Επιβλήθηκαν για να μείνουν…
του Παύλου Δερμενάκη
Τις τελευταίες μέρες οι υπέρμαχοι κονδυλοφόροι του «Μένουμε Ευρώπη» δίνουν τη μάχη των εντυπώσεων, με αφορμή τη συμπλήρωση ενός έτους από την επιβολή των ελέγχων στην κίνηση των κεφαλαίων (capital controls 28/6/2015). Ούτε λίγο ούτε πολύ, σύμφωνα με τις αναλύσεις τους, για όλες τις αρνητικές εξελίξεις στην ελληνική οικονομία το τελευταίο 12μηνο δεν φταίει η συνεχιζόμενη πολιτική της εξαντλητικής λιτότητας σε βάρος του λαού, αλλά τα capital controls. Επικαλούνται αριθμούς επί αριθμών για την περίοδο αυτή προκειμένου να τεκμηριώσουν την άποψή τους, αποσιωπώντας ότι τα ίδια οικονομικά μεγέθη είχαν την ίδια αρνητική πορεία και όλα τα προηγούμενα μνημονιακά χρόνια. Έτσι, λοιπόν, ξεπλένουν τη μνημονιακή πολιτική εξορκίζοντας τα capital controls. Αυτή τη λογική ακολουθούν όλες οι μνημονιακές δυνάμεις φυσικά πλην του νεομνημονιακού ΣΥΡΙΖ”Α” στον οποίο χρεώνουν τα πάντα. Παράλληλα, ως γνήσιοι υπερασπιστές των τραπεζών και των συμφερόντων τους, όλοι αυτοί οι αναλυτές αποσιωπούν μια σειρά από συνέπειες που έχουν τα capital controls και τις οποίες αξιοποιούν οι τράπεζες αλλά και το Δημόσιο.
Βέβαια η παραπάνω παρατήρηση δεν σημαίνει ότι τα capital controls δεν έχουν καμία συμμετοχή – «ευθύνη» για την επιδείνωση της γενικής κατάστασης της οικονομίας. Το αντίθετο μάλιστα, όξυναν πλευρές της κρίσης, οδήγησαν σε μια σειρά από περιπτώσεις σε αδιέξοδα (π.χ. σχέδιο αναδιάρθρωσης Ηλεκτρονικής) συν το ότι ταλαιπωρείται ο λαός και όσοι συνεχίζουν να έχουν κάποιες καταθέσεις δεν τις έχουν στην πράξη.
Ειδικότερα, η απομάκρυνση των μετρητών από την αγορά είχε ως συνέπεια:
1) να μειωθεί η ρευστότητα σε μία ήδη ταλαιπωρημένη από την έλλειψή της αγορά,
2) να σταματήσει κάθε δανεισμός, έστω και αυτοί που γίνονταν με το σταγονόμετρο,
3) να αυξηθεί η χρήση του πλαστικού χρήματος και μαζί φυσικά με αυτό να αυξηθούν υπέρμετρα οι προμήθειες των τραπεζών αλλά και των «επιτήδειων», που ιδιαίτερα τον πρώτο καιρό φρόντισαν να εκμεταλλευτούν την κατάσταση πουλώντας μηχανάκια συναλλαγών συνδεδεμένα με τράπεζες εξωτερικού,
4) να αυξηθούν οι παρενέργειες από την επέκταση της χρήσης του πλαστικού χρήματος στις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις
5) να θεσμοθετηθεί στην πράξη διπλό νόμισμα, καθώς άλλη αξία έχουν τα χρήματά σου που είναι στην τράπεζα και στα οποία δεν έχεις πλήρη πρόσβαση και άλλη αξία έχουν τα άμεσα μετρητά. Αποτέλεσμα αυτής της λογικής, να γίνονται ανταλλαγές μετρητών με καταθέσεις με προμήθεια +10% για τα μετρητά. Τέλος
6) η αδυναμία ανάκτησης των αποταμιεύσεων, ειδικά για περιπτώσεις που έχουν κρατηθεί «για μία ώρα ανάγκης», σε συνδυασμό με την υπερφορολόγηση και την αύξηση των χρεών στο Δημόσιο και τα ασφαλιστικά ταμεία, έχουν ως αποτέλεσμα τις κατασχέσεις από τις εφορίες σημαντικών ποσών που βρίσκονται εγκλωβισμένα στους αποταμιευτικούς λογαριασμούς των λαϊκών στρωμάτων.
Συστημική και πολιτική ευθύνη
Η επιβολή των capital controls δεν ήταν μία απόφαση που πάρθηκε στην Ελλάδα. Ήταν αποτέλεσμα της δομής – συγκρότησης του ενιαίου νομίσματος που δίνει τις σχετικές αρμοδιότητες στους θεσμούς να εκβιάζουν τα κράτη-μέλη μέσω της ρευστότητας. Στην Ελλάδα μέσω της σχετικής υπουργικής απόφασης επισημοποιήθηκε ως πολιτική πράξη. Ήταν όμως απόφαση των θεσμών ως απάντηση στις εξελίξεις και την προκήρυξη του δημοψηφίσματος. Οι θεσμοί έχοντας τον έλεγχο των μηχανισμών της ρευστότητας, σε ένα σύστημα ενιαίου νομίσματος, επέβαλαν στον «αδύναμο κρίκο» αυτό που είχαν σχεδιάσει ως μία ακόμα μορφή πίεσης, εκτός από τις άλλες μορφές πίεσης που ήδη χρησιμοποιούσαν από τις αρχές Φεβρουαρίου 2015 και μετά.
Βέβαια εκτός από το τι έκαναν οι θεσμοί οφείλουμε να θυμηθούμε κάποια εσωτερικά σχετικά γεγονότα:
α. Ο εθελόδουλος Άδωνις Γεωργιάδης, κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της Ν.Δ., είχε προτρέψει με δηλώσεις του, στις 23/6/2015, στο Γερμανικό περιοδικό Focus, τους θεσμούς να επιβάλλουν capital controls.
β. Η κυβερνητική ηγεσία που «διαπραγματευόταν» χωρίς σχεδιασμό, εναλλακτικό πρόγραμμα και φυσικά χωρίς πρόθεση σύγκρουσης-ρήξης με τους θεσμούς, αφού ενδιάμεσα ικανοποιούσε όλες τις τρέχουσες απαιτήσεις τους στο όνομα της αποφυγής μονομερών ενεργειών, διαβεβαίωνε το λαό ότι δεν υπάρχει θέμα capital controls.
Έτσι στις 28/6/2015 ο ελληνικός λαός βρέθηκε κάτω από την επιβολή των capital controls για αναλήψεις με όριο τα 60€ ημερησίως, με ατέλειωτες ουρές στα ATM, αφού ήταν κλειστές οι τράπεζες (τραπεζική αργία για όλη την προεκλογική βδομάδα του δημοψηφίσματος), και αδυναμία στις συναλλαγές με το εξωτερικό με ελάχιστες εξαιρέσεις υπό αυστηρές προϋποθέσεις. Σημειώνουμε εδώ ότι στην πράξη αυτοί οι περιορισμοί όσον αφορά τους ιδιώτες αφορούσαν τον απλό λαό και όχι φυσικά τους έχοντες, οι οποίοι, όπως αποδεικνύουν οι διάφορες λίστες, τα panama papers και η μαζική φυγή κεφαλαίων από το 2010 στο εξωτερικό (πάνω από 80 δισ. € εκτιμώνται) έχουν μεταφέρει τα χρήματά τους στο εξωτερικό.
Επίσης οφείλουμε να σημειώσουμε ότι η επιβολή των capital controls ήταν επιπλέον ένας μηχανισμός πίεσης – τρομοκρατίας προς το λαό για την ψήφο του στο επικείμενο δημοψήφισμα της 5/7/2015, επιπλέον του οργίου που συνέβαινε στα μέσα «ενημέρωσης» όσον αφορά την παραπληροφόρηση και την τρομοκρατία.
Ο ελληνικός λαός, παρά την τρομοκρατία, τις κλειστές τράπεζες και τις ουρές στα ΑΤΜ, δεν πτοήθηκε. Στο δημοψήφισμα της 5/7/2015 έδωσε μια ακόμα υπερήφανη απάντηση, ΟΧΙ με 61,3%.
Η συνέχεια είναι γνωστή… Ο ΣΥΡΙΖ”Α” και η κυβέρνησή του μεταλλάχτηκαν σε μνημονικούς και αποδέχθηκαν, υπέγραψαν και εφαρμόζουν άτεγκτα το 3ο μνημόνιο το οποίο οι ίδιοι ζήτησαν πριν το δημοψήφισμα με την επιστολή Τσίπρα στις 30/6/2015 (ζήτησαν νέο δάνειο 30 δισ. € = νέο μνημόνιο).
Έκτοτε και όσον αφορά τα capital controls παίζεται ένα παιγνίδι με την αξιοποίησή τους από διάφορες πλευρές για να δικαιολογηθούν πολιτικές επιλογές.
Ανακεφαλαιοποίηση, απαξίωση και «ανάπτυξη»
Τα capital controls και η άρση τους έπαιξαν στην περίοδο Οκτωβρίου – Δεκεμβρίου 2015 για το θέμα της ανακεφαλαιοποίησης της τραπεζών. Αφενός μεν αποδόθηκε ένα μεγάλο μέρος της ζημιάς των τραπεζών στην επιβολή τους, κάτι που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, τουλάχιστον στο βαθμό που κάποιοι ισχυρίζονται, καθώς οι κεφαλαιακές ανάγκες των τραπεζών δεν προέκυψαν από την επιβολή των ελέγχων αλλά από τα συνεχώς ανεξέλεγκτα αυξανόμενα κόκκινα δάνεια λόγω της κακής πορείας της οικονομίας. Αφετέρου συνδέθηκε η ανακεφαλαιοποίηση με την άρση των περιορισμών και μάλιστα κάποιοι έβαζαν ως όριο το Α΄ τρίμηνο 2016. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός στη συνέντευξή του στο Ν. Χατζηνικολάου στις 21/12/2015 είπε ότι αρχές του 2016 θα μπει τέλος στα capital controls και αρχές 2017 η Ελλάδα θα βγει στις αγορές για δανεισμό. Έτσι και με αυτά τα «επιχειρήματα» κουκουλώθηκε το σκάνδαλο της απαξίωσης των τραπεζών και της παραχώρησής τους σχεδόν δωρεάν στους ξένους.
Στην παρούσα περίοδο ξαναπαίζουν το έργο της άρσης των capital controls για να ενισχύσουν την ανάπτυξη που έρχεται… Η πρόεδρος της Ένωσης Τραπεζών Λούκα Κατσέλη πρόσφατα δήλωσε ότι 3 είναι οι προϋποθέσεις: 1) η ανακεφαλαιοποίηση που έγινε, 2) η επιστροφή των τραπεζών στη δυνατότητα χρηματοδότησης από την ΕΚΤ, που θα γίνει το φθινόπωρο και 3) «η εμπέδωση πολιτικής και οικονομικής σταθερότητας που θα επιφέρει επανάκτηση εμπιστοσύνης στο τραπεζικό σύστημα και τη σταδιακή επιστροφή των καταθέσεων». Με αυτά τα δεδομένα προσδιόρισε την άρση των capital controls προς το τέλος 2016.
Δημιουργείται το ερώτημα από που θα προκύψουν επιστροφές καταθέσεων στις τράπεζες όταν είναι δεδομένο ότι 1) τα πραγματικά εισοδήματα συνεχίζουν να μειώνονται λόγω της μνημονιακής πολιτικής, 2) τα πάσης φύσεως χρέη προς Δημόσιο, ταμεία, οργανισμούς κοινής ωφέλειας, ιδιώτες αυξάνονται και μάλιστα με επιταχυνόμενους ρυθμούς, 3) η πολλάκις, εδώ και 6 πλέον χρόνια, εξαγγελλόμενη ανάπτυξη δεν έρχεται, αφού η εσωτερική κατανάλωση συνεχώς μειώνεται ως αποτέλεσμα της πραγματικής μείωσης των εισοδημάτων. Φυσικά χωρίς «επιστροφή» καταθέσεων δεν υπάρχει περίπτωση άρσης των capital controls, καθώς οι τράπεζες έχουν έλλειμμα ρευστότητας (τα δάνεια που έχουν χορηγήσει είναι κατά 70 δισ. € περισσότερα από τις καταθέσεις). Συνεπώς καλό θα είναι στο θέμα της άρσης των capital controls να κρατά, όποιος κάνει λογαριασμούς, μικρό καλάθι, καθώς όπως δείχνουν τα πράγματα ήρθαν για να μείνουν… Όπως αναφέρει ο οίκος αξιολόγησης FITCH, οι δείκτες βιωσιμότητας για τις τέσσερις συστημικές τράπεζες είναι στο «F». Αυτό σημαίνει ότι θα μπορούσαν να καταρρεύσουν αν αρθούν οι κεφαλαιακοί έλεγχοι.
Έτσι στην πράξη όσοι ακόμα έχουν κάποιες αποταμιεύσεις κατατεθειμένες στις τράπεζες θα συνεχίσουν να τις βλέπουν ως απαγορευμένο καρπό, καθώς δεν μπορούν να τις αξιοποιήσουν σύμφωνα με τις ανάγκες τους…
Συνεπώς τα capital controls θα συνεχίσουν να εφαρμόζονται επιδεινώνοντας την οικονομική κρίση στη χώρα, και τις συνέπειες που έχει αυτή στα λαϊκά στρώματα.
