του Βασίλη Κεχαγιά
Η εσχατολογία, παραδοσιακά, αποτελεί αγαπημένο σπορ της ανθρώπινης ύπαρξης, λίγο κτισμένο στη βάση της υπαρξιακής αγωνίας, λίγο από επιθυμία υπαρξιακού κουτσομπολιού, του τύπου «ήμουν κι εγώ εκεί» – έστω, στην καταστροφή. Τους καλύτερους αγώνες της τους έδωσε και τους δίνει η εσχατολογία σε χρόνια θεοληπτικής έξαρσης, με κορυφαία απόδοση στην περίοδο του Μεσαίωνα, οπότε και το τέλος του κόσμου έφθασε στο χείλος των καιρών. Ήταν τότε που ο «μαύρος θάνατος» περικύκλωνε τον πληθυσμό του ως τη στιγμή εκείνη γνωστού κόσμου κι αυτός βουτούσε με μανία σε μια λυτρωτική θεολογία. Οι φωνές του Χους ή του Τόμας Μύντσερ ακούγονταν αιρετικές και ρίχνοντας στην πυρά, ενώ ο ορίζοντας ζούσε λυκαυγές Αναγέννησης, Αμερικής, τυπογραφίας, λουθηριανισμού, μα για το δογματικό ιερατείο καλύτερα να τέλειωναν εκεί όλα.
Το τέλος του κόσμου δεν ήρθε, τα πράγματα προχώρησαν κι έφθασαν ως εδώ, δίχως μεγάλες εξάρσεις καταστροφολογίας, με έπαρμα της καμπύλης στο σημείο του πυρηνικού μανιταριού, πάντα δυνητικός υποστηρικτής μιας άλλης εσχατολογίας, της πολιτικής. Να που οι καταστάσεις ξαναγέννησαν πανδημία, εκεί που στρογγυλοκάθησε η Αμερική του 15ου αιώνα έρχονται τα διαστημικά ταξίδια και τα διαπλανητικά «κτήματα», με τους διάφορους Μπέζους σε ρόλο πιονέρων, στη διάδοση της γνώσης και της πληροφορίας πρωταγωνιστής ο Γκέιτς και όχι ο Γουτεμβέργιος, η επιστήμη παίρνει στους ώμους της το βάρος της νέας θρησκείας, οι αντιεμβολιαστές και οι παραφυάδες τους, κατά πολιτείαν «παλιοκαιρίσιοι» και ψεκασμένοι, αλλά Αναγέννηση πουθενά. Διότι η τέχνη πέθανε και κανείς δε μοιάζει διατεθειμένος να την αντικαταστήσει, στο δύσκολο έργο της αναζήτησης ενός άλλου κόσμου, πίσω από τον προφανή.
«Εις θάνατον» η τέχνη!
Η επιστήμη και η τέχνη δεν υπήρξαν πολλές οι φορές που τα βρήκαν, μετά την Αναγέννηση (σαφής μίμηση του αρχαιοελληνικού παραδείγματος), αλλά όταν η πρώτη άρχισε να σηκώνει κεφάλι, απαιτώντας το μερίδιο του λέοντος, η δεύτερη ζήτησε διαζύγιο. Γνώριζε ότι μια δογματική επιστήμη θα οδηγούσε σε μια νέα θεολογία και η καταστατικής αρχής ελευθερία της τέχνης, που τόσες φορές άνοιξε έξοδο κινδύνου σε πολιτικά και υπαρξιακά αδιέξοδα (βλ. επταετία χούντας), τώρα κείται νεκρή, μετά από συζυγοκτονία.
Με σταματημένο το σφυγμό της τέχνης, έμενε η πολιτική ως προστάτης της ελευθερίας –έστω του σώματος και όχι του πνεύματος– να εξακολουθούσε να επιμένει στη συμπυρήνωση της κοινωνίας. Θώρακας του ανθρωπίνου είδους η κοινωνία, βλέπει εν μέσω πανδημίας την αποδιοργάνωσή της, την αποσάθρωση ζωτικών ιστών της, το κόψιμο των καλωδίων επικοινωνίας, από το ψαλίδι του διαδικτύου. Η πληθωριστική κυκλοφορία πληροφοριών, ειδήσεων, δήθεν ενισχυτικών στις φωνές των ανθρώπινων ηχείων, στην ουσία ακύρωσε το νόμισμα της πολιτικής, κάπως σα να διαγράφεται ο «κανόνας του χρυσού» από τα νεόκοπα και «αέρινα» μπιτκόιν του διαδικτύου.
Θα πρέπει να φαντάζουν πολύ κωμικοί, όσοι αναλώνονται σε υπολογισμούς ποσοστών και ψήφων, σε επικείμενες εκλογές, όσοι συνεχίζουν να καταμετρούν κουκιά και κόμματα με την απερχόμενη αριθμητική. Στην εξίσωση του εγγύς μέλλοντος οι παράμετροι θα είναι πολλαπλάσιες, η διακρίνουσα της πολιτικής σχεδόν μη διακρινόμενη και οι όροι της επιβίωσης της θα απαιτούν υποταγή σε ό,τι η προστασία του πλανήτη προστάζει: υγεία, οικολογία, κλιματική αλλαγή. Με άλλα λόγια, η ατζέντα της πολιτικής έχει αρχίσει να υπαγορεύεται από τους γραμματείς που κρατούν στα χέρια τους τα προαναφερθέντα κιτάπια. Κι η επανάσταση; Η αριστερά; Τι θα απογίνουν;
Η απαιτούμενη στροφή
Αν ο Κορνήλιος Καστοριάδης έχει έναν από τους πρώτους αριθμούς στο μητρώο των αριστερών διανοούμενων, τότε η φωνή του θα πρέπει να δυναμώσει την έντασή της ανάμεσά μας, όταν αυτή διατράνωνε ως υπέρτατη αξία της ύπαρξης την ελευθερία του νου και ως απόλυτο προαπαιτούμενο για την κατάκτησή της την πολιτική ελευθερία. Αυτή η τελευταία βρέθηκε στην παγκόσμια ειρκτή, αιφνιδιάζοντας την απανταχού Αριστερά, με ένα γρήγορο, αναπάντεχο χτύπημα.
Αναζητώντας τη μεθοδολογία της επίθεσης του συντηρητισμού εναντίον κάθε φωνής αμφισβήτησης, φθάνουμε στο σημείο της συνύπαρξής της Αριστεράς με τον αντίπαλό της, όταν στην άκριτη αποδοχή και υπεράσπιση δικαιωμάτων, δεν αντιλήφθηκε ότι είχε αρχίσει ακουσίως να προσφέρει άλλοθι στην «επέλαση των βαρβάρων». Ξέχασε γρήγορα την Ναόμι Κλάιν και το «δόγμα του σοκ», δεν πρόλαβε να δει πως η πανδημία αποτελούσε την καλύτερη επιβεβαίωσή του και άρχισε να ψελλίζει ομόηχες λέξεις με τους θύτες. Έμπλεξε τους μετανάστες, σαφώς αναξιοπαθούντα θύματα, με τις βάρκες αποστολής τους, τους εμπόρους ανθρώπων και ψυχών, τους εκπονητές πολέμων, αρνούμενη να αρθρώσει λόγο εναντίον όλων αυτών, φοβούμενη μήπως ταυτιστεί με την ακροδεξιά. Οι θύτες βρίσκονταν στο απυρόβλητο, όπως και τώρα τα θύματα της πανδημίας βαφτίζονται «ηλίθιοι» και «ανεύθυνοι», προς δόξαν επιστημονικών ζόμπι, που προσποιούνται τους προστάτες των ανθρώπινων ζωών. Κι έτσι έμεινε η απανταχού ακροδεξιά να αλωνίζει σε όσους –δικαίους και αδίκους– επιζητούσαν και επιζητούν την αμφισβήτηση, να ενώνει ετερόκλητες αντιδράσεις. Εν τω μεταξύ, πίσω από το «σοκ», οι ιδιωτικοποιήσεις, οι απαγορεύσεις, οι εγκλεισμού, κάποτε όχι στο όνομα της υγείας, αλλά της κοινωνικής πειθαρχίας.
Προφανώς, το επείγον διακύβευμα της Αριστεράς, η Νέα Επανάσταση, απαιτεί επανασχεδιασμό και ανασύνταξη. Όταν η απέναντι πλευρά προχωράει σε κυκλωτική κίνηση κι εσύ βρίσκεσαι εγκλωβισμένος στις δήθεν επιταγές της πανδημίας και της υγείας, γρήγορα οφείλεις να προσαρμόσεις τις καταγωγικές αρχές σου, στην υπό διαμόρφωση κοινωνία. Αντί να περιμένεις το τέλος του κόσμου, μοιρολατρικά, γκρινιάζοντας με παλαιοπολιτικούς όρους, μπορείς να απαντήσεις στη «Μεγάλη επανεκκίνηση», με τη δική σου «Μεγάλη στροφή». Αυτήν που θα κοιτάει κατάματα τον αντίπαλο, που έχει έρθει πίσω σου και αιφνιδιάζει ό,τι πάνω στην κοινωνική ελευθερία έχεις κτίσει. Δεν αλλάζει η αποστολή σου, αλλάζουν ο αντίπαλος και τα όπλα…
