Με αφορμή τις ομιλίες των Κάρλος Λατούφ, Κώστα Λιβιεράτου και Στέλιου Ελληνιάδη στην εκδήλωση «Πολιτισμός και Χειραφέτηση» στο Resistance Festival 2017
του Ηλία Φιλιππίδη*
Εκκινούμε από την κοινωνιολογική διαπίστωση, ότι το πολιτικό φάσμα Δεξιάς-Αριστεράς έχει χάσει τον γενικό και παραδοσιακό του χαρακτήρα, ο οποίος είχε παγιωθεί διαχρονικά και χώριζε την πραγματικότητα, την επιστήμη και την σκέψη των ανθρώπων ακόμη και κατά τρόπο μεταφυσικό.
Έτσι, όποιος ήταν «δεξιός», ήταν δεξιός, ό,τι και αν έλεγε, ό,τι και αν έκανε. Το αντίστοιχο ίσχυε και για τους αριστερούς. Ήταν να μην σου βγει το όνομα, ή ίσχυε αυτό που είχε επιλέξει ο καθένας με θρησκευτική ευλάβεια ή προεπιλέξει γι’ αυτόν η οικογένειά του. Εννοείται, ότι η επιλογή του καθενός ισοδυναμούσε με την είσοδο στον Παράδεισο και η αντίθετη άποψη, με την κάθοδο στην Κόλαση και τους κολασμένους.
Αν οι τεκτονικές πλάκες διαμορφώνουν νέες γεωλογικές καταστάσεις έπειτα από κάποια εκατομμύρια χρόνια, η ανθρώπινη κοινωνία, ειδικότερα η Δυτική κοινωνία μετά την Βιομηχανική επανάσταση, διαμορφώνει νέες κοινωνικές καταστάσεις το πολύ κάθε 50 χρόνια. Γι’ αυτό θα πρέπει οι μεγάλες πολιτικές θεωρίες και σχολές να επανεξετάζονται και να επαναπροσδιορίζονται από την κάθε νέα γενεά.
Η εποχή που ζούμε, ειδικά μετά τις εμπειρίες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και της κατάρρευσης του υπαρκτού σοσιαλισμού και του διπολισμού, έχει κατεδαφίσει ριζικά τον ταυτοτικό, δηλ. τον συνολικό χαρακτήρα των αντιθετικών πόλων Δεξιάς – Αριστεράς. Πιστεύουμε όμως, ότι η ίδια η αντίθεση δεν έχει καταργηθεί, ίσως και να έχει ενταθεί κατακόρυφα. Αλλά αυτό που έχει αλλάξει, είναι τα κριτήρια της διακρίσεως, τα οποία πρέπει να έχουν πλέον ποιοτικό και όχι ταυτοτικό χαρακτήρα.
Κατά την άποψη μας ο ποιοτικός χαρακτήρας της διακρίσεως αναλύεται στα παρακάτω στοιχεία:
Α) Tο κέντρο βάρους της διακρίσεως μετατίθεται από την πολιτική συνολικότητα της στα επιμέρους κριτήρια, τα οποία πρέπει να προσδιορίζονται.
- B) O προσδιορισμός των κριτηρίων πρέπει να τηρεί αυστηρά την διάκριση μεταξύ ιδεολογίας και κοινωνικών δεδομένων. Άρα καταργείται ο δογματικός χαρακτήρας του προσδιορισμού της Αριστεράς και διασπάται ο φαύλος κύκλος μεταξύ ιδεολογίας και δεδομένων. Η ιδεολογία είναι πολιτικό δικαίωμα, η ενημέρωση και ο επιστημονικός χαρακτήρας της διαπιστώσεως των δεδομένων αποτελούν κοινωνική υποχρέωση απέναντι στο σύνολο της κοινωνίας και όχι μόνο απέναντι στην Αριστερά.
Γ) Η αντιπαλότητα μετατίθεται από τα πρόσωπα στα δεδομένα και την ιδεολογική αξιολόγηση των δεδομένων.
Δ) Η θυματοποίηση της Αριστεράς πρέπει να παύσει να έχει εμμονικό, μαζοχιστικό και εκδικητικό χαρακτήρα. Δυστυχώς η κυρίαρχη τάση της ελλαδικής Αριστεράς, από την εμφάνιση της μέχρι και σήμερα, χαρακτηρίζεται από έλλειψη δημοκρατικότητας.
***
Η διεθνής Αριστερά έπεσε θύμα της μαρξιστικής ορολογίας περί «Δικτατορίας του προλεταριάτου». Δεν μπορούσε ο ευλογημένος Μαρξ να πει «Δημοκρατία του προλεταριάτου», αφού οι καπιταλιστές ήταν μία ελάχιστη κοινωνική μειοψηφία;
Η δημοκρατικότητα δεν είναι θέμα σχέσεως με την εξουσία και την ταξική της διάρθρωση αλλά πρωτίστως θέμα σχέσεως με τον Λαό. Η δογματική Αριστερά έκανε το λάθος να νομίζει (και το έδειχνε), ότι υπάρχει, επειδή υπάρχει η Δεξιά. Δεν αισθανόταν υπόλογη απέναντι στον Λαό. Ακόμη και σήμερα δεν υπάρχει γι’ αυτήν Λαός, υπάρχουν μόνο ο Καπιταλισμός και η Ιστορία.
Η Ιστορία είναι ο δικαστής, τα κομμουνιστικά κόμματα είναι οι εισαγγελείς οι οποίοι προτείνουν την εις θάνατον καταδίκη του κατηγορουμένου και είναι πεπεισμένα για την σύμφωνη γνώμη του δικαστή, αφού ο κληθείς εμπειρογνώμων, η «επιστήμη», στο πόρισμα της αποφαίνεται ότι ο κατηγορούμενος στέκονταν εμπόδιο στον εξανθρωπισμό της κοινωνίας, ο οποίος ταυτίζεται με τον εξορθολογισμό της. Σε αυτό το δικαστήριο δεν υπάρχουν ένορκοι. Ο Λαός είναι μία ιδεολογική και όχι κοινωνιολογική έννοια.
Το αποτέλεσμα είναι ο κομμουνισμός να φαίνεται στα μάτια του λαού ως μια θεωρία, α) που έρχεται εκ των άνω και όχι εκ των κάτω, β) που περισσότερο διαιρεί τον Λαό παρά τον ενώνει. Η κατάσταση χειροτερεύει ακόμη περισσότερο όταν η Αριστερά επιτίθεται στις όποιες ευαισθησίες του Λαού, παραδοσιακές, θρησκευτικές, εθνικές και τις οποίες η δογματική Αριστερά τις απορρίπτει ως «ανορθολογικές» και «οπισθοδρομικές».
Το συμπέρασμα είναι, ότι χρειαζόμαστε μία νέα Αριστερά, η οποία να αποδεικνύει σε κάθε περίσταση την ποιότητα της δράσεως και των ανθρώπων της. Να στέκεται καθημερινά δίπλα στον Λαό, να νοιάζεται για τα προβλήματα του και να μην εμπορευματοποιεί τους αγώνες της και τα θύματα της. Να μην στηρίζεται στη δυναμική της Ιστορίας και να σκέπτεται διαλεκτικά.
Αυτό πρακτικά σημαίνει, ότι η νέα Αριστερά θα πρέπει, σε συνεργασία με τον Λαό και τους επιστήμονες-διανοουμένους, να επεξεργάζεται και να επαναπροσδιορίζει την έννοια της προόδου, να δημιουργεί ειλικρινείς κοινωνικές συμμαχίες και όχι καθετοποιημένες οργανώσεις. Βεβαίως θα πρέπει να επανέλθουμε.
* Ο Ηλίας Φιλιππίδης είναι πανεπιστημιακός κοινωνιολογίας και νομικός
