του Βαγγέλη Σπαθά
Κυκλοφόρησε στα ελληνικάαπό τις εκδόσεις Ψυχογιός και σε μετάφρασηΧρήστου Καψάλη το βιβλίοτου Έντουαρντ Τζόζεφ Σνόουντεν «Το μεγάλο φακέλωμα». Ο πρώην εργολαβικός υπάλληλος των CIA/NSA που αποφάσισε να αποκαλύψει στον κόσμο εσωτερικά έγγραφα των μυστικών υπηρεσιών. Αποδείξεις ότι η αμερικάνικη κυβέρνηση έχει στήσει ένα παγκόσμιο σύστημα μαζικής παρακολούθησης των καθημερινών δραστηριοτήτων των περισσότερων χρηστών στο διαδίκτυο.Το βιβλίο αποτελεί την προσπάθεια του Σνόουντεν, έξι χρόνια μετά τον Ιούνιο του 2013, να εξηγήσει στον κόσμο την επιλογή του.
Πρόκειται γιαέγγραφα που περιγράφουν λογισμικά όπως το PRISMA και το XKEYSCORE που συνδέονται με τις περισσότερες από τις γνωστές υπηρεσίες του διαδικτύου (Facebook, twitter,gmail ,yahoo, youtube κ.α.) και δίνουν πρόσβαση στις NSA/CIA σε όλη την καταγεγραμμένη ιδιωτική και δημόσια πληροφορία για κάθε χρήστη με τη μορφή της αναζήτησης απλά ενός email. Ή όπως το Upstream που συνδέεται με τις διαδικτυακές υποδομές (routers κ.α.) και αποκτά απευθείας πρόσβαση στη μεταδιδόμενη πληροφορία παγκοσμίως.
Στις ΗΠΑ αποφάσισαν να δεσμεύσουν τα έσοδα από το βιβλίο. Στην κινέζικη μετάφραση αφαίρεσαν παραγράφους που είναι επικριτικές σε σχέση με το κινέζικο κράτος.Σε κάθε περίπτωση η ζωή και οι πράξεις αυτού του ανθρώπου είναι ιδιαίτερα «ενοχλητικές»για πολλές εξουσίες σε Δύση και Ανατολή.
Οι γονείς του, οι παππούδες και πολλοί από το περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσε εργάζονταν για το αμερικανικό κράτος. Ο πατέρας του ήταν υπάλληλος της Ακτοφυλακής και ο παππούς του Αντιναύαρχος. Με ένα τέτοιο γενεαλογικό δέντρο, μαζί με τις αρκετά αναπτυγμένες ψηφιακές του ικανότητες, ήταν σχεδόν δεδομένη η σταδιοδρομία του στο αμερικανικό κράτος και τις μυστικές υπηρεσίες, ιδιαίτερα μετά την 11ηΣεπτεμβρίου.
ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ για τα οποία μετανιώνει πιο πολύ,όπως δηλώνει στο βιβλίο, είναι η υποστήριξή του στην αμερικανική πολιτική την επομένη της 11ηΣεπτεμβρίου του 2001. Όπως χαρακτηριστικά δηλώνει σε σχετικό απόσπασμα «…απαιτεί,τελικά, την αναμέτρηση με το γεγονός πως οι σφαγές και οι αδικίες που σημάδεψαν τα πρώτα χρόνια της ενηλικίωσής μου προέκυψαν όχι μόνο μέσα από την εκτελεστική εξουσία και τις μυστικές υπηρεσίες αλλά επίσης μέσα από την καρδιά και το μυαλό όλων των Αμερικανών, χωρίς να εξαιρώ τον εαυτό μου…».
Ας φανταστούμε λοιπόν.Ένας νέος Αμερικάνος, σε ηλικία κοντά στα τριάντα, υποστηρικτής της κυβέρνησης Μπους, με μια άνετη ζωή μέσα από την εργασία του ως διαχειριστής συστημάτων στις Αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες.Όπου ξαφνικά συνειδητοποιεί πως βοηθούσε και αυτός,στα πλαίσια της δουλειάς του, να δημιουργηθούν υπηρεσίες μαζικής παρακολούθησης των πολιτών στο διαδίκτυο. Η συνειδητοποίηση αυτή τον οδηγεί σε υπαρξιακό αδιέξοδο.
Σειρά γεγονότων λειτούργησαν σαν πυροδότης προκειμένου να αποφασίσει να διαρρεύσει την αλήθεια.Χαρακτηριστική είναι η αναφορά στηνΑραβική Άνοιξη. Μετά την αυτοπυρπόληση ενός νέου ανθρώπου στην Τυνησία, σαν πράξη αξιοπρέπειας απέναντι στο τυραννικό καθεστώς της Τυνησίας,σε όλες σχεδόν τις χώρες της Μέσης Ανατολής οι πολίτες ξεχύθηκαν στους δρόμους.Οι νέοι της Αραβικής Άνοιξης διεκδικούσαν δουλειά, τερματισμό τηςβίας,ελευθερία και δημοκρατία. Σε πολλές χώρες όπως η Αίγυπτος έκλεισαν το διαδίκτυο για να σταματήσουν την επικοινωνία ιδιαίτερα ανάμεσα στους νέους. Τότε ο Σνόουντεν κλείστηκε στο σπίτι του και προσπαθούσε να βρει τρόπους μέσα από την τεχνολογία να δώσει έστω και σε λίγους τη δυνατότητα να συνδεθούν στο διαδίκτυο.Φυσικά αυτό,όπως συνειδητοποίησε, δεν έφτανε.
ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΙΑ του Σνόουντεν το διαδίκτυο αποτελεί κομβικό κομμάτι της καθημερινής ζωής. Ειδικά το διαδίκτυο τη δεκαετία του ‘90 και προς το 2000 ήταν πολύ διαφορετικό από το πως έχει σήμερα εξελιχθεί. Ο Σνόουντεν παρομοιάζει το «νεαρό» διαδίκτυο με «ένα φίλο». Μια κοινότητα χωρίς όρια, «μια φωνή και ένα εκατομμύριο φωνές». Ένα μέσο που ακόμη δεν είχε πέσει θύμα εκμετάλλευσης.Όλοι φορούσαν μάσκες,κι όμως αυτή η κουλτούρα «της ανωνυμίας μέσω της πολυωνυμίας παρήγαγε περισσότερη αλήθεια παρά ψέμα, γιατί ήταν δημιουργική και συνεργατική και όχι εμπορική και ανταγωνιστική»..
Η γενιά του Έντ. Σνοουντεν, και όσοι μεγάλωσαν τη δεκαετία του 1990-2000 είναι και η τελευταία «μη ψηφιοποιημένη γενιά». Οι νεότερες γενιές μεγαλώνουν σε ένα περιβάλλον διογκούμενων πληροφοριών. Πάνω σ’ αυτό «χτίζουν» διαρκώς κυβερνήσεις και εταιρείες την μαζική παρακολούθηση, τα λογισμικά πρόβλεψης συμπεριφορών, την πλήρη παραβίαση της ελευθερίας και της ιδιωτικότητας
Το κομβικό σημείο που άλλαξε το διαδίκτυο ήταν όταν οι εταιρίες συνειδητοποίησαν πως όσοι συνδέονται θέλουν περισσότερο να μοιραστούν,παρά να ξοδέψουν. Οι χρήστες ήθελαν κατά κύριο λόγο να ενημερωθούν, να μάθουν τικάνουν οι φίλοι τους, να επικοινωνήσουν με αγνώστους στην άλλη άκρη της γης, να έχουν πρόσβαση σε γνώσεις και πληροφορίες που τα παραδοσιακά μέσα δεν επέτρεπαν. Όταν οι εταιρείες το αντιλήφθηκαν, έστησαν τις νέες υπηρεσίες με σκοπό να καταγράφουν και να πωλούν την ίδια την ανθρώπινη επικοινωνία. Τότε ξεκίνησε και η δεύτερη περίοδος του διαδικτύου όπου κυριαρχεί η γενικευμένη παρακολούθηση από κυβερνήσεις και εταιρίες.
Σε διάφορα κράτη, όπως το αμερικάνικο και το ελληνικό, η έννοια που χρησιμοποιεί το Σύνταγμα για να περιγράψει τα όρια μεταξύ της εκάστοτε κρατικής εξουσίας και του πολίτη είναι η ελευθερία. Αυτή η έννοια στο διαδίκτυο είναι η «ιδιωτικότητα».
Όλοι έχουμε κάτι να κρύψουμε. Από το ιστορικό της ανεργίας μας,από προσωπικές στιγμές που δεν θέλουμε να ξέρει το αφεντικό μας ή η κυβέρνησή μας.Προβλήματα υγείας και άτυχες στιγμές της ζωής μας.
Η γενιά του Σνόουντεν,και όσοι μεγαλώσαμε τη δεκαετία του 1990-2000, είμαστε και η τελευταία «μη ψηφιοποιημένη γενιά». Τα παιδικά μας χρόνια δεν βρίσκονται αποθηκευμένα στο «cloud» αλλά παραμένουν σε αναλογικές μορφές. Χειρόγραφα ημερολόγια, φωτογραφίες και μορφές που φθείρονται στο χρόνο.Οι νεότερες γενιές μεγαλώνουν σε ένα περιβάλλον όπου όλες οι πληροφορίες, από τη πρώτη στιγμή που γεννιούνται, τείνουν να αποθηκεύονται ψηφιακά και να προστίθενται σε μία τεράστια και διαρκώς αυξανόμενη σε μέγεθος βάση δεδομένων. Πάνω σε αυτή την όλοκαι διογκούμενη πληροφορία «χτίζουν» διαρκώς κυβερνήσεις και εταιρείες.Μαζική παρακολούθηση,λογισμικά πρόβλεψης συμπεριφορών, πλήρης παραβίαση της ελευθερίας και της ιδιωτικότητας.
Έναδυστοπικό παρόν και μέλλον όπου πράξεις αντίστασης όπως αυτή του Σνόουντεν ξεχωρίζουν σαν φωτεινή ηλιαχτίδα.
