Οι δανειστές επέβαλαν κυβερνητική αναδίπλωση, ενώ το Ταμείο βάζει στο τραπέζι της αξιολόγησης τη σκληρή συνάρτηση Aσφαλιστικού και χρέους
Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
Ούτε ένα μήνα δεν άντεξε η κυβερνητική εκστρατεία «έξωσης» του ΔΝΤ από το 3ο Μνημόνιο, που προς στιγμήν φάνηκε να έχει και την υπόρρητη εύνοια του Βερολίνου, το οποίο έχει εναλλακτικά σχέδια για κάθε περίπτωση. Παραμονές Χριστουγέννων, με πρωτοσέλιδο άρθρο του στους Financial Times, ο πρωθυπουργός Α. Τσίπρας εξηγούσε και επιχειρηματολογούσε γιατί το ΔΝΤ κρατά μη εποικοδομητική συμπεριφορά, ενώ αντιθέτως «η Ευρώπη πλέον έχει την ικανότητα να αντιμετωπίσει τα ενδοευρωπαϊκά θέματα». Την περασμένη Πέμπτη, μετά τη συνεδρίαση του Eurogroup, και αφού είχε προηγηθεί περιοδεία του σε 6 ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και συναντήσεις του με ισάριθμους ομολόγους του, ο υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος υποχρεώθηκε να δηλώσει δημόσια τη δέσμευση της κυβέρνησης για την παραμονή του ΔΝΤ στο 3ο Μνημόνιο και ως χρηματοδότη. Το ίδιο, άλλωστε, είχε απαιτήσει από τον υπουργό Οικονομικών και ο Αμερικανός ομόλογός του, Τζακ Λιου.
Το χρονοδιάγραμμα διολισθαίνει
Η κυβερνητική αναδίπλωση στο θέμα του ΔΝΤ είναι αποτέλεσμα προφανούς εκβιασμού που προδίδει το κλίμα μέσα στο οποίο θα διεξαχθεί η διαπραγμάτευση για την πρώτη αξιολόγηση. Της οποίας το χρονοδιάγραμμα παραμένει ασαφές. Η ανακοίνωση του Eurogroup αναφέρεται σε επιθυμία της Ευρωομάδας να ξεκινήσει η αξιολόγηση από την προσεχή εβδομάδα, οπότε έρχονται στην Αθήνα τα τεχνικά κλιμάκια των «θεσμών», με την προοπτική μέχρι το τέλος της να έρθουν και οι επικεφαλής τους. Ωστόσο, ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Β. Σόιμπλε μίλησε για έναρξη της αξιολόγησης τον Φεβρουάριο. Με δεδομένο ότι βασικό αντικείμενο της αξιολόγησης είναι το Ασφαλιστικό κυβερνητικό σχέδιο, ίσως αποδειχθεί ότι ο Σόιμπλε έχει δίκαιο. Ήδη, η ηγεσία του υπουργείου Εργασίας που είχε τη φιλοδοξία για ψήφιση νομοσχεδίου εντός του μήνα, τη μεταθέτει για το δεύτερο μισό του Φλεβάρη.
Έξι γκρίζες ζώνες
Ως προς τη διάρκεια της αξιολόγησης, τα μηνύματα είναι κι εδώ αντιφατικά. Για 4 εβδομάδες αισιοδοξεί ο Ε. Τσακαλώτος, οι ομόλογοί του, όμως, περιορίζονται απλώς σε συστάσεις να δώσει γρήγορα η κυβέρνηση λεπτομερείς πληροφορίες στα ζητήματα που της έχουν θέσει οι δανειστές, ώστε τα κλιμάκια των θεσμών να πιάσουν δουλειά. Τα ζητήματα αυτά κάθε άλλο παρά τεχνικής φύσεως είναι, και μερικά από αυτά αναφέρονται στην ανακοίνωση του Eurogroup: α) συνταξιοδοτικό, για το οποίο οι δανειστές φαίνεται να υιοθετούν τα κριτήρια του ΔΝΤ, τα οποία μπορεί να ανατρέψουν πλήρως το κυβερνητικό σχέδιο, β) Προϋπολογισμός 2016, στον οποίο εντοπίζουν κενό 900 εκατ. και ζητούν μέτρα κάλυψής του, γ) Μεσοπρόθεσμο 2016-2018, για το οποίο πρέπει να προσδιοριστούν μέτρα ύψους 2,5 -3 δισ., δ) Δημόσια Διοίκηση, στην οποία περιλαμβάνονται ενιαίο μισθολόγιο και μόνιμη κινητικότητα, ε) χρηματοπιστωτικός τομέας, με πιο κρίσιμο πεδίο τα κόκκινα επιχειρηματικά δάνεια, στ) ενέργεια, με κρισιμότερο πεδίο της διαμόρφωση του θεσμικού πλαισίου μεταφοράς του 50% των πελατών της ΔΕΗ σε εναλλακτικούς παρόχους μέχρι το 2020.
Με εξαίρεση το Ασφαλιστικό, για το οποίο εξετάζεται το κυβερνητικό σχέδιο, τα υπόλοιπα πεδία είναι ακόμη γκρίζες ζώνες. Ωστόσο, το σημείο-κλειδί για την πλευρά των δανειστών είναι το Ασφαλιστικό, κι αυτό θα κρίνει τη διάρκεια και την ένταση της αξιολόγησης. Κι αυτό γιατί το Ασφαλιστικό θα κρίνει, μεταξύ άλλων, αν και με ποιους όρους θα μείνει το ΔΝΤ στο 3ο Μνημόνιο. Οι λόγοι δεν είναι τόσο καθαροί, εκ πρώτης όψεως, ωστόσο η επικεφαλής του ΔΝΤ είχε την ευκαιρία να τους εξηγήσει ζωντανά στους Ε. Τσακαλώτο και Γ. Κατρούγκαλο, στη συνάντηση που είχαν τον περασμένο Οκτώβριο στο Περού, στο περιθώριο της συνόδου ΔΝΤ και Παγκόσμιας Τράπεζας. Κατά το Ταμείο, υπάρχει άμεση συνάρτηση βιωσιμότητας χρέους και βιωσιμότητας του Ασφαλιστικού. Όπως τονίζει με κάθε ευκαιρία η Λαγκάρντ, για να μπει το ΔΝΤ στο πρόγραμμα απαιτεί βιώσιμο χρέος και «φιλόδοξες μεταρρυθμίσεις». Τι σημαίνει το τελευταίο; Μακροπρόθεσμα, σημαίνει ότι οι ανάγκες του συνταξιοδοτικού συστήματος δεν πρέπει να δημιουργούν ανάγκες πρόσθετου δανεισμού. Άρα, χρειάζονται «φιλόδοξες» περικοπές στις συντάξεις, κι όχι αβέβαια πρόσθετα έσοδα από την αύξηση των εργοδοτικών εισφορών. Βραχυπρόθεσμα, δηλαδή στο πλαίσιο του 3ου Μνημονίου, οι δαπάνες για συντάξεις δεν πρέπει να ανταγωνίζονται τις δεσμεύσεις για πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% μέχρι το 2018. Άρα, πάντα κατά τη «φιλοσοφία» του ΔΝΤ, οι δραστικές περικοπές στις συντάξεις πρέπει να γίνουν εντός της τριετίας του μνημονίου και να μη μετατίθενται μετά το 2018.
Ασφαλιστικό και χρέος
Παραδόξως, αυτή η απλή συνάρτηση ασφαλιστικού και χρέους που κρατά το ΔΝΤ σε απόσταση ασφαλείας από το ελληνικό πρόγραμμα, είναι η βασική αιτία που οι Ευρωπαίοι δανειστές το θέλουν πάση θυσία στο παιχνίδι. Θα αποτελέσει το βασικό μοχλό πίεσης προς την κυβέρνηση για «εμπροσθοβαρή» σφαγή στις συντάξεις, που σημαίνει ανατροπή της δημοσιονομικής δομής -όχι της φιλοσοφίας- του διαθέσιμου κυβερνητικού σχεδίου. Είναι πολύ πιθανό, λοιπόν, το ασφαλιστικό σχέδιο που περιφέρεται στη δημοσιότητα, προκαλώντας ήδη μεγάλες αντιδράσεις, να μην έχει μεγάλη σχέση μ’ αυτό που θα ψηφιστεί από τη Βουλή.
Βεβαίως, το Ασφαλιστικό είναι το σκέλος της συνάρτησης που εξαρτάται κυρίως από την κυβέρνηση και την ετοιμότητά της να υποταγεί τοις κείνων ρήμασι πειθόμενη. Το δεύτερο σκέλος της συνάρτησης, το χρέος, αφορά τους Ευρωπαίους δανειστές. Το Eurogroup είχε την… ευγενή καλοσύνη να περιλάβει μια αναφορά στην ανακοίνωσή του της Πέμπτης: «Η επιτυχής ολοκλήρωση αυτής της διαδικασίας (σ.σ. της αξιολόγησης) θα ανοίξει το δρόμο για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με τα πιθανά μέτρα ελάφρυνσης του χρέους και για ένα πρόγραμμα με το ΔΝΤ, όπως συμφωνήθηκε από τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων τον Ιούλιο του 2015». Ωραία! Το ΔΝΤ το ρωτήσανε, όμως; Διότι, παρά την κυβερνητική αναδίπλωση, παρά τις διαβεβαιώσεις των Ευρωπαίων αξιωματούχων, η Κριστίν Λαγκάρντ δηλώνει (στη Suddeutsche Zeitung) ότι δεν πληρούνται ακόμη οι αυστηρές προϋποθέσεις εμπλοκής του και ότι, ακόμη κι αν αποφασίσει να χρηματοδοτήσει θα το κάνει με τα 16 δισ. «απομεινάρια» (έτσι ακριβώς το είπε!) των δυο προηγούμενων δανείων. Γιατί; Διότι, όπως εξήγησε ο Λεττονός επίτροπος Βάλντις Ντομπρόβσκις (συνέντευξη στην Καθημερινή), υπάρχει διαφωνία ως προς τη διαδοχή των ενεργειών. Το ΔΝΤ λέει πρώτα ελάφρυνση χρέους, μετά αξιολόγηση και έπειτα απόφαση του Ταμείου για χρηματοδότηση, οι Ευρωπαίοι λένε πρώτα ένταξη του ΔΝΤ και χρηματοδότηση και ύστερα ελάφρυνση χρέους. Η υπόθεση θυμίζει τον γρίφο με την κότα και το αυγό (ποιος έκανε ποιον;) κι είναι άγνωστο αν ο γρίφος λύθηκε στο Βερολίνο μεταξύ Σόιμπλε και Πόλ Τόμσεν, που συμπτωματικά βρέθηκε εκεί την ώρα που ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών έβλεπε τον Ε. Τσακαλώτο.
Απειλή ρευστότητας
Εκ των πραγμάτων, η πρώτη αξιολόγηση ξεκινά σε έδαφος ασάφειας, με αβεβαιότητες ακόμη και ως προς τους ρόλους των πρωταγωνιστών της και με προδιαγραφές… επιμήκυνσης. Η κυβέρνηση, από εκεί που διακήρυττε ότι πέτυχε συμφωνία στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Δικαίου, τώρα έχει αποδεχθεί ακόμη και την εξωθεσμική επιτροπεία του ΔΝΤ, με το οποίο δεν τη συνδέει αυτή τη στιγμή καμιά συμβατική σχέση, ιδιαίτερα δανειακή. Όσο για τον πραγματικό δανειστή, τον ESM, είναι ο μόνος από το κουαρτέτο που φρόντισε να υπογραμμίσει το ρεαλιστικό εκβιαστικό πλαίσιο της πρώτης αξιολόγησης. Όλα πρέπει να γίνουν γρήγορα, είπε ο Κλάους Ρένγκλιγκ, γιατί τον Φεβρουάριο απειλείται νέα κρίση ρευστότητας. Τι εννοεί ο ποιητής; Ότι η ΕΚΤ κρατά κλειστές τις πόρτες της στα ελληνικά ομόλογα – ενέχυρα των τραπεζών, ότι το τραπεζικό σύστημα εξαρτάται ακόμη από τον ELA που του κοστίζει 1 δισ. τον χρόνο κι ότι, όσο συνεχίζεται αυτή η εξάρτηση, οι καταθέσεις δεν θα επιστρέφουν και τα capital controls θα παρατείνονται. Επομένως, είναι το έμμεσο μήνυμα Ρένγκλιγκ: «συμμορφωθείτε γρήγορα προς τας υποδείξεις μπας και ξελασπώσετε με τα 15 δισ. δανεισμού που σας περιμένουν το πρώτο τρίμηνο».
