Αναγκαίο ένα σχέδιο συντεταγμένης αποδέσμευσης και με δημοψήφισμα. Του Γιάννη Τόλιου
Το ζήτημα της Ευρωζώνης και του ενιαίου νομίσματος (ευρώ) έχει αναδειχτεί και δικαίως, «κομβικό» ζήτημα στην εναλλακτική στρατηγική της Αριστεράς. Το ζήτημα έχει απασχολήσει τον ΣΥΡΙΖΑ και θα τον απασχολήσει στο επικείμενο συνέδριο. Παρ’ ότι δεν υπάρχουν αμφιβολίες για τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές που προωθεί η Ευρωζώνη, υπάρχουν ωστόσο μεγάλα «αποθέματα» μεταρρυθμιστικών ψευδαισθήσεων για βελτίωση του οικοδομήματος της ΟΝΕ με «πίεση από τα κάτω». Όμως, χωρίς μεγάλες πολιτικές ανατροπές (ανάδειξη αριστερών κυβερνήσεων σε όλες ή τις περισσότερες χώρες) δεν μπορούν να αλλάξουν οι «συντεταγμένες» της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Και αυτό δεν μπορεί να γίνει με ουτοπικές θεωρήσεις «όλες μαζί οι χώρες», αλλά με σπάσιμο του αδύνατου «κρίκου» εκεί που οι συνθήκες ωριμάζουν και επιτάχυνση της ωρίμανσης ανατροπής και σπάσιμο νέων «κρίκων» και σε άλλες χώρες.
Η ταξική φύση της Ευρωζώνης
Η Ε.Ε. και ο πυρήνας της, η Ευρωζώνη, δεν αποτελούν ένωση χωρών και λαών με στόχο τη σύγκλιση οικονομιών, σύγκλιση μισθών, σύγκλιση δικαιωμάτων κ.ά., αλλά ένωση καπιταλιστών (κυρίως πολυεθνικών) με στόχο την ενίσχυση της ανταγωνιστικής θέσης τους στον ευρωπαϊκό και διεθνή χώρο και την αντιμετώπιση του εργατικού κινήματος και της Αριστεράς. Κυρίαρχο «ενοποιητικό» στοιχείο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης είναι η «ισχύς» και ο «ανταγωνισμός» και όχι η ισότιμη συνεργασία των λαών. Η Ε.Ε. αποτελεί ένα από τα ισχυρότερα ιμπεριαλιστικά κέντρα του πλανήτη. Οι εξελίξεις στην Ελλάδα και τελευταία στην Κύπρο (τραπεζική κρίση, αποφάσεις Εurogroup, εκβιασμοί ΕΚΤ, δανειακή σύμβαση, Μνημόνιο κ.ά.), διέλυσαν πολλές ψευδαισθήσεις για το χαρακτήρα της Ευρωζώνης και το ασύμβατο εφαρμογής αριστερής πολιτικής εντός των ορίων της. Κατά συνέπεια, η δέσμευση του ΣΥΡΙΖΑ για εφαρμογή αριστερού προγράμματος, χωρίς να προετοιμάζει το λαό για το ενδεχόμενο αποδέσμευσης και κυρίως να προετοιμάζεται ο ίδιος (πολιτικά, τεχνοκρατικά, οργανωτικά, κινηματικά), δημιουργεί ερωτηματικά και έλλειμμα πολιτικής αξιοπιστίας, πολύ περισσότερο που σε δημόσιες εκφωνήσεις ηγετικά του στελέχη διαβεβαιώνουν την εφαρμογή αριστερής πολιτικής με παραμονή της χώρας στην Ευρωζώνη και το ευρώ.
Τι σημαίνει παραμονή ή αποδέσμευση;
Το πρώτο που πρέπει να τονίσουμε είναι ότι χρειάζεται να υπερβούμε τη μονομερή συζήτηση «ευρώ-δραχμή» διότι περιορίζει τη θεώρηση στο χαρτονόμισμα («μέσο ανταλλαγής») ή στην καλύτερη περίπτωση στη νομισματική πολιτική (πιστωτική και συναλλαγματική). Ασφαλώς η τελευταία αποτελεί κρίσιμη πτυχή και βρίσκεται στον πυρήνα της «Οικονομικής και Νομισματικής Ενοποίησης» (ΟΝΕ). Όμως τα τελευταία χρόνια η Ευρωζώνη έχει υποστεί σημαντική «μετάλλαξη» προς αντιδραστικότερη κατεύθυνση. Εκτός, από τους δύο «πυλώνες», την ΕΚΤ και το «Σύμφωνο Σταθερότητας», έχουν δημιουργηθεί ο Μηχανισμός Στήριξης με τα Μνημόνια, το Σύμφωνο για το Ευρώ, το Δημοσιονομικό Σύμφωνο, τα Εξάμηνα συντονισμού κ.ά., που κάνουν πιο σκληρό το νεοφιλελεύθερο πλαίσιο και καθολικότερο το πλέγμα της υπερεθνικής επιβολής της βούλησης των κυρίαρχων ελίτ, κυρίως της γερμανικής, σε βάρος των λαών και εργαζόμενων ιδιαίτερα των περιφερειακών χωρών.
Κατά συνέπεια, η ανάγκη αποδέσμευσης από την Ευρωζώνη, προκειμένου να εφαρμοστεί αριστερή πολιτική (κατάργηση Μνημονίου, «αθέτηση πληρωμών» και διαγραφή μεγαλύτερου μέρους του χρέους, εθνικοποίηση-κοινωνικοποίηση τραπεζών, παραγωγική ανασυγκρότηση κ.ά.), αποτελούν κρίσιμα ζητήματα και αποτελεί καθαρή ψευδαίσθηση η επιδίωξη εφαρμογής τους στο πλαίσιο της Ευρωζώνης-ευρώ. Η συγκεκριμένη αποδέσμευση είναι προτιμότερο να γίνει «συντεταγμένα» για περιορισμό των συνεπειών, με έγκαιρο σχεδιασμό των βημάτων «απεγκλωβισμού», θέτοντας παράλληλα την επιλογή σε έγκριση από τον ελληνικό λαό με δημοψήφισμα. Αξίζει εδώ να υπενθυμίσουμε τη θέση του ΑΚΕΛ που κινείται περίπου στο πιο πάνω πλαίσιο, ενώ το ηγετικό στέλεχος της γερμανικής Αριστεράς (Die Linke) Όσκαρ Λαφοντέν πρότεινε τελευταία, τη «συντεταγμένη» επιστροφή όλων των χωρών στα νομίσματά τους (επιστροφή στο καθεστώς που υπήρχε πριν το 2000) με «αναγέννηση» του «Ευρωπαϊκού Νομισματικού Συστήματος» (ΕΝΣ) ώστε να τεθούν όρια διακύμανσης στις νέες ισοτιμίες (υποτιμήσεις ή ανατιμήσεις) των νομισμάτων.
Παρά τις εξελίξεις και ποικίλες ομολογίες εκπροσώπων ευρέως πολιτικού φάσματος εντός και εκτός χώρας1 για το σαθρό οικοδόμημα της Ευρωζώνης, ηγετικά στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ επιμένουν να επιχειρηματολογούν για την αναγκαιότητα παραμονής στην Ευρωζώνη-ευρώ και στην ιδέα «επαναθεμελίωσης» του ευρωπαϊκού οικοδομήματος από όλες μαζί τις χώρες, επιστρατεύοντας τα πλέον απίθανα επιχειρήματα, για «ανταγωνιστικές υποτιμήσεις των νομισμάτων», για «νέα βαριά λιτότητα και περικοπές μισθών», για «εθνική αναδίπλωση» κ.ά. Πρόκειται για καθαρή κινδυνολογία που δεν στηρίζεται σε συγκεκριμένη ανάλυση των δεδομένων, αλλά εντοπίζει «διαισθητικά» και μονομερώς τις δυσκολίες μόνο που θα προκύψουν από την αποδέσμευση, αποσιωπώντας τα πλεονεκτήματα. Οι συγκεκριμένοι ισχυρισμοί αντιφάσκουν τόσο με τη «δέσμευση» του ΣΥΡΙΖΑ για αντιμετώπιση κάθε ενδεχόμενου «απειλών ή εκβιασμών με όλα τα όπλα» ακόμα και με το… «απευκταίο» ενδεχόμενο της εξόδου, ενώ από την άλλη παραγνωρίζει την ασύμμετρη ανάπτυξη του κινήματος και αδυναμία ανατροπών σε όλες τις χώρες μαζί με την ανάδειξη ταυτόχρονα αριστερών κυβερνήσεων, για επαναθεμελίωση της Ευρωζώνης με όρους λαών και εργαζόμενων!
Όσον αφορά την ουσία των επιχειρημάτων, η επιστροφή στα εθνικά νομίσματα δεν οδηγεί αναπόφευκτα σε νομισματικές υποτιμήσεις. Θυμίζουμε ότι πριν από την ένταξη στο ενιαίο νόμισμα, όλα τα νομίσματα είχαν στο πλαίσιο του ΕΝΣ και ECU περιορισμένο εύρος διακύμανσης, ενώ σήμερα οι ισοτιμίες μεταξύ των νομισμάτων (δολάριο, ευρώ, γεν, στερλίνα, ρούβλι κ.λπ.), δεν παρουσιάζουν ανεξέλεγκτες διακυμάνσεις, αλλά «εν τέλει» ισορροπούν ανάλογα με το επίπεδο ανταγωνιστικότητας κάθε χώρας.
Όσον αφορά τη «νέα λιτότητα» που θα φέρει η επιστροφή στο εθνικό νόμισμα, παραγνωρίζεται κατ’ αρχήν το γεγονός ότι παραμονή στην Ευρωζώνη και τήρηση των «κανόνων» της, συνεπάγεται διαχρονική λιτότητα… εκτός κι αν πιστεύουν ότι θα κινούμαστε «αριστερά»… σε ακραία νεοφιλελεύθερα πολιτικά πλαίσια. Τέλος, αποσιωπούν τις δυνατότητες που παρέχει η αποδέσμευση και η ανάκτηση ελέγχου των μοχλών ρύθμισης της οικονομίας και της εφαρμογής αριστερής πολιτικής. Οι όποιες δυσκολίες θα είναι προσωρινές (όχι πέραν του έτους), ενώ η οικονομία θα μπει γρήγορα σε διαδικασίες ανάκαμψης, μαζί και η απασχόληση, η παραγωγή, το εισόδημα, ανοίγοντας δυνατότητες για ριζοσπαστικούς μετασχηματισμούς με σοσιαλιστικό ορίζοντα και διευκολύνοντας την ωρίμανση ανατροπών σε άλλες χώρες.
[1] Σε πρόσφατο άρθρο του ο καθηγητής του Παν/μίου Εδιμβούργου Αιμ. Αυγουλέας, χαρακτήρισε την Ευρωζώνη «τερατούργημα καλών προθέσεων»(!) και ότι τα «πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα ενός βελούδινου διαζυγίου πρέπει να τεθούν με νηφαλιότητα και υπευθυνότητα στο δημόσιο διάλογο» (Το Βήμα, 16/6/13)
* Ο Γιάννης Τόλιος είναι διδάκτωρ Οικονομικών, μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ
