Νέο δόγμα υποκαθιστά την ποιότητα και ασφάλεια των τροφίμων
Τυπικά μιλάμε για κάθε ουσία που κρίνεται απαραίτητη για τη διατροφή του ανθρώπου, την ανάπτυξη, την υγεία και την επιβίωσή του. Τα τρόφιμα όμως πολύ απέχουν (και σήμερα ακόμη περισσότερο) από το να εκπληρώνουν αυτό το σκοπό, καθώς όλο και περισσότερο η κρίση και η ολοκληρωτική εισβολή της έννοιας του κέρδους στην παραγωγή τους αποδεικνύει ότι η διατροφή είναι το τελευταίο που σκέπτεται η βιομηχανία τροφίμων. «Φάτε ό,τι να ‘ναι και μη ρωτάτε» είναι το δόγμα με βάση το οποίο κινείται η επιχειρηματικότητα, αλλά και οι κρατικές πολιτικές στον κλάδο των τροφίμων.
Δεν πρόκειται για υπερβολή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η συζήτηση που έχει ξεκινήσει εδώ και αρκετά χρόνια –με κέντρο κυρίως τις ΗΠΑ– και αφορά την εισαγωγή των τροφίμων εργαστηρίου στη διατροφή του παγκόσμιου πληθυσμού. Οι αναλυτές εκτιμούν ότι τα τρόφιμα που παράγονται στο εργαστήριο και όχι στη φύση είναι η λύση στον υποσιτισμό του πληθυσμού υποανάπτυκτων (και όχι μόνο) χωρών και περιγράφουν ότι τις επόμενες δεκαετίες, που αναμένεται ότι ο πληθυσμός της Γης θα αυξηθεί τόσο ώστε να μην επαρκεί η παραγωγή «κανονικών» τροφίμων, το εργαστήριο θα είναι «μια κάποια λύσις». Κατά καιρούς το θέμα επανέρχεται στην επικαιρότητα, όποτε υπάρχει μια εξέλιξη που να τροφοδοτεί την ιδέα αυτή. Το περασμένο καλοκαίρι για παράδειγμα, το μεγάλο θέμα ήταν τα μπιφτέκια που «κατασκευάστηκαν» σε εργαστήριο και που τα παρουσίασαν και τα γεύτηκαν σε δημόσια θέα μερικοί επιστήμονες και γευσιγνώστες-διαφημιστές.
Σε αναζήτηση φθηνής πρώτης ύλης
Ακόμη όμως κι αν πρέπει να περάσει αρκετός καιρός για να μπει το κρέας εργαστηρίου στο πιάτο μας, είναι φανερό ότι κάθε πόρος της βιομηχανίας παραγωγής τροφίμων υπηρετεί τον πρωτεύοντα σκοπό που είναι το κέρδος και δευτερευόντως ή τριτευόντως την ποιότητα της διατροφής και την ασφάλεια του διατρεφομένου. Μάρτυρες αυτού είναι τα διάφορα διατροφικά σκάνδαλα που κατά καιρούς εμφανίζονται στη δημοσιότητα. Το κρέας αλόγου επί παραδείγματι (με υποψίες και για… εμπλουτισμό του με αναβολικά, καθότι τα άλογα παίρνουν μέρος σε αγώνες), αναμιγμένο με μοσχαρίσιο το φάγαμε σε αρκετές ποσότητες (και) στην Ελλάδα νομίζοντας ότι καταναλώνουμε θρεπτικό βόειο κρέας. Την προηγούμενη εβδομάδα δόθηκαν στη δημοσιότητα τα πρόστιμα που επέβαλαν οι ελεγκτικές υπηρεσίες για την υπόθεση αυτή, σε βιομηχανίες με «βαριά» ονόματα. Ποιος όμως είναι σίγουρος ότι τα πρόστιμα αυτά αφορούν ποσά μεγαλύτερα από όσα τσέπωσαν οι βιομηχανίες όσον καιρό σέρβιραν στους καταναλωτές μοσχαρίσιο με… προσμίξεις αλόγου; Το σίγουρο είναι ότι το αλογίσιο κρέας (σε μία περίπτωση διαπιστώθηκε από δειγματοληπτικό έλεγχο και κρέας μουλαριού) «έλυσε» μια σημαντική ανάγκη κόστους για τη βιομηχανία, που αναζητεί όλο και φθηνότερη πρώτη ύλη.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τον καιρό που ξεσπούσε ο σάλος στην Ελλάδα, οι κτηνίατροι του Δημοσίου, που πραγματοποιούν τους ελέγχους στην αγορά, διαμαρτύρονταν γιατί οι επίσημοι έλεγχοι και οι ασφαλείς διαδικασίες παραγωγής τείνουν να περάσουν στο περιθώριο και να υποκατασταθούν από τους αυτοελέγχους των ίδιων των επιχειρήσεων. Από τότε μάλιστα είχαν καταγγείλει την προσπάθεια κατάργησης της Γενικής Διεύθυνσης Κτηνιατρικής του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, την περικοπή στο κόστος μετακινήσεων των ελεγκτών-κτηνιάτρων κλπ.
Προσιτά αλλά ληγμένα
Με επίσης έντονο τρόπο, το δόγμα «φάτε ό,τι να ‘ναι» ήρθε στη δημοσιότητα όταν τον Αύγουστο βγήκε από το Υπουργείο Ανάπτυξης η Υπουργική Απόφαση με τους καινούργιους αγορανομικούς κανόνες, που ορίζουν ότι τα καταστήματα μπορούν να πωλούν ληγμένα τρόφιμα σε πιο χαμηλές τιμές. Το θέμα αποτυπώθηκε νομικά σε Υπουργική Απόφαση και ισχύει, μολονότι δεν εξελίχθηκε περαιτέρω καθώς ούτε και η δημόσια εικόνα των αλυσίδων σούπερ μάρκετ τους επέτρεψε να «λερώσουν» το όνομά τους και να φορτώσουν τα ράφια τους με ληγμένα τρόφιμα (όχι ακόμη τουλάχιστον). Παρ’ όλα αυτά, η ελληνική κυβέρνηση έστρωσε το έδαφος και απομένει να φανεί σε ποια χρονική στιγμή θα εφαρμοστεί, προκειμένου η βιομηχανία τροφίμων να απαλλαγεί από το μέρος εκείνο του κόστους που αναλογεί στις επιστροφές ληγμένων προϊόντων.
Χαλάρωση των ελέγχων
Αν και έχουν πέσει πολλά εκατομμύρια ευρώ, έχουν δημιουργηθεί πλείστες όσες επιτροπές, έχουν θεσπιστεί δεκάδες κανονισμοί και η ασφάλεια τροφίμων έχει αναχθεί σε βασική πολιτική της, η Ευρωπαϊκή Ένωση ακολουθεί το ίδιο δόγμα, «φάτε ό,τι να ‘ναι». Μολονότι θεσπίζει κριτήρια στην πρωτογενή παραγωγή που την καθιστούν πιο ακριβή και ασύμφορη για μικρούς και μεσαίους αγρότες και κτηνοτρόφους, φαίνεται πιο… διαλλακτική στους ελέγχους των τροφίμων. Είναι χαρακτηριστικό ότι εντός του 2014 αναμένεται να χαλαρώσουν οι κτηνιατρικοί έλεγχοι στα ευρωπαϊκά σφαγεία και οι κτηνίατροι θα μπορούν να αποφαίνονται μετά από έναν απλό οπτικό έλεγχο ότι το χοιρινό σφάγιο είναι κατάλληλο για ανθρώπινη κατανάλωση. Το λεπτό σημείο είναι ότι μέχρι τώρα απαιτείτο τομή και ψηλάφηση του σφάγιου. Για το θέμα αυτό μάλιστα προκλήθηκε σάλος τον περασμένο Οκτώβριο στο Ευρωκοινοβούλιο, όταν ευρωβουλευτές κατέθεσαν ψήφισμα για να ακυρωθούν τέτοιες τροποποιήσεις. Το ψήφισμα απορρίφθηκε και η διαδικασία συνεχίζει το δρόμο της υπό το πρόσχημα της «απλοποίησης των διαδικασιών κτηνιατρικού ελέγχου».
Ληγμένο, άρρωστο, ανασφαλές και με διαζύγιο από την ποιότητα αναμένεται λοιπόν να είναι το περιεχόμενο του πιάτου στην περίοδο της κρίσης. Κι όποιος αντέξει…
