του Ηλία Φιλιππίδη*
Ο ιστορικός καιρός της Ελλάδας
Η θεωρία του «Καιρού» καθιερώθηκε στην δεκαετία του 1980 από το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών για την καταδίκη του ρατσιστικού καθεστώτος Απαρτχάιντ της Ν. Αφρικής. Πρόκειται για έναν πανάρχαιο τρόπο σκέψεως του Μεσογειακού χώρου, ο οποίος προέρχεται από την ανάγκη του προϊστορικού ανθρώπου να προβλέψει τις αλλαγές των καιρικών συνθηκών και ο οποίος στην ελληνική γλώσσα απέκτησε το γενικότερο νόημα της σωστής επιλογής (ευκαιρία), της επιτυχίας (καίριο πλήγμα) και της ουσιαστικότητας (καίριοι λόγοι).
Ο Ιησούς Χριστός καθιέρωσε τον όρο «σημεία των καιρών» για την πρόβλεψη των εξελίξεων στον χώρο της ιστορίας και των σχέσεων του Θεού με το ανθρώπινο γένος.
Η πολιτική σκέψη υιοθέτησε την θεωρία του «Καιρού» για την επικαιροποιημένη συνολική γεωπολιτική και γεωπολιτισμική ανάλυση (π.χ. η καιρικότητα στον Κορνήλιο Καστοριάδη).
Καθιερώνουμε λοιπόν τον επιμέρους όρο «Ιστορικός καιρός της Ελλάδας» με τριπλή έννοια:
α) Ως αξιολόγηση της συνολικής καταστάσεως της χώρας σε σχέση με τον παγκόσμιο χρόνο, δηλαδή ως προς το επίπεδο εξελίξεως του παγκόσμιου πολιτισμού και ειδικότερα ως προς τον ευρωπαϊκό χώρο.
β) Ως τον συνυπολογισμό του ιστορικού βάθους των αιτιών της σημερινής καταστάσεως της Ελλάδας και του χαρακτηρισμού της εξελικτικής περιόδου στην οποία βρισκόμαστε και
γ) Ως τον καθορισμό των προϋποθέσεων εξασφαλίσεως του μέλλοντος της Ελλάδας και του Ελληνισμού γενικότερα ως έθνους και ως διαχρονικού πολιτισμού.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο θεωρήσεως της σημερινής Ελλάδας μπορούμε να καταλήξουμε στα παρακάτω συμπεράσματα:
α) Η σημερινή Ελλάδα δεν είναι σύγχρονη. Είναι μία καθυστερημένη χώρα και η κρίση που περνάμε δεν είναι κεραυνός εν αιθρία αλλά το τελικό αποτέλεσμα, ο γκρεμός, σε μία παρακμιακή διαδρομή από τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο και μετά.
β) Η Ελλάδα σήμερα, με διεθνείς όρους, είναι μία αποτυχημένη χώρα (failed state). Έχει μετατραπεί από σχετικώς ανεξάρτητο κράτος σε αποικία χρέους με υποθήκευση ολόκληρου του πλουτοπαραγωγικού της δυναμικού για 99 χρόνια!
Η χρεοκοπία της δεν οφείλεται μόνο στην κατάρρευση του δημοσιονομικού συστήματος του ελλαδικού κράτους, στην διαφθορά των τραπεζικών δανειοδοτήσεων, αλλά πρωτίστως στην ανικανότητα και την διαφθορά του πολιτικού συστήματος κυρίως από την δεκαετία του ‘80 και μετά.
Η μεταπολίτευση χαρακτηρίζεται από τη μεγαλύτερη ίσως αντίφαση στην ιστορία του ελλαδικού κράτους: από τη μια επαινείται ως η πλέον ομαλή και η πλέον δημοκρατική πολιτική περίοδος από συστάσεως του ελλαδικού κράτους και ως η πλέον ευημερούσα περίοδος της ελληνικής κοινωνίας και από την άλλη αποδεικνύεται ως η πλέον διεφθαρμένη, η πλέον υποτελής και η πλέον ανεύθυνη διαχείριση των πολιτικών πραγμάτων της χώρας.
γ) Η Ελλάδα είναι μία αποτυχημένη χώρα όχι μόνο σε σχέση με τις προδιαγραφές του διεθνούς ανταγωνισμού αλλά και σε σχέση με δύο άλλα κριτήρια:
– Τα τεράστια και ανεκμετάλλευτα συγκριτικά της πλεονεκτήματα. Το μεγαλύτερο εθνικό έγκλημα του συνολικού πολιτικού συστήματος της Μεταπολιτεύσεως είναι η έλλειψη ενός μακροπρόθεσμου και μεγαλόπνοου αναπτυξιακού προγράμματος. Η εξουσία κατήντησε αυτοσκοπός.
– Τον τεράστιο αξιακό διαχρονικό μας πολιτισμό, ο οποίος αποτελεί το λίκνο τόσο του ευρωπαϊκού όσο και ολόκληρου του Δυτικού πολιτισμού. Η Ελλάδα θα μπορούσε να ζει μόνο από την αξιοποίηση του πολιτισμού της, του τουρισμού και του πρωτογενούς τομέα.
Το τελικό συμπέρασμα είναι ότι:
α) Οι Έλληνες, παρά την ευφυΐα μας, δεν μπορούμε να αυτοδιοικηθούμε. Αποτύχαμε να περάσουμε στη σύγχρονη εποχή και να δημιουργήσουμε ένα σύγχρονο κράτος, παρά τις μεγάλες επιτυχίες των αρχών του 20ου αιώνα.
β) Οι Έλληνες, τόσο ως έθνος όσο και ως πολιτισμός, με υπαιτιότητα της εξουσίας άλλα και του λαού στην περίοδο της Μεταπολιτεύσεως, κλείνουμε τον ιστορικό μας κύκλο, διότι έχουμε εισέλθει σε μία φάση εσχατολογικής καταρρεύσεως. Με βάση τα δημογραφικά στοιχεία, ακόμη και χωρίς τους μετανάστες, μέχρι το τέλος του21ου αιώνα δεν θα υπάρχουν Έλληνες ούτε για το Μουσείο κέρινων ομοιωμάτων.
Μόνο ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας και όχι μόνο ως συλλογική αυτοκτονία ενός λαού, θα μπορούσε να θεωρηθεί ο αφανισμός του ελληνισμού, ενός μοναδικού πολιτισμού, έπειτα από μια εντυπωσιακή ιστορική πορεία 5.000 ετών.
Χρειαζόμαστε μία Νέα Φιλική Εταιρεία χωρίς το ίδιο όνομα, και χωρίς αρχηγό. Θα είναι μία ανοικτή λαϊκή συσπείρωση, η οποία όμως θα έχει οριζόντιο χαρακτήρα, δηλαδή δεν θα γίνει ποτέ κόμμα. Εννοείται βέβαια, ότι θα υποστηρίζει κάθε ανανεωτική πατριωτική και δημοκρατική προσπάθεια, αλλά δεν θα ταυτίζεται με καμία. Ο σκοπός της θα είναι η ενημέρωση και η αφύπνιση του λαού με περιεχόμενο έναν Νέο Διαφωτισμό, τον οποίο θα επεξεργασθούμε με ανοικτές συζητήσεις
Τι μπορούμε να κάνουμε
Όταν ένας λαός φθάνει στο τέλος της ιστορίας του ή παραλύει ή αποφασίζει να κάνει αναστροφή και να ξεκινήσει μία νέα πορεία με ένα νέο όραμα καταξιώσεως των δυνατοτήτων του και της ιστορίας του.
Τι θα σημαίνει ο ήχος από τις καμπάνες των εκκλησιών τα ξημερώματα της 25ης Μαρτίου 2021, όταν ο λαός μας θα κληθεί να εορτάσει τα 200 χρόνια της Εθνικής Παλιγγενεσίας;
Θα είναι μία επιμνημόσυνος δέησις για έναν ολόκληρο πολιτισμό, που σβήνει χωρίς έστω τον φωτοστέφανο του ηρωισμού, όπως αυτόν που χάρισε στο Βυζάντιο ο Κων/νος Παλαιολόγος και το χειρότερο, χωρίς την ελπίδα μιάς νέας αναγεννήσεως, ή θα είναι κάλεσμα για ένα νέο ξεκίνημα;
Αναρωτιέμαι: Με τι μούτρα οι πολιτικοί μας θα καταθέτουν στεφάνια στις προτομές των ηρώων;
Οι προτομές θα έχουν ένα ισχυρό κίνητρο, για να ζωντανέψουν: για να τους φτύσουν!
Η πρωτοβουλία ανήκει πλέον στον Λαό μας. Από το τρισάθλιο πολιτικό μας σύστημα δεν μπορούμε να περιμένουμε τίποτε το θετικό για το προβλεπτό μέλλον.
Μία αμφιβολία με στενοχωρεί: θα ζει την ιστορική εκείνη ημέρα ο τελευταίος τιτάνας του Νεότερου Ελληνισμού, ο Μίκης Θεοδωράκης για να σαλπίσει την σάλπιγγα του νέου ξεκινήματος;
Όμως, όσοι πονάμε αυτόν τον τόπο και δεν θέλουμε να προδώσουμε την ιστορία του, τους αγώνες του και τις θυσίες του, δεν θα μείνουμε αδρανείς.
Χρειαζόμαστε μία Νέα Φιλική Εταιρεία χωρίς το ίδιο όνομα, και χωρίς αρχηγό. Θα είναι μία ανοικτή λαϊκή συσπείρωση, η οποία όμως θα έχει οριζόντιο χαρακτήρα, δηλαδή δεν θα γίνει ποτέ κόμμα. Εννοείται βέβαια, ότι θα υποστηρίζει κάθε ανανεωτική πατριωτική και δημοκρατική προσπάθεια, αλλά δεν θα ταυτίζεται με καμία.
Ο σκοπός της θα είναι η ενημέρωση και η αφύπνιση του λαού με περιεχόμενο έναν Νέο Διαφωτισμό, τον οποίο θα επεξεργασθούμε με ανοικτές συζητήσεις.
Θα επενδύουμε σε τρία επίπεδα:
α) Την διαμόρφωση νέων ανθρωπολογικών προτύπων για έναν σύγχρονο Ελληνισμό με βάση την ταυτότητα και τον αξιακό πλούτο του Διαχρονικού ελληνικού πολιτισμού και με ό,τι άλλο συμβατό έχει προκύψει από τον ευρωπαϊκό και παγκόσμιο πολιτισμό.
β) Την συμβολή στη διαμόρφωση ενός κοινωνικού πολιτισμού, δηλαδή την επεξεργασία και τη συνειδητοποίηση της ανάγκης μιας δημόσιας ηθικής σεβασμού των κοινωνικών σχέσεων, της επαγγελματικής δεοντολογίας, του δημόσιου χώρου, της δημόσιας περιουσίας και του δημόσιου χρήματος, του σεβασμού των μνημείων και γενικά του πολιτισμού, της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος και
γ) Την συμβολή στην ανάπτυξη ενός σύγχρονου πολιτικού πολιτισμού για τον εκσυγχρονισμό των σχέσεων πολίτη-κράτους, πολιτικών κομμάτων – κράτους – πολίτη.
Αυτό είναι το πρόγραμμα της θεωρίας της Ελληνολογίας, την οποία έχουμε καθιερώσει ως συμβολή στην εξασφάλιση των προϋποθέσεων του ελληνικού μέλλοντος από το 1994 με σχετικά άρθρα και το ομώνυμο ιστολόγιο (2015) καθώς και την πρωτοβουλία ιδρύσεως Εστιών Ελληνικού Πολιτισμού στον Πειραιά (1994), τον Κορυδαλλό (2008) και στα Χανιά (2016).
Αφορμή για την συγγραφή αυτού του άρθρου ήταν η σειρά των εξαιρετικών άρθρων του Ρούντι Ρινάλντι και του Τριαντάφυλλου Σερεμέτη στον Δρόμο της Αριστεράς. Ένα θετικό «σημείο των καιρών».
* O Ηλίας Φιλιππίδης έχει διατελέσει πανεπιστημιακός καθηγητής κοινωνιολογίας, [email protected]
