Στην Ευρώπη, μεταπολεμικά, το φασιστικό φαινόμενο καταπολεμήθηκε μόνο εν μέρει. Γιατί δεν είχαν σκοπό να το εξαλείψουν παρά μόνο να το ελέγξουν. Η εκρίζωσή του υπονομεύθηκε από την ελλιπή αποναζιστικοποίηση, τον εθνικισμό, τον αντικομμουνισμό, το φυλετισμό, τη νέο-αποικιοκρατία, τον πόλεμο, το νεοφιλελευθερισμό, τις ανισότητες και την καλπάζουσα φθορά της αστικής δημοκρατίας. Γι’ αυτό, όλα τα στοιχεία που συγκροτούν το δυτικό μοντέλο συνέργησαν για την υποβάθμιση της σημασίας της νίκης που συμβολίζει η Ενάτη του Μάη του 1945.
Αποφασιστικοποίηση
Η αποφασιστικοποίηση έγινε με το γάντι, επιλεκτικά, περιορισμένα και ανώδυνα. Ήταν κυρίως επικοινωνιακή και πολύ λιγότερο πρακτικά αποτελεσματική.
Κατ’ αρχήν, ταυτόχρονα, υπήρχε τεράστια ανοχή στις δύο σκληρές φασιστικές δικτατορίες που διαιωνίζονταν επί ευρωπαϊκού εδάφους. Καμία ουσιαστική πίεση δεν ασκήθηκε στο καθεστώς Σαλαζάρ στην Πορτογαλία και στο καθεστώς Φράνκο στην Ισπανία, πέρα από κάποιες φραστικές επικρίσεις. Και οι δύο δικτατορίες αυτοδιαλύθηκαν… ειρηνικά (1968 και 1975), μετά από 36 χρόνια ανενόχλητου από τις ευρωπαϊκές δημοκρατίες βίου! Αν οι φασίστες δεν πέθαιναν, ακόμα οι δικτατορίες τους θα εκτελούσαν αντιστασιακούς δημοκράτες, όπως έκαναν μέχρι το τέλος.
Στην καρδιά του Άξονα, στη Γερμανία, η αποναζιστικοποίηση έγινε με το σταγονόμετρο. Είναι πλούσια η σχετική βιβλιογραφία. Οι ναζί στρατιωτικοί, πλην ελαχίστων που τιμωρήθηκαν, έμειναν στα πόστα τους, οι δικαστικοί που έστειλαν στο θάνατο χιλιάδες αντιφασίστες παρέμειναν στην έδρα τους, οι επιχειρηματίες που στήριξαν την πολεμική μηχανή του Χίτλερ διατήρησαν τα εργοστάσια και τον πλούτο τους, οι δάσκαλοι, ιερείς και λοιποί κοινωνικοί λειτουργοί που προπαγάνδιζαν τις ναζιστικές ιδέες συνέχισαν τη δουλειά τους κ.λπ. Οι πιο διακεκριμένοι από τα μέλη του ναζιστικού κόμματος καλλιτέχνες, αφού δήλωσαν νομιμοφροσύνη στους Αμερικάνους, όπως οι μουσουργοί Φον Κάραγιαν, γνωστός ως Φον «SS» Κάραγιαν, και Φουρτβένγκλερ, αποζημιώθηκαν με περίοπτες θέσεις στις γερμανικές όπερες. Και με την επιχείρηση «Operation Paperclip», δεκάδες επιστήμονες, όπως ο Φον Μπράουν και ο Οπενχάιμερ, που έφτιαξαν τους πυραύλους για το διάστημα και την ατομική βόμβα, έγιναν αξιοσέβαστοι Αμερικανοί πολίτες!
Όλες οι χώρες που ανήκαν στον φασιστικό Άξονα και όλες οι χώρες που συνεργάστηκαν με τον Χίτλερ, από την Ιβηρική χερσόνησο μέχρι τη Σκανδιναβία κι από τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία μέχρι τις Βαλτικές, παρέχοντας και στρατιωτικά σώματα στους ναζί, έκαναν το παν για να ξεχαστεί η ένοχη εμπλοκή τους. Μόνο σε 5-6 χώρες είχαν αναπτυχθεί ισχυρά αντιφασιστικά κινήματα. Όλες οι άλλες συντάχθηκαν ή φλέρταραν με τους φασίστες.
Αποικίες
Μεταπολεμικά, τα βασικότερα κράτη της ηπείρου, παρ’ όλο που είχαν χάσει το μεγαλύτερο μέρος της ισχύος τους, προσπαθούσαν να διατηρήσουν κάποιες αποικίες. Κι άλλα 17 χρόνια μετά το 1945, πολύ αιματηρά, χρειάστηκαν οι Αλγερινοί για να εκδιώξουν ύστερα από 150 χρόνια κατοχής τους Γάλλους. Και μέχρι σήμερα, οι λαοί στο Μάλι, το Τσαντ και σε άλλες αφρικανικές χώρες παλεύουν για να εκδιώξουν τους Γάλλους που τους ελέγχουν στρατιωτικά και κατακρατούν τα αποθεματικά τους στις γαλλικές τράπεζες με όρους εξαιρετικά επαχθείς. Και στην Ινδοκίνα οι Γάλλοι παρέδωσαν τη σκυτάλη στους Αμερικάνους, όπως έκαναν και οι Άγγλοι στην Ελλάδα. Μια ράτσα οι ιμπεριαλιστές!
Τα ίδια και χειρότερα, οι Βρετανοί, οι οποίοι μέχρι σήμερα κατέχουν, ακόμα κι επί ευρωπαϊκού εδάφους, με στρατιωτικά μέσα, ένα σημαντικό μέρος της Κύπρου, το Γιβραλτάρ και τη Βόρεια Ιρλανδία, παρ’ όλους τους αγώνες των Ελλήνων και των Ιρλανδών να απαλλαγούν από την παρουσία τους. Στο ίδιο μήκος κύματος, οι Ισπανοί καταπιέζουν τους Βάσκους και τους Καταλανούς, με εκτελέσεις πατριωτών επί Φράνκο και με φυλακίσεις επί δημοκρατίας. Και βέβαια, εκτός Ευρώπης, συνεργάστηκαν όλοι μαζί αρμονικά για την μπαχαλοποίηση της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής.
Πόλεμοι και πραξικοπήματα
Σε όλη τη μεταπολεμική περίοδο, οι δυτικές ελίτ συνέχισαν να διαπαιδαγωγούν τους υπηκόους τους με την απατηλή αντίληψη ότι εξάγουν πολιτισμό στον Τρίτο Κόσμο και με την ειλικρινή παραδοχή ότι διαφυλάσσουν την ευημερία και την ακεραιότητα των κρατών τους καταπολεμώντας κάθε χώρα που παλεύει για την ανεξαρτησία της ή διαθέτει πηγές πλουτοπαραγωγικές που έλκουν τους δυτικούς για εκμετάλλευση και λεηλασία. Με ενισχυτικό πρόσχημα τον κομμουνιστικό κίνδυνο, οι Αμερικάνοι, με πρόθυμους συμμάχους, αιματοκύλισαν την Κορέα, το Βιετνάμ, το Λάος και την Καμπότζη για να κάνουν το ίδιο με τρίτο πρόσχημα την τρομοκρατία και το ισλάμ, στο Αφγανιστάν, το Ιράκ, τη Λιβύη, τη Συρία και την Υεμένη. Ενώ, ενδιάμεσα, προκάλεσαν ή ενεπλάκησαν σε περισσότερες από διακόσιες συρράξεις και παρεμβάσεις, με εισβολές, δολοφονίες, εμφύλιους και πραξικοπήματα για την εκδίωξη κυβερνήσεων που αρνούνταν να τους υπηρετήσουν.
Από την ανατροπή του Αρμπέντζ στη Γουατεμάλα και τις σφαγές 200.000 ανθρώπων για χάρη της United Fruit Company και του Μοσαντέκ και την εγκατάσταση της δικτατορίας του Σάχη στο Ιράν για το πετρέλαιο μέχρι τη δολοφονία του Αλιέντε στη Χιλή και το πραξικόπημα εναντίον του Τσάβες στη Βενεζουέλα, δεν έχουν αφήσει ούτε μία χώρα ήσυχη και ελεύθερη να ρυθμίσει τα του οίκου της. Ευρωπαίοι και Αμερικάνοι εξαπέλυσαν επίθεση εναντίον της Γιουγκοσλαβίας, διαλύοντας την με ισοπεδωτικούς βομβαρδισμούς επί 78 μέρες, χωρίς να έχουν στο παραμικρό απειληθεί από την πολυεθνική χώρα. Σε όλα τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας έχουν συνεισφέρει οι Ευρωπαίοι. Η Ελλάδα έχει τραγική εμπειρία από τις επεμβάσεις των Δυτικών. Και μόνο στη διάρκεια της δεκαετίας του 1940, ο ελληνικός λαός αναγκάστηκε να πολεμήσει εναντίον των Γερμανών, Ιταλών, Άγγλων και Αμερικάνων! Και να υποστεί το αμερικανοκίνητο πραξικόπημα των συνταγματαρχών (1967) και τον επακόλουθο διαμελισμό της Κυπριακής Δημοκρατίας που συνεχίζεται επί Ευρωπαϊκής Ένωσης!
Εργαλεία ελέγχου
Για να δικαιολογηθούν οι πόλεμοι, γενοκτονίες, λεηλασίες, υπονομεύσεις καθεστώτων και καταστροφές πολιτισμών και για να συναινούν οι πολίτες στα κακουργήματα, η Δύση χρησιμοποίησε πολλαπλά «εργαλεία» ανάλογα με την κάθε περίπτωση.
Τον εθνικισμό για την υποκίνηση σε καταστροφικούς τοπικούς πολέμους (βλέπε Ουκρανία), τον αντικομμουνισμό κατά χωρών με αριστερά κινήματα και καθεστώτα (βλέπε Κούβα, Βιετνάμ κ.λπ.), το ρατσισμό με τις ευγονικές θεωρίες περί ανωτέρων και κατωτέρων φυλών που χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον σε Αμερική, Αφρική, Ασία και Ωκεανία για να κατακρεουργηθούν και υποδουλωθούν οι ιθαγενείς λαοί, την τρομοκρατία και ισλαμοφοβία για να διαλυθούν οι χώρες που διαθέτουν κοιτάσματα πετρελαίου (Ιράκ, Λιβύη κ.ά.) και, σήμερα, τη ρωσοφοβία. Εναντίον της Ρωσίας που όχι μόνο αποσύρθηκε οικειοθελώς το 1990-91 από τις χώρες που βρίσκονταν στη σφαίρα επιρροής της, αλλά δεν απείλησε έκτοτε καμία άλλη χώρα, ούτε στρατιωτικά ούτε οικονομικά. Αντιθέτως, το δυτικό μπλοκ, τα τελευταία τριάντα χρόνια, ενέτεινε την επιθετικότητα του σε όλο τον κόσμο. Πέρα από τις στρατιωτικές «λύσεις», 30 χώρες υφίστανται εξοντωτικές κυρώσεις από τη Δύση επειδή δεν συμμορφώνονται!
Εγκαταλείποντας σταδιακά το κοινωνικό κράτος που μεταπολεμικά χρησίμευσε σαν αντίβαρο στη Σοβιετική Ένωση, η Ευρώπη διολίσθησε στο αμερικάνικο μοντέλο του νεοφιλελευθερισμού, καταργώντας και συρρικνώνοντας δικαιώματα, μεταβιβάζοντας τη δημόσια περιουσία σε ιδιωτικά τραστ και καθιστώντας ρευστή και επισφαλή τη θέση των εργαζομένων. Άμεση συνέπεια είναι η εκτίναξη των ανισοτήτων, δηλαδή το πέρασμα του πλούτου στο 1% της κοινωνίας, με συνεχή φτωχοποίηση του υπόλοιπου 99%, εξέλιξη που περιγράφεται λεπτομερώς από τις τράπεζες και τους διάσημους οικονομολόγους (Στίγκλιτζ, Κρούγκερ, Πικετί κ.ά.).
Η δε αστική δημοκρατία έχει καταστεί ένα παραφουσκωμένο μπαλόνι και η επίκλησή της από αξιωματούχους, δημοσιογραφικά βαποράκια και διανοούμενους που δημοσιογραφούν στα ΜΜΕ των ολιγαρχών, χειραγωγεί αλλά δεν πείθει ούτε τους πιο αφελείς πολίτες. Γι’ αυτό, όλο και περισσότερο οι ιθύνοντες προβάλλουν ότι είναι το καλύτερο από τα υπαρκτά συστήματα, όχι, βέβαια, για να τη βελτιώσουν, αλλά για να τη συντηρήσουν στη φθαρμένη πλέον μορφή της. Ούτε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει ουσιαστικές αρμοδιότητες και οι αξιωματούχοι των Βρυξελλών είναι διορισμένοι. Διορίζουν ακόμα και πρωθυπουργούς (βλέπε Ελλάδα και Ιταλία)! Στις δε ΗΠΑ, νόμιμα οι γερουσιαστές χρηματοδοτούνται από τα ολιγοπώλια των πετρελαίων, τραπεζών, όπλων, φαρμάκων, τροφίμων, πληροφορικής και επικοινωνίας, τα οποία ελέγχουν και τα ΜΜΕ, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα πανεπιστήμια, τη δικαιοσύνη, την ψυχαγωγία κ.λπ.
Η ελίτ χάνει έδαφος
Το επίπεδο των πολιτικών, από τον Τραμπ και τον Μπάιντεν μέχρι τους Σολτς, Τζόνσον, Μακρόν, Φον ντερ Λάιεν, Μπορέλ και Μπέρμποκ, αντανακλά και την κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι αστικές τάξεις της Δύσης. Έχουν πλέον χάσει την ανεξέλεγκτη άνεση που τους παρείχε η απόλυτη κυριαρχία σε ολόκληρο τον κόσμο εξ αιτίας της ανάδυσης νέων πολύ μεγάλων ανεξάρτητων δυνάμεων (βλέπε Κίνα, Ινδία κ.ά.) και του εντεινόμενου ρεύματος αφύπνισης σε Αφρική, Λατινική Αμερική και Ασία. Αλλά και η ριζική στροφή στο εύκολο κέρδος, στον τζόγο των χρηματιστηρίων και των οφσόρ εταιριών, επέφερε την αποβιομηχάνιση στο εσωτερικό της Δύσης και την ενίσχυση των ανταγωνιστών της με τη μεταφορά κεφαλαίων και ολόκληρων ζωτικών τομέων της παραγωγής σε τρίτες χώρες. Ειδικά στην Ευρώπη, η αστική ελίτ βρίσκεται σε αδιέξοδη σύγχυση, γεγονός που φαίνεται ολοκάθαρα στις αυτοκαταστροφικές επιλογές των πολιτικών της εκπροσώπων.
Η πλήρης ταύτιση της Ευρώπης με την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ και η υιοθέτηση της ρήξης αντί της συνύπαρξης με τον υπόλοιπο κόσμο, σε συνδυασμό με όλη τη δυτική πολιτική κουλτούρα που τελικά απέτυχε να εκπολιτιστεί σε βάθος και με διάρκεια, πλήττουν ανεπανόρθωτα το ευρωπαϊκό οικοδόμημα και ανοίγουν διάπλατα όλες τις πληγές στο κοινωνικό σώμα που είχαν μεταπολεμικά κάπως επουλωθεί. Ο εθνικισμός, ο πόλεμος, ο ρατσισμός, ο αντικομμουνισμός, η αρπακτικότητα, η ανισότητα, η πτώχευση και η ανασφάλεια, αποτελούν το καταλληλότερο υπέδαφος για την καλλιέργεια και επαναφορά των φασιστικών τάσεων που είναι ήδη εμφανή στη Γαλλία, τη Γερμανία, τις Βαλτικές χώρες και την Ουκρανία, αλλά και για την υποστήριξη, παθητική ή ενεργητική, που παρέχεται σ’ αυτά τα μορφώματα σε όλη την Ευρώπη. Η λογοκρισία, οι αποκλεισμοί, οι εκφοβισμοί και οι βανδαλισμοί είναι σε τρομακτική έξαρση! Κι έτσι γίνεται αποδεκτή η προκλητική επέκταση προς κάθε κατεύθυνση του ΝΑΤΟ, ο εξωραϊσμός των ταγμάτων Αζόφ, η ηρωποίηση των SS στη Λιθουανία, η καταστροφή των μνημείων για τους πεσόντες στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στην Πολωνία και η άνοδος των ακροδεξιών κομμάτων. Όλα αποτελούν αποδείξεις της παρακμής.
Σ’ αυτό το «περιβάλλον», επανέρχεται στην επιφάνεια το διαχρονικό κόμπλεξ απέναντι στη Ρωσία. Γι’ αυτό έκαναν και το αδιανόητο: απαγόρευσαν τον Τσαϊκόφσκι και τον Ντοστογιέφσκι! Κόμπλεξ που εντάθηκε μεταπολεμικά επειδή η Σοβιετική Ένωση ήταν η δύναμη που συνέτριψε το φασισμό στην Ευρώπη, ενώ το μεγαλύτερο μέρος της ηπείρου είχε εύκολα υποταχτεί στον Άξονα. Αυτό το γεγονός, αυτή η αλήθεια, ότι χρωστούν την ελευθερία τους στους Σοβιετικούς, τους οποίους ταυτίζουν με τους Ρώσους, αποτελεί σκληρό αγκάθι στην ιδέα που έχουν καλλιεργήσει οι Ευρωπαίοι για τον εαυτό τους από την εποχή των μεγάλων κατακτήσεων μέχρι σήμερα. Ότι είναι οι εκλεκτοί λαοί, λευκοί, πλούσιοι καθολικοί και προτεστάντες, ανώτεροι όλων με δικαιώματα χρήσης -κατά βούληση- όλης της γης. Αυτή η αντίληψη βρίσκεται στον βαθύτερο πυρήνα της δυτικής κουλτούρας και αυτή ενεργοποιεί την επιθετικότητα και το φασισμό. Κι αυτός είναι ο λόγος που η Δύση δεν γιόρτασε ποτέ με ειλικρινή και ενθουσιώδη τρόπο τη νίκη κόντρα στο φασισμό στις 9 του Μάη. Κι αντιθέτως, κράτησε στοιχεία του φασισμού, υλικά και άυλα, ως εφεδρείες στον διαρκή της πόλεμο εναντίον των άλλων, αλλά -σε φάσεις κρίσης- και εναντίον των δικών της κοινωνιών.
(Ομιλία στην εκδήλωση που οργάνωσε η Ελληνορωσική Λέσχη «Διάλογος» για την επέτειο της αντιφασιστικής νίκης, στο ξενοδοχείο President, την Πέμπτη 12 Μάη 2022)
