Συνέντευξη στην Ιωάννα Κλεφτογιάννη. Ο Φραντς Ξάβερ Κρετς δεν είναι μια συνηθισμένη περίπτωση ούτε για το θέατρο ούτε για την πολιτική.
Σταρ, πρωταγωνιστής του Φασμπίντερ, ίσως ο πιο γνωστός εν ζωή Γερμανός δραματουργός και κορυφαίο στέλεχος του Κομμουνιστικού Κόμματος της Δυτικής Γερμανίας τη δεκαετία του ’70. Είχαμε την τύχη να τον γνωρίσουμε χάρη στην καθυστερημένη πανελλαδική πρεμιέρα ενός έργου που έγραψε ιστορία, κάνοντάς τον εν μια νυκτί γνωστό. Αναφερόμαστε στο Στάλερχοφ, που ανέβηκε σε μια εξαιρετική παράσταση από τον Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο, την περασμένη σεζόν. Επί σκηνής, λούμπεν αντιήρωες, απομονωμένοι Γερμανοί αγρότες, παρίες της αστικής κοινωνίας, αφοδεύουν κι αυνανίζονται. Τα ένστικτα κυριαρχούν. Και η ανήλικη Μπέιμπι μένει έγκυος από τον «ενοικιαζόμενο» μεσήλικα αγρότη.
Αυτό που κάποτε κατηγορούσαν ως πορνογραφία σήμερα δεν σοκάρει, ρωτάμε τον Φραντς Ξάβερ Κρετς. «Ποτέ δεν προκάλεσε το Στάλερχοφ με την έννοια της προσβολής», μας αντέτεινε, με σπινθηροβόλο βλέμμα, στο καφενείο του αθηναϊκού Ινστιτούτου Γκαίτε, ο σημαντικός Βαυαρός ηθοποιός, δραματουργός και πολιτικός. Τα λούμπεν στοιχεία που έφερε στη σκηνή στερούνται αυτοσυνειδησίας. Σκόπευε, ως στρατευμένος δημιουργός, να στηλιτεύσει τους αστικούς μηχανισμούς που ευθύνονται για την περιθωριοποίησή τους; «Κι εγώ εγκατέλειψα το σχολείο 15 ετών», αποκαλύπτει ο Κρετς, «αναγκαζόμενος να κάνω διάφορες δουλειές. Ο κόσμος που περιγράφω δεν είναι κάτι που φαντάστηκα είναι ο κόσμος που ζούσα».
Στο σύμπαν των προλετάριων η χρήση της γλώσσας ήταν περιορισμένη. «Δεν μιλούσαν καθόλου. Αντιθέτως, είχανε άλλους τρόπους επικοινωνίας. Όχι πάντως τη γλώσσα», θυμάται ο Κρετς. Ένας άλλος κόσμος, ομιλών και συζήτησης τού αποκαλύφθηκε όταν 15 ετών βρέθηκε σε μια δραματική σχολή, «εκεί άναβε η συζήτηση για πάρα πολλά θέματα».
Η οικογένειας της Τυρολέζας μητέρας του είχε μια φάρμα. «Εκεί θυμάμαι μια κοπέλα με πρόβλημα στην όρασή της. Κάποια στιγμή της βάλανε γυαλιά αλλά επειδή δεν ήξεραν ότι αλλάζει η μυωπία και καθώς δεν έβλεπε καθαρά οπισθοχωρούσε η νοητική εξέλιξή της, οπότε τη νόμισαν για καθυστερημένη. Αυτό είναι το πρώτο στοιχείο που είχα για το έργο. Το άλλο είναι μια είδηση. Ένας 60χρονος γκάστρωσε 13χρονη. Μάλλον στο Στάλερχοφ συνδύασα αυτές τις ιστορίες-εμπειρίες. Σε αρκετές περιπτώσεις μού έφτανε μια σύντομη είδηση σε εφημερίδα για να σκαρώσω ένα έργο».
Αλλά πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού σας ήταν και παραμένει η πολιτική;
Η τέχνη είναι ένα εργαλείο. Η βασική σκέψη μου, όποτε γράφω θέατρο -και πείτε την αφελή και ρομαντική- είναι να δείξω την πραγματικότητα έτσι ώστε όταν ο θεατής αποχωρήσει να πάρει ένα περίστροφο και να διορθώσει την κοινωνία. Περιγράφοντας την πραγματικότητα τις δεκαετίες του ‘60 και του ’70, δεν ήθελα μόνο να βγάλω λεφτά. Ήθελα να αλλάξω και τον κόσμο.
Δεν απογοητευτήκατε βλέποντας ότι ο κόσμος δεν αλλάζει τόσο εύκολα;
Είμαι απογοητευμένος.
Τόσο πολύ που φτάσατε στο σημείο να υποστηρίξετε ότι «το θέατρο είναι πλέον περιττό»;
Μιλώντας για το γερμανικό θέατρο σήμερα, που σε μεγάλο βαθμό ομφαλοσκοπεί και επαναλαμβάνεται, ένας δραματουργός πρέπει να συνυφαίνει στο γράψιμό του την τέχνη με την πολιτική.
Είχατε διατυπώσει δημόσια το δίλημμα: ή να μπω στη Βουλή ή να γράφω θέατρο προπαγάνδας…
Αρχές της δεκαετίας του ‘70 ήμουν στην Kεντρική Eπιτροπή του Κομμουνιστικού Κόμματος. Και υποψήφιος για το γερμανικό Κοινοβούλιο. Για αρκετά χρόνια ήμουν στη Γερμανία το γνωστότερο μέλος του Κ Κ . Τους υπόλοιπους δεν τους ήξερε ούτε η μάνα τους!
Ποιο ήταν το ποσοστό σας;
0,3% (γέλια). Οι Γερμανοί της Δυτικής Γερμανίας ταύτισαν το κομμουνιστικό κόμμα με τη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας, παρ’ ότι μάλλιασε η γλώσσα μου να λέω: είμαι Βαυαρός κομμουνιστής και δεν αποδέχομαι τη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας. Ποτέ δεν με πίστεψαν.
Αν δεν ήσασταν κομμουνιστής θα γράφατε το Στάλερχοφ διαφορετικά;
Το έγραψα πριν μπω στο κόμμα. Όταν ανέβηκε έγινε επιτυχία. Κι έβλεπα απέναντι από τα δυστυχισμένα, κακόμοιρα πλάσματα του έργου μου να κάθονται άνθρωποι βολεμένοι, που τα είχαν όλα στη ζωή τους. Κι εξοργιζόμουν. Μπήκα στο Κ.Κ. για να δηλώσω δεν έχω καμία σχέση με το κοινό που βλέποντας δυστυχία χτυπάει παλαμάκια και μετά πηγαίνει στα μπαρ για ποτά.
Είχατε τη γενναιότητα να αποκηρύξετε έργα σας, ακόμη και ένα σενάριο που γράψατε για τον Φασμπίντερ !
«Αποκηρύσσω» δεν είναι ο σωστός όρος. Και τώρα καρφί δεν μου καίγεται για το Στάλερχοφ. Για κανένα έργο μου.
Το Στάλερχοφ είναι ένα έργο χωρίς κάθαρση;
Δεν υπάρχει κάθαρση στο σύγχρονο θέατρο. Η τιμωρία είναι παλιομοδίτικη. Ο άνθρωπος που μπαίνει στο μετρό χωρίς εισιτήριο τιμωρείται. Όσο πιο ευτελές είναι ένα έγκλημα τόσο μεγαλύτερη είναι και η πιθανότητα να τιμωρηθεί. Όσο πιο φρικτό είναι, τόσο περισσότερο μένει ατιμώρητο.
Μοιάζει να περιγράφετε έμμεσα την ελληνική κατάσταση…
Ποια ελληνική κατάσταση; Να το πούμε καθαρά. Η Γερμανία δεν πηγαίνει καθόλου καλά. Εξακολουθούμε να έχουμε 5 εκατομμύρια ανέργους – όχι 3, όπως ισχυρίζεται η Μέρκελ. Υπάρχει απόλυτη μιζέρια στην επαγγελματική κατάρτιση της νέας γενιάς. Γι’ αυτό το λόγο είναι δύσκολο να εξηγήσεις σ’ έναν λαό ο οποίος δουλεύει, δεν ξοδεύει και δεν πάει καλά οικονομικά, ότι πρέπει να δώσει λεφτά για τα «σπασμένα» άλλων. Δεν μπορείς να το επιβάλλεις. Μια εκδοχή για την Ελλάδα είναι ότι χρεοκοπήσαμε. Ξανά από την αρχή. Εφόσον έχει αποφασιστεί από κοινού ότι θα μείνει η Ελλάδα στο πλαίσιο του ευρώ, θα πρέπει να έχετε μια κατανόηση ότι τους πέφτει και λίγο λόγος αυτών που δίνουν τα λεφτά! Πιστεύω, ωστόσο, ότι η εξόφληση των δανείων θα καταστρέψει εντελώς την Ελλάδα!.
Η εκδοχή της δραχμής είναι βιώσιμη;
Ποτέ δεν ήμουν υπέρ της καθιέρωσης ενιαίου νομίσματος Είναι καταρχάς μια απώλεια πολιτισμική .Όπως ενώθηκε η Γερμανία επειδή οι έμποροι ήθελαν να γλιτώσουν τους φόρους, έτσι και το διεθνές κεφάλαιο επέβαλε την Ευρωπαϊκή Ένωση. Κέρδισε πολλά λεφτά! Αλλά ο καπιταλισμός έχει τελειώσει ανεπιστρεπτί. Και θα ’πρεπε να τον σκοτώσουμε, να τον κρεμάσουμε και να τον πνίξουμε.
