σύστημα.
Οι έτεροι καππαδόκες
Μουλωχτά παρακολουθεί το χρηματοδοτικό θρίλερ ο έτερος καππαδόκης του εκβιασμού, το ΔΝΤ, που περιμένει να πάρει την τελευταία ανοιξιάτικη δόση του (άλλα 763 εκατ. έχει λαμβάνειν στις 12/5 και άλλα 1,2 δισ. τον Ιούνιο). Το ενδεχόμενο να μην πληρωθεί στις 9 του μηνός είναι πολιτικά πρωτοφανές, αλλά δεν σηματοδοτεί αυτόματα πιστωτικό γεγονός. Υπάρχει μια προθεσμία περίπου ενός μηνός προς συμμόρφωση, ενώ ο ISDA, μια επιτροπή του Διεθνούς Χρηματοπιστωτικού Ινστιτούτου (IIF) που πιστοποιεί ποιες αθετήσεις χρέους συνιστούν χρεοκοπία, εξετάζει διακριτικά το ενδεχόμενο και τις επιπτώσεις του.
Αν υποθέσουμε ότι η κυβέρνηση, κουτσά-στραβά και συγκεντρώνοντας κάθε ίχνος ρευστότητας από τον ευρύτερο δημόσιο τομέα και τις τράπεζες, ανταποκρίνεται στις υποχρεώσεις του Απριλίου, το πρόβλημα μετατίθεται στον Μάιο κατά τον οποίο, εκτός από τις εσωτερικές ανάγκες, πρέπει να αποπληρωθούν δάνεια 1 δισ. και να αναχρηματοδοτηθούν έντοκα 2,8 δισ. Χωρίς συμφωνία, έστω στα τέλη Απριλίου, αυτό φαίνεται αδύνατο. Τουλάχιστον από τις υπάρχουσες πηγές, δηλαδή τους δανειστές.
Το κενό του 2015
Συνολικά, το χρηματοδοτικό κενό του 2015 κυμαίνεται μεταξύ 19 δισ. ευρώ (όπως αναφέρει η τελευταία «λίστα Βαρουφάκη») και 21,5 δισ. ευρώ (όπως προβλέπει ο Προϋπολογισμός 2015). Βάσει του μετριοπαθούς κυβερνητικού σεναρίου, και με δεδομένο ότι έχουν αποπληρωθεί ήδη 1,5 δισ. προς ΔΝΤ, οι χρηματοδοτικές ανάγκες για το υπόλοιπο έτος περιορίζονται σε περίπου 17,5 δισ. Αν οι «Greek Reforms» βελτιωθούν (υπέρ ποιου και εις βάρος ποιου, άλλο ζήτημα) και γίνουν αποδεκτές από τους «θεσμούς», οι δανειστές (ΕΚΤ, EFSF, ΔΝΤ) μπορούν σταδιακά μέσα στο έτος να εκταμιεύσουν περίπου 8,5 δισ. Το ποσό, θεωρητικά, μπορεί να διευρυνθεί κατά 3,5 δισ. από το ΔΝΤ, που αντιστοιχούν στις δόσεις του 2015 και τελούν υπό τον όρο δύο ακόμη αξιολογήσεων. Το κενό περιορίζεται στα 5,5 δισ. Πώς θα καλυφθεί; Υποθέτουμε ότι γι’ αυτό η κυβέρνηση ζητάει αύξηση ορίου έκδοσης εντόκων γραμματίων και για τον ίδιο λόγο προβλέπει στο «έγγραφο εργασίας- Greek Reforms» σενάριο διεύρυνσης του πρωτογενούς πλεονάσματος μέχρι 3,8% του ΑΕΠ! Πράγματι, ένα τέτοιο καθαρό πλεόνασμα θα υπερκάλυπτε το χρηματοδοτικό κενό, αλλά θα απαιτούσε έσοδα από ποικίλα μέτρα ύψους τουλάχιστον 7 δισ. ευρώ.
Αν τα έσοδα αυτά ήταν, πρώτον, ρεαλιστικά, και δεύτερον, προϊόν μιας αναδιανεμητικής πολιτικής σε βάρος του πλούτου και υπέρ των λαϊκών στρωμάτων, θα ήταν καλοδεχούμενα. Στα μέτρα που προτείνει η κυβέρνηση στους δανειστές περιλαμβάνονται πράγματι κάποια που στοχεύουν στον πλούτο και στην άρση φορολογικών ασυλιών που απολαμβάνουν τμήματα του κεφαλαίου, υπάρχουν εκείνα που προσανατολίζονται σε ένα θολό κυνήγι φοροδιαφυγής, αλλά υπάρχουν και κάποια που κινούνται σε γκρίζα ζώνη, ιδιαίτερα οι προβλεπόμενες ιδιωτικοποιήσεις 1,5 δισ. Το ταξικό ισοζύγιό τους είναι ασαφές. Το ανησυχητικό είναι, όμως, ότι οι πιστωτές πιέζουν για αποσαφήνιση αυτού του ισοζυγίου σε βάρος των λαϊκών στρωμάτων και στα πεδία τα οποία η κυβέρνηση έχει ορίσει ως «κόκκινες γραμμές»: ασφαλιστικό, εργασιακά, ιδιωτικοποιήσεις.
Αν η επόμενη επικαιροποίηση της μεταρρυθμιστικής λίστας της κυβέρνησης περιλάβει υποχωρήσεις και στα πεδία αυτά, η εικόνα επιβαρύνεται πολύ. Και μάλιστα, με αντίτιμο που δεν φτάνει να καλύψει ούτε το χρηματοδοτικό κενό του 2015. Μετά, η απόσταση μιας τέτοιας συμφωνίας από ένα τρίτο Μνημόνιο θα είναι πολύ μικρή…
