Κάτι δεν πηγαίνει καλά με τον κόσμο. Κάτι δεν πηγαίνει καλά με την επιστήμη της οικονομίας. Η πρώτη διαπίστωση είναι κοινότοπη. Είναι οφθαλμοφανές πλέον ότι δεν ζούμε στον καλύτερο δυνατό κόσμο. Η δεύτερη ίσως να ξαφνιάζει.
Το κύρος της οικονομίας ως δεσπόζουσας επιστήμης, στο πλαίσιο του αχαλίνωτου καπιταλισμού των ημερών μας, αμφισβητείται. Οι ενστάσεις προέρχονται από διαφορετικές κατευθύνσεις. Προσφάτως, ο Ιταλός συγγραφέας, Αντόνιο Ταμπούκι, σε μια συνέντευξή του στον Ανταίο Χρυσοστομίδη, στην εφημερίδα Αυγή (Κυριακή, 30/5/10), μιλώντας για τη σημερινή πολιτική λειψανδρία και την εξαφάνιση των μεγάλων ιδανικών στην Ευρώπη, ανέφερε και το εξής: «Οι σημερινοί Ευρωπαίοι πολιτικοί είναι μέτριοι και δεν έχουν καταλάβει ότι η οικονομία είναι μια ανθρώπινη επιστήμη, που δεν ανήκει στην αριθμητική: ανήκει στην ηθική και στις ανθρώπινες επιστήμες. Αυτός είναι και ο λόγος που όλα πάνε κατά διαβόλου». Προφανώς, ο Ταμπούκι εννοεί τις ανθρωπιστικές επιστήμες. Η παρατήρηση του Αντόνιο Ταμπούκι μου θυμίζει ένα σημείο από τη Θεωρία της ημιμόρφωσης του Τέοντορ Αντόρνο, όπου ο εκπρόσωπος της Κριτικής Θεωρίας βλέπει το επίπεδο της θεωρίας της οικονομίας σε σχέση με τις δυνατότητες και τη θέληση των νέων μιας εποχής να ονειρεύονται να γίνουν καλλιτέχνες: «Αφού δύσκολα πια ένας νέος ονειρεύεται να γίνει κάποτε μεγάλος ποιητής ή μουσουργός, γι’ αυτό ίσως –μιλώντας με κάποια υπερβολή- δεν υπάρχουν ανάμεσα στους ενηλίκους μεγάλοι θεωρητικοί της οικονομίας και εν τέλει διόλου πια αληθινός πολιτικός αυθορμητισμός» (Τέοντορ Αντόρνο, Θεωρία της ημιμόρφωσης, μτφ. Λ. Αναγνώστου).
Και οι δύο διατυπώσεις ξενίζουν. Η επιστήμη της οικονομίας έχει συνδεθεί με τα μαθηματικά, τις στατιστικές – τους αριθμούς. Η «θρησκεία της οικονομίας της αγοράς» (Alexander Ruestow) δεν αφήνει κανένα περιθώριο για παρανοήσεις – έως τώρα, τουλάχιστον. Το 2009, στη Γερμανία, 83 γνωστοί οικονομολόγοι εμφανίστηκαν στη δημοσιότητα με μια έκκληση για να σωθεί η θεωρία της πολιτικής οικονομίας στα πανεπιστήμια. Και αυτό, γιατί η τελευταία περιορίζεται πολύ σε μαθηματικά μοντέλα, ενώ η σκέψη που αφορά τα οικονομικά αλλά και τα ζητήματα πολιτικής τάξης παραμερίζεται.
Η επικράτηση του συγκεκριμένου υποδείγματος καταγράφει απλώς την ηγεμονία των πιο ακραίων εκδοχών του φιλελευθερισμού, που αποκρύπτουν επιμελώς ότι η οικονομική θεωρία ποτέ δεν ήταν απλώς οργανωμένη παράθεση «αριθμών». Οι συνέπειες; Στον καπιταλισμό όλα πάνε κατά διαόλου…
Και οι δύο διατυπώσεις ξενίζουν. Η επιστήμη της οικονομίας έχει συνδεθεί με τα μαθηματικά, τις στατιστικές – τους αριθμούς. Η «θρησκεία της οικονομίας της αγοράς» (Alexander Ruestow) δεν αφήνει κανένα περιθώριο για παρανοήσεις – έως τώρα, τουλάχιστον. Το 2009, στη Γερμανία, 83 γνωστοί οικονομολόγοι εμφανίστηκαν στη δημοσιότητα με μια έκκληση για να σωθεί η θεωρία της πολιτικής οικονομίας στα πανεπιστήμια. Και αυτό, γιατί η τελευταία περιορίζεται πολύ σε μαθηματικά μοντέλα, ενώ η σκέψη που αφορά τα οικονομικά αλλά και τα ζητήματα πολιτικής τάξης παραμερίζεται.
Η επικράτηση του συγκεκριμένου υποδείγματος καταγράφει απλώς την ηγεμονία των πιο ακραίων εκδοχών του φιλελευθερισμού, που αποκρύπτουν επιμελώς ότι η οικονομική θεωρία ποτέ δεν ήταν απλώς οργανωμένη παράθεση «αριθμών». Οι συνέπειες; Στον καπιταλισμό όλα πάνε κατά διαόλου…
Όμηρος Ταχμαζίδης
Σχόλια
