Έπεσε πρόσφατα στα χέρια μου ένα μικρό βιβλιαράκι του 1992. Στην πραγματικότητα πρόκειται για την ομιλία του φιλόσοφου Κώστα Αξελού, που εκφωνήθηκε την Πέμπτη 5 Μαρτίου του 1992 στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, με την ευκαιρία της αναγόρευσής του σε επίτιμο διδάκτορα.
«Από το εργαστήρι της σκέψης» ο τίτλος και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις της Εστίας.
Το απίστευτο είναι πως αν αναφερόταν ως ημερομηνία έκδοσης το 2022, θα έλεγε κανείς πως γράφτηκε… χθες. Σταχυολογώ:
«…η πολυθρύλητη δημοκρατία εν μέρει λειτουργεί κατ’ όνομα, ερήμην μας, αν όχι χωρίς τη συμμετοχή μας, σε μια κοινωνία εκμεταλλευτική, με θεά την παραγωγή-κατανάλωση, με ημίθεο το κέρδος και με ήρωες τους εμπόρους – τόσο των υλικών, όσο και των “πνευματικών” αγαθών…»
«…κάθε κράτος σήμερα, και ιδιαίτερα το ελληνικό, παρουσιάζει θλιβερή όψη. Και με το κράτος εννοώ εδώ την ενότητα που σχηματίζουν κρατούντες και αντιπολιτευόμενοι…»
«…Αρχίζω με την πολιτική που διαλύει κυριολεκτικά την Ελλάδα και την κάνει να σαπίζει. Η πολιτική αυτή είναι επιφαινόμενο. Μιλάμε ακατάπαυστα, φλύαρα και μικρόπρεπα, τελείως άστοχα για την πολιτική. Δεν πρόκειται όμως για πολιτική στη βαρειά έννοια του όρου αλλά για αφάνταστα μίζερη πολιτικολογία, για έναν χυδαίο πολιτικαντιδισμό, για μια σειρά από κομπίνες που πάνε μαζί με τρομοκρατικές πράξεις…»
«…το να ονομάζεται κάποιος απολιτικός είναι βλακώδες, γιατί έτσι ή αλλιώς –ενεργητικά ή παθητικά– συμμετέχει στα κοινά. Ακόμη κι ο πιο απομονωμένος αναχωρητής, απομονώνεται ή αναχωρεί από κάτι και σε σχέση με κάτι π.χ. την κοινωνική ύπαρξη…»
«…γενικότερα μας μένει να σκεφτούμε το αβυσσαλέο βάθος και την τεράστια σημασία της βλακείας και της ηλιθιότητας, καθώς και την ατομική και κοινωνική αναγκαιότητά τους. Είναι άραγε αναγκαίες επειδή και μόνο είναι αναπόφευκτες;»
«..Από “ζώον λόγον έχων” και “ζώον πολιτικόν” που είχε οριστεί ο άνθρωπος από τον Αριστοτέλη και πέρα, κατάφερε επιτέλους να γίνει το “οικονομικό κτήνος” λες και η μοίρα του ανθρώπου –αν υποτεθεί ότι ο άνθρωπος έχει μοίρα– τον υποτάσσει τελεσίδικα στην οικονομία…»
«…το πολίτευμα που αυτοδιαφημίζεται ως δημοκρατικό, μένει ολιγαρχικό, οι πάντες κάνουν τα πάντα για να αποβλακώσουν το δήμο, και η εποχή δεν ανέχεται αυτούς που θέτουν εκ βάθρων υπό ερώτηση την τεχνική και τη δημοκρατία όπως λειτουργεί…»
Διαβάζω και σκέφτομαι πόσο εύστοχη ήταν η επιλογή του Δημάρχου Αθηναίων να επιλέξει αυτή την πανάκριβη συναυλία με τον Σάκη Ρουβά για να περάσουμε στο 2022.
Η εικόνα που είδαμε τα τελευταία λεπτά της χρονιάς από τον Λυκαβηττό συμπύκνωνε με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο την εποχή μας. Ένας καλλιτέχνης με μόνο προσόν την εμφάνιση και τις δημόσιες σχέσεις, πάνω σε μια εξέδρα, χωρίς κοινό, αυτοθαυμαζόμενος μαζί με τον δήμαρχο, τραγουδώντας εκτός κάθε ελληνικής παράδοσης, με αμοιβή-πρόκληση για έναν λαό που σε μεγάλο ποσοστό ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, με μια πινελιά κοινωνικής ευαισθησίας –η θλιβερή και αμήχανη παρουσία των παιδιών της Κιβωτού, που βρέθηκαν ως εκθέματα στην εξέδρα– η έπαρση, η αδιαφορία για τις αντιδράσεις κάθε λογικού ανθρώπου, η ανικανότητα ενός δημάρχου να αρθρώσει δυο προτάσεις της προκοπής στη σειρά και τόσα άλλα.
Για «κουφιοκέφαλες αυτοθαυμαζόμενες ελίτ» έγραφε ο Αξελός. Κι εμείς τις βλέπαμε μπροστά στα μάτια μας, να δείχνουν πως αυτοί είναι και θα είναι εξουσία, όσο εμείς κοιμόμαστε τον ύπνο του δικαίου ή νομίζουμε πως επαναστατούμε μέσω πληκτρολογίου.
Ήταν –πέρα από τα οικονομικά οφέλη– και μια επίδειξη δύναμης: «Δεν σας χρειαζόμαστε, παρά μόνο για να σας απομυζούμε.»
Κάτι τέτοιο ήταν και η συνέντευξη του πρωθυπουργού στον κύριο Χατζηνικολάου. Μια αλληλουχία ψεμάτων, εύκολα αναγνωρίσιμων. Μόνο ο ερωτών δημοσιογράφος δεν το κατάλαβε… Κι από δίπλα ο απίστευτος κυνισμός της δήλωσης για τους νεκρούς της πανδημίας… Ο γεμάτος έπαρση αδαής, ανέμελος και ανάλγητος πρωθυπουργός, ελέω μιας ιδιότυπης κληρονομικής μοναρχίας, βρίσκεται επικεφαλής ενός θλιβερού θιάσου. Που θα ήταν για γέλια, αν δεν μας είχε οδηγήσει σε τραγωδία.
Δεν είναι όμως –προφανώς– μόνο η πολιτική εξουσία, αλλά και η οικονομική ελίτ. Στην πλειονότητά τους άνθρωποι της «αρπαχτής» με ισχυρές διασυνδέσεις στον κρατικό μηχανισμό, από την κορυφή μέχρι τη βάση.
Οι νεαροί γόνοι της έχουν διδαχθεί πως μπορούν ατιμώρητοι να κάνουν ό,τι γουστάρουν. Αυτό δείχνει η εμπειρία που καθώς φαίνεται περνά από γενιά σε γενιά. Πρόσφατο παράδειγμα η υπόθεση της Θεσσαλονίκης που φοβάμαι πως μοιραία θα κουκουλωθεί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Όπως και όλες οι υποθέσεις στις οποίες εμπλέκονται άνθρωποι των «διασυνδέσεων». Διότι ο ένας «κρατάει» τον άλλο μέσα σε ένα κλίμα γενικευμένης διαφθοράς και παρακμής…
