Μέρος Α΄ (Διαβάστε το δεύτερο μέρος εδώ)
Μεταπολεμικά, εύκολα μπορεί να συμφωνήσει κανείς ότι οι κάτοικοι των ευρωπαϊκών μητροπολιτικών χωρών, μέσα σε λίγα χρόνια άρχισαν να απολαμβάνουν μια πρωτοφανή στην ιστορία ευημερία. Σε σημείο που ευνοήθηκαν και οι χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας, όπως η Ελλάδα. Με όρους οικονομικούς, πολιτικούς, κοινωνικούς και πολιτισμικούς, η Δυτική Ευρώπη έγινε μία παγκοσμίως αξιοζήλευτη όαση ευμάρειας, ευκαιριών, ελευθεριών, δικαιωμάτων, ανέσεων, ασφάλειας, υγείας, αναψυχής και συνύπαρξης πολλών μέχρι πρότινος αντιτιθέμενων κρατών, εθνών και τάξεων. Υπήρχαν προβλήματα, αλλά στο σύνολο, ποτέ άλλοτε, η ζωή δεν ήταν τόσο καλή για τόσο μεγάλα τμήματα της κοινωνίας. Αλλά αυτή η διαταξική ευωχία ήταν κατά βάθος ασύμβατη με το καπιταλιστικό σύστημα. Ήταν μία προσωρινή παρέκκλιση, συγκυριακή.
Η απόλυτη καταστροφή που επέφερε ο τελευταίος παγκόσμιος πόλεμος και η ήττα και απαξίωση των πιο ακραίων πολιτικών δυνάμεων που εκφράστηκαν μέσα από τα φασιστικά-ναζιστικά καθεστώτα, γέννησαν την απαίτηση-ανάγκη των κοινωνιών για ειρήνη και ανασυγκρότηση με διαφορετικούς όρους. Καθοριστικά συνέβαλε σ’ αυτό και η μεγάλη επιρροή των σοσιαλιστικών-κομμουνιστικών ιδεών στη Δύση και τον υπόλοιπο κόσμο ενισχυμένη από την τεράστια συμβολή της Σοβιετικής Ένωσης στην αντιφασιστική νίκη που της προσέδωσε αυξημένη αίγλη και κύρος. Έτσι, ένα σετ παραγόντων της εποχής έφεραν τον καπιταλισμό σε πιο ανθρώπινα μέτρα και τους καπιταλιστές σε ένα υποχρεωτικό, κατά βάθος προσωρινό, συμβιβασμό με τις αναγκαίες παραχωρήσεις στους εργαζόμενους.
Η «αγορά» και οι ολιγάρχες ασφυκτιούσαν μέσα σ’ αυτά τα «παπούτσια», αλλά οι συνθήκες δεν τους επέτρεπαν να εκδηλώσουν τη δυσαρέσκειά τους δυναμικά. Έπρεπε να κρατούν τα προσχήματα και να είναι σε αναμονή και εγρήγορση.
Από τη «φύση» του ο καπιταλισμός είναι αντίθετος και εχθρικός σε κάθε είδους στενά παπούτσια-περιορισμούς στην κερδοφορία και την ανισότητα. Και η ευκαιρία για την «απελευθέρωση» δεν άργησε να έρθει. Αφενός η ενσωμάτωση στον καπιταλισμό και η αφομοίωση της σοσιαλδημοκρατίας που είχε πρωτοστατήσει στη δημιουργία και διεύρυνση του κοινωνικού κράτους και αφετέρου η κατάρρευση, διάλυση και απαξίωση του ανατολικού μοντέλου με την συνεπαγόμενη εξαφάνιση των κομμουνιστικών κομμάτων, είναι δύο σημαντικοί παράγοντες που διευκόλυναν αυτή την «απελευθέρωση» του κεφαλαίου και το επακόλουθο ξεσάλωμά του. Αλλά κι αυτοί, οι «απελευθερωμένοι» από τα δεσμά της σοσιαλιστικής επιρροής-απειλής και του διευρυμένου κοινωνικού κράτους καπιταλιστές, υπολόγισαν χωρίς τον ξενοδόχο. Οι πλούσιοι συνέχισαν να γίνονται πλουσιότεροι, και με επιταχυνόμενο ρυθμό, αλλά οι οικονομίες των χωρών και οι κοινωνίες τους άρχισαν να στριμώχνονται και να κλονίζονται από την προωθούμενη εκ των άνω –ως μονόδρομο– «απορρύθμιση».
Ευρωπαϊκή θολούρα
Επιπλέον, οι χώρες που προκύψανε ειρηνικά, ημι-ειρηνικά ή βάναυσα από τη διάλυση του ανατολικού μπλοκ, μετά από την αρχική ευφορία, εξελίσσονται σε προβληματικούς εταίρους που δεν ευθυγραμμίζονται σε βασικά ζητήματα που θέτει το ευρωπαϊκό διευθυντήριο σύροντας τις επικράτειές τους σε παράδρομους που επισπεύδουν την αλλοίωση της φυσιογνωμίας του μεταπολεμικού ευρωπαϊκού μορφώματος.
Όμως, ακόμα πιο σημαντικοί είναι οι εξωγενείς παράγοντες: Κίνα, Ρωσία και αναδυόμενες χώρες που διεκδικούν ζωτικό χώρο και αποσπούν όλο και μεγαλύτερα μερίδια ισχύος και πλούτου. Επίσης, και μερικοί άλλοι, νέοι, ιδιαζόντως φορτικοί παράγοντες όπως η κλιματική αλλαγή και η απρόβλεπτη ευαισθητοποίηση των κοινωνιών. Όλα αυτά αναδεικνύουν και επιτείνουν την υστέρηση και τη φθορά του δυτικού μπλοκ σχεδόν σε όλα τα επίπεδα και σε όλους τους τομείς.
Με αυτά τα δεδομένα, σε μια Δύση που η συνοχή της διαταράσσεται, οι προσανατολισμοί της αμφισβητούνται και οι επιλογές διεξόδου περιορίζονται, οι παλιοί δράκοι που θεωρούνταν γραφικοί και οι παλιές αρκούδες που φαινόταν ότι έχουν ξεδοντιαστεί επανέρχονται σαν απειλή από το μέλλον και, μάλιστα, το εγγύς. Γι’ αυτό και το πρόσφατο «Ψήφισμα της Ευρωβουλής» με το οποίο επιδιώκεται η εξομοίωση του κομμουνισμού με το φασισμό, είναι τόσο άγαρμπο, στρεβλό και ανιστόρητο, σε ξύλινη γλώσσα φτηνής προκήρυξης. Η θολούρα, η σύγχυση, η ανασφάλεια, ακόμα και η αίσθηση της απειλής από τα μέχρι πρόσφατα αποκαλούμενα «φαντάσματα», οδηγούν πλέον την Ευρώπη βαθύτερα στην αποσύνθεση, απαξίωση, απομυθοποίηση, απονομιμοποίηση, διάσπαση και διάλυση που δύσκολα και εν πάση περιπτώσει όχι χωρίς σοβαρές περαιτέρω απώλειες μπορεί να εμποδιστεί, όπως δείχνει και η κωμικοτραγική ιστορία του Brexit.
Τα «μελανά» στη φόρα
Ακόμα κι αν τα δεχτούμε ακριβώς όπως τα παρουσιάζουν οι Δυτικοί και συμφωνήσουμε ότι καλώς τα υπενθυμίζουν για να μην τα διαπράξει κανείς ξανά και να είναι παράδειγμα προς αποφυγήν, τα «εγκλήματα του κομμουνισμού» ωχριούν μπροστά στα εγκλήματα των χριστιανών της Ευρώπης και της Αμερικής, των «ιουδαιοχριστιανών» όπως αυτοπροσδιορίζονται από επίσημα χείλη τελευταία, αλλά και όλων των συμμάχων τους που μοιράζονται μαζί τους τα δυτικά πρότυπα και ιδεώδη, τον «πολιτισμό» τους.
Η σοβιετική εξουσία επέδειξε σκληρότητα σε βάρος ενός μεγάλου αριθμού ανθρώπων που ήταν εχθρικοί ή εκλαμβάνονταν ως εχθρικοί στο καθεστώς ιδίως στα χρόνια λίγο πριν και λίγο μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σε πιο περιορισμένη έκταση και ένταση, αν εξαιρέσεις τα χρόνια των εισβολών στη Σοβιετική Ένωση, σε όλη την περίοδο που επικεφαλής της ΕΣΣΔ ήταν ο Στάλιν, η εφαρμοστέα πολιτική έναντι των «αντιφρονούντων» ήταν, το λιγότερο που θα μπορούσε να πει κανείς, «ανελαστική» και «ασφυκτική».
Αλλά θα πρέπει κανείς, εάν το ενδιαφέρον του για τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι ειλικρινές, να δει με ενδελέχεια αφενός το βαθμό των εσωτερικών και εξωτερικών «τριβών και πιέσεων» που ασκούνταν πάνω στο νεοσύστατο σοβιετικό κράτος, με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που κανένα άλλο κράτος δεν είχε στον κόσμο, και αφετέρου μέσα σε ποιο διεθνές περιβάλλον ευδοκίμησαν αυτές οι «ανελαστικές» πρακτικές. Μόνο μέσα απ’ αυτό το πρίσμα μπορεί κανείς να αξιολογήσει σωστά τα συμβάντα, αλλά και τα κριτήρια που χρησιμοποιούν οι Δυτικοί για να απαξιώσουν το σοβιετικό εγχείρημα, αλλά και για να αποτρέψουν και να εκτρέψουν την προσοχή των πολιτών από τη δική τους «ανελαστικότητα», «ασφυξία» και «αγριότητα» όχι μόνο στην ίδια υπό κρίσιν περίοδο, αλλά και σε πολύ μεγαλύτερη έκταση χώρου και βάθος χρόνου.
Αν ξεκινήσουμε, λοιπόν, αντίστροφα, όχι από το τι κακώς έπραξε το καθεστώς της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά από το τι κακώς έπραξαν τα δυτικά καθεστώτα, θα διαπιστώσουμε ότι και η κριτική μας στη Σοβιετική Ένωση θα μπει σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο και θα γίνει εναργέστερη. Αυτό δεν σημαίνει ότι αγνοούμε τα θετικά επιτεύγματα των δυτικών μοντέλων, αλλά με δεδομένο ότι οι Δυτικοί κρίνουν το σοβιετικό μοντέλο επισείοντας αποκλειστικά τα αρνητικά του χαρακτηριστικά, θα ακολουθήσουμε την ίδια «λογική» βλέποντας τα αρνητικά χαρακτηριστικά της Δύσης, για να δούμε πόσο αναμάρτητος και αντικειμενικός κριτής είναι ο δυτικός «δικαστής» και πόση αυτογνωσία διαθέτει.
Να δούμε, έστω ενδεικτικά, αν τα ευρωπαϊκά κράτη των οποίων οι βουλευτές μαζικά συνυπέγραψαν το «Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 19ης Σεπτεμβρίου 2019 σχετικά με σημασία της ευρωπαϊκής μνήμης για το μέλλον της Ευρώπης» θεμελιώθηκαν, και αν ναι σε ποιο βαθμό και με ποιο τρόπο, πάνω «στις αξίες του σεβασμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας, του κράτους δικαίου, και του σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των προσώπων που ανήκουν σε μειονότητες» και αν πράγματι οι «εν λόγω αρχές είναι κοινές σε όλα τα κράτη μέλη». Να δούμε επίσης μήπως αυτοί που καταγγέλλουν ότι «το ναζιστικό και το κομμουνιστικό καθεστώς διέπραξαν μαζικούς φόνους, γενοκτονία και εκτοπίσεις, και προκάλεσαν μια άνευ προηγουμένου στην ιστορία της ανθρωπότητας απώλεια ανθρώπινων ζωών και στέρηση ελευθερίας» προσπαθούν να αποκρύψουν τα δικά τους ειδεχθή εγκλήματα, τα οποία, όπως επιβεβαιώνεται από τα μη επιδεχόμενα αμφισβήτηση στοιχεία είναι διαρκέστερα, μεγαλύτερα, συστηματικότερα και αγριότερα. Και να δούμε, τέλος πάντων, πώς η Ευρωπαϊκή Ένωση «προάγει και διαφυλάσσει τη δημοκρατία, τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και το κράτος δικαίου, τόσο ΕΝΤΟΣ όσο και ΕΚΤΟΣ της Ευρωπαϊκής Ένωσης».
Κρίματα και αμαρτίες
Αν συμφωνούμε ότι τα βασικά κριτήρια για την αξιολόγηση των καθεστώτων και των πολιτικών τους δεν μπορεί να είναι μόνο η θετική τους πλευρά, αλλά και η αρνητική τους και, μάλιστα, με ποιο τίμημα και σε βάρος ποίων επιτυγχάνονται τα θετικά, τότε θα πρέπει να δούμε ένα προς ένα τουλάχιστον τα πιο βασικά από τα «μελανά» σημεία της κάθε πλευράς. Κι αυτά τα «μελανά» σημεία είναι η θέση και η πράξη που έχει ένα καθεστώς, ένα κράτος, μια κοινωνία, μια συμμαχία, μια ένωση ή μια πολιτική οντότητα σε ζητήματα που έχουν αυξημένη βαρύτητα για την ποιότητα ενός πολιτεύματος όπως είναι τα ακόλουθα: πόλεμοι, αποικιοκρατία, δουλεία, γενοκτονία, χρήση πυρηνικών, χημικών και όπλων μαζικής καταστροφής, φασισμός, κρατική επιτήρηση, εργασιακή εκμετάλλευση, οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές ανισότητες, φτώχεια, ρατσισμός, διακρίσεις και βία σε βάρος φυλής, φύλου κ.λπ., εγκληματικότητα, θανατική ποινή, εγκλεισμός, διαφθορά, λογοκρισία, παραπληροφόρηση, τρομοκρατία, πολιτισμική ισοπέδωση, απόβλητα, καταστροφή της φύσης κ.ά.. Για να είμαστε αντικειμενικοί πρέπει να δούμε ποια είναι η «συμπεριφορά» της Δύσης, που περιλαμβάνει όλο το αλληλοϋποστηριζόμενο δυτικό μπλοκ (ΗΠΑ, Ευρωπαϊκή Ένωση, Ιαπωνία, Αυστραλία κ.λπ.) σχετικά με τα προαναφερθέντα στην κρίσιμη περίοδο που κρίνεται και το σοβιετικό εγχείρημα. Για να αντιληφθούμε σε ποιο βαθμό νομιμοποιείται η Δύση να δικάζει, να απαξιώνει και να καταδικάζει τον μεγάλο της αντίπαλο αποσιωπώντας και υποβαθμίζοντας τα δικά της κρίματα και αμαρτίες.
Σ’ αυτή την προσπάθεια, θα εξετάσουμε τις «συμπεριφορές» της Δύσης μέσα στον 20ό αιώνα και μόνο εκεί που είναι απαραίτητο για να γίνει κάτι πιο κατανοητό θα αναφερόμαστε στους προηγούμενους αιώνες έτσι ώστε οι συγκρίσεις να γίνονται κυρίως σε χρονικές αντιστοιχίες. Για το σκοπό αυτό, θα χρησιμοποιηθούν υλικά που προέρχονται βασικά από δυτικές πηγές (αρχεία, βιβλία, μελέτες, εγκυκλοπαίδειες, άρθρα, φωτογραφίες, ταινίες κ.λπ.).
Το «μυστικό» πλεονέκτημα του καπιταλισμού
Οι Δυτικοί αρέσκονται στο να αποδίδουν την ευμάρειά τους, που περιλαμβάνει τον πλούτο τους, την μακρόχρονη ειρήνη επί ευρωπαϊκού εδάφους και τους δημοκρατικούς θεσμούς σε πρακτικό επίπεδο στο καπιταλιστικό σύστημα και σε θεωρητικό στο Διαφωτισμό. Αποκρύπτουν, όμως, τον εξίσου σημαντικό, αν όχι σημαντικότερο, παράγοντα που βρίσκεται πίσω από την ευμάρειά τους που δεν είναι άλλος από τη διαρκή εξαγωγή των χειρίστων πρακτικών τους σε ξένα εδάφη: αφενός με σκοπό την απόσπαση και εισαγωγή των αγαθών εκείνων άνευ των οποίων η ευμάρειά τους δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί και αφετέρου με την κάθε τρόπο παρεμπόδιση της ευημερίας των «άλλων». Ενώ η ειρήνη και η δημοκρατία έχουν γίνει σημαίες και έχουν αναγορευτεί σε συστατικά σύμφυτα με το δυτικό μοντέλο και διδάσκονται στα σχολεία και τα πανεπιστήμια ως τα καθοριστικά για την επιτυχία του, ο τρίτος παράγοντας, ο «κρυφός», δεν συσχετίζεται και δεν συμπεριλαμβάνεται ποτέ στο κυρίαρχο αξίωμα ή τα στοιχεία και οι εκφάνσεις του αναφέρονται ως αυτοτελή συμβάντα και, εν πάση περιπτώσει, όχι ως συντελεστικά της ευμάρειας.
Εν ολίγοις, με εξαίρεση την παλιά Αριστερά, όλοι αποφεύγουν, όπως ο διάολος το λιβάνι, να ομολογήσουν και να παραδεχτούν ότι ο καπιταλισμός τους και η δημοκρατία τους, η μεταξύ τους ειρήνη και η πολυδιαφημισμένη ευημερία τους δεν επιτεύχθηκαν μόνο χάρη στην εργασία των πολιτών, τα ευέλικτα συστήματα της αγοράς, τις επενδύσεις κεφαλαίων, την τεχνολογία και τους θεσμούς, αλλά και χάρη στην καθυπόταξη όλων των άλλων λαών του κόσμου, τους διαρκείς πολέμους, τις γενοκτονίες και τις συστηματικές λεηλασίες∙ δηλαδή, στην εξαιρετικά βίαιη και ολοσχερή αφαίμαξη των άλλων λαών που ποτέ δεν μπόρεσαν, παρ’ όλο τον πλούτο και το μόχθο τους, να αποκτήσουν μια αξιοπρεπή θέση κάτω από τον ήλιο, συνεισφέροντας εξαναγκαστικά, με τον ιδρώτα, το αίμα και τα περιουσιακά τους στοιχεία, στη δημιουργία του δυτικού «θαύματος»! Έτσι, οι λαοί της Δύσης διαπαιδαγωγήθηκαν μεροληπτικά και πολλοί πίστεψαν και πιστεύουν ακόμα ότι το «θαύμα» οφειλόταν στην αγνή ανθρωπιστική ανωτερότητα του καπιταλιστικού συστήματος. Και ότι, σήμερα, η λιτότητα, η ανεργία, η φτωχοποίηση, οι πόλεμοι, η περιβαλλοντική καταστροφή και ο εκφυλισμός της δημοκρατίας δεν εκπορεύονται από το σύστημα, αλλά οφείλονται σε ανάξιους ή/και διεφθαρμένους πολιτικούς.
Ας πάμε, όμως, βήμα-βήμα, ένας προς ένα, για να δούμε τι δεν λέγεται στο «Ψήφισμα της Ευρωβουλής» γι’ αυτό το «θαύμα».
Πόλεμοι
Εάν αθροίσει κανείς τα θύματα των δύο παγκοσμίων πολέμων στον εικοστό αιώνα, ο νους μπλοκάρει από το ασύλληπτο μέγεθος των απωλειών. Πέρα από τις ανυπολόγιστης έκτασης υλικές ζημιές και την καθολική καταστροφή αναντικατάστατων μνημείων και έργων πολιτισμού, οι νεκροί, ανάπηροι, τραυματίες και πρόσφυγες ξεπερνούν τα 150.000.000! Δύο ενδοευρωπαϊκοί πόλεμοι που εξαπλώθηκαν σε όλη τη γη, οι οποίοι –με την ενσωματωμένη τους βαρβαρότητα- σε μία δίκαιη ζυγαριά θα εκμηδένιζαν υλικά και ηθικά όλη την πρόοδο του δυτικού κόσμου. Αν δε σ’ αυτά τα θύματα προσθέσει κανείς και τα θύματα από τους τοπικούς πολέμους, σφαγές και γενοκτονίες που πραγματοποίησαν οι Δυτικοί στον 20ό αιώνα, τότε ο «λογαριασμός» ανεβαίνει σε ακόμα πιο δυσθεώρητα ύψη. Μόνο οι Βέλγοι του βασιλιά Λεοπόλδου ακρωτηρίασαν και σκότωσαν 10.000.000 Αφρικανούς για να αρπάξουν το φυσικό καουτσούκ από το Κονγκό! Τα μαζικά εγκλήματα των Άγγλων, των Αμερικάνων, των Γερμανών, των Ιαπώνων και των λοιπών αποικιοκρατών αθροίζονται σε δεκάδες εκατομμύρια Αφρικανών, Ασιατών, Αμερικάνων, ακόμα και Ευρωπαίων! Μισό εκατομμύριο είναι μόνο τα θύματα από την απόπειρα κατάληψης της Κωνσταντινούπολης, Άγγλων, Αυστραλών και Νεοζηλανδών στην Καλλίπολη, στα Δαρδανέλια, το 1915. Οι Ιάπωνες δολοφόνησαν πάνω από 20.000.000 Κινέζους, Κορεάτες κ.ά. στις κατακτητικές επιδρομές τους στην Ασία μέχρι το 1945 χρησιμοποιώντας τις εντόπιες γυναίκες σαν πόρνες για τους στρατιώτες τους, ενώ οι Βέλγοι στο Κονγκό έκοβαν τα χέρια τους κατά χιλιάδες για να τις τιμωρήσουν και υποτάξουν, οι Γερμανοί στη Ναμίμπια έριχναν ζωντανούς τους ιθαγενείς στους καρχαρίες και οι Άγγλοι εξόντωναν πολλά εκατομμύρια Ινδούς με τεχνητή πείνα!
Αμέτρητες θηριωδίες
Η λίστα με τις θηριωδίες των Δυτικών και των συμμάχων τους είναι πελωρίων διαστάσεων, χωρίς να χρειάζεται να πάμε σε προηγούμενους αιώνες με τις θηριωδίες Ισπανών, Πορτογάλων, Ολλανδών, Γάλλων, Άγγλων και λοιπών εξαμερικανισθέντων Ευρωπαίων που εξόντωσαν πάνω από 70.000.000 ιθαγενείς στην αμερικανική ήπειρο και έσυραν δεκάδες εκατομμύρια άλλους από την Αφρική στα σκλαβοπάζαρα. Κι αν τα προαναφερθέντα με τους «κονκισταδόρες» είναι προπολεμικά, είναι πάρα πολλά τα εκατομμύρια των νεκρών, αναπήρων, τραυματιών, φυλακισμένων, βασανισμένων και προσφύγων που προκάλεσαν οι Δυτικοί με τους πολέμους, τις επεμβάσεις και τα πραξικοπήματα που πραγματοποίησαν σε όλο τον κόσμο σε όλη τη διάρκεια του περασμένου αιώνα, όχι μόνο πριν και μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, αλλά και μέχρι σήμερα. Στα τρία εκατομμύρια νεκρούς της αμερικάνικης επέμβασης στην Κορέα (οι Αμερικάνοι κατέστρεψαν το 85% των κτηρίων και το 95% των φραγμάτων και εργοστασίων παραγωγής ενέργειας), στο ένα εκατομμύριο θύματα των Γάλλων στην Αλγερία και στα τρία εκατομμύρια νεκρούς στο Βιετνάμ, το Λάος και την Καμπότζη από τους Γάλλους και τους Αμερικάνους που προκάλεσαν άλλο ένα εκατομμύριο νεκρούς και παραμορφωμένους εξ αιτίας των 18,2 εκατομμυρίων γαλονιών του στοιχείου Agent Orange που περιείχε διοξίνη με το οποίο ράντισαν το Βιετνάμ, πρέπει να προστεθούν κι άλλα πολλά εκατομμύρια από «επιχειρήσεις» διαφόρων ειδών σε όλες τις ηπείρους. Μια πρακτική που συνεχίζεται ακάθεκτη στη Μέση Ανατολή κι αλλού. Από το βομβαρδισμό των Νατοϊκών και τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας μέχρι την καταστροφή και διάλυση του Αφγανιστάν, του Ιράκ, της Λιβύης, της Συρίας, της Υεμένης κ.λπ.
Μπορεί αυτό το σύστημα, του καπιταλισμού και του ιμπεριαλισμού, και οι απανταχού θιασώτες του που προκαλούν, εκτελούν, στηρίζουν ή ανέχονται αυτές τις θηριωδίες, να ταυτίζονται μ’ αυτό που είθισται να αποκαλούμε πολιτισμό; Και είναι θεμιτό να εξασφαλίζει η κοινωνία την ευημερία της με τέτοιες θηριωδίες και να εξορκίζει την ενοχή της με θεωρίες ρατσιστικές και αντικομμουνιστικές;
(Στο επόμενο: Η ξένη επέμβαση στη Ρωσία 1918-1922 κ.ά.)
