της Έλενας Πατρικίου*
1. Οι αριθμοί και τα ονόματα
6.657 τα επίσημα καταγεγραμμένα από το Σώμα Επιθεωρητών Εργασίας εργατικά ατυχήματα μέσα στο 2008. Τέσσερεις φορές περισσότερα τα «αδήλωτα». 142 οι νεκροί. Άγνωστο πόσοι οι ανάπηροι και οι ακρωτηριασμένοι από τα «μη θανατηφόρα». 130 οι νεκροί κατά μέσον όρο τα τελευταία δέκα χρόνια. 63 νεκροί μέχρι στιγμής για το 2009. Και οι έλεγχοι της Επιθεώρησης Εργασίας όλο και μειώνονται. Ενώ αυξάνονται οι «παράνομοι» εργάτες, οι ανασφάλιστοι, ενώ αυξάνονται οι πιέσεις από τους εργοδότες, ενώ, μέσω των «υπεργολαβιών», οι υπεύθυνοι εξαφανίζονται στο βάθος της σκηνής. Τι ακριβώς σημαίνει η μονότονη κοινοτοπία «νεκροί στο βωμό του κέρδους»; Ποιος ακριβώς κερδίζει από τον κάθε νεκρό; Πόσα κερδίζει; Πόσο θα κόστιζε μια ασφαλέστερη σκαλωσιά; Πόσο θα κόστιζε η εκπαίδευση των εναεριτών της ΔΕΗ; Πόσο θα κόστιζαν τα μέτρα ασφαλείας στη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη Περάματος; Πόσο θα κόστιζε η συντήρηση των καμινιών της ΛΑΡΚΟ; […]
2.«Ούτ’ ορφανό, ούτε φτωχόν, ούτ’ απ’ τα ξένα ξένον»
Το «Γιοφύρι της Άρτας» δίνει μια «προκαπιταλιστική»» ερμηνεία για τα εργατικά ατυχήματα. Η γέφυρα ενώνει κόσμους και ανθρώπους. Η γέφυρα είναι η μόνη πραγματική «υλικοτεχνική» πρόοδος, ακριβώς επειδή καθιστά δυνατή την ανθρώπινη επαφή, τη συναλλαγή, την ανταλλαγή, την επικοινωνία των προσώπων. Προφανώς, πίσω από τις ανθρώπινες σχέσεις υπάρχει και το κέρδος. Αλλά για να υπάρξει το κέρδος, πρέπει να υπάρξει η θυσία. Για να στεριώσει τη γέφυρα, ο προκαπιταλιστικός Καλατράβα πρέπει να χτίσει τη γυναίκα του, πρέπει να προκαταβάλει την προσωπική και εντελώς δική του ανταποδοτική προσφορά. Ούτε ορφανός, ούτε φτωχός, ούτε απ’ τα ξένα ξένος… Καμιά ευκολία, καμιά οικονομία. Ειρωνικό και αμείλικτο, προ-αστικό και προ-καπιταλιστικό, αλλά όχι αθώο ή ειδυλλιακό, το «Γιοφύρι» μας αντιγυρίζει το διασπασμένο είδωλο της δικής μας κοινωνίας, όπου λογικό και συνεπές είναι ακριβώς το να χτίζουμε το ορφανό, τον φτωχό, τον ξένο για να στεριώσουμε τα ετοιμόρροπα έργα και τις παραλυτικές αναπτυξιακές μας υποδομές. […]
3.Η παράσταση
Στις δεκαετίες του 1910 και του 1920, η «αγκιτάτσια-προπαγκάντα» άνθισε κυρίως στη Ρωσία και τη Γερμανία: μικρά σχεδόν αυτοσχέδια θεάματα, που στήνονταν in situ, έξω από εργοστάσια, σε πλατείες και σε δρόμους, μέσα σε διαδηλώσεις… Θεάματα που κινητοποιούσαν και προπαγάνδιζαν… Στοίχημα αισθητικό και πολιτικό: πώς μπορεί να λειτουργήσει ένα τέτοιο θέαμα σήμερα, πώς μπορούμε να λειτουργήσουμε καλλιτεχνικά και πολιτικά μέσα σε μία ακραία αμεσότητα. Το φεστιβάλ της ΚΟΕ Καβάλας ήταν μια ευκαιρία να αναμειχθούν ερασιτέχνες και επαγγελματίες και να δοκιμάσουν τα όρια της αισθητικής αμεσότητας και της (αναγκαστικής) αισθητικής λιτότητας. […]
Καμία δραματοποίηση, καμία δραματουργία, καμία αναπαράσταση. Μόνο η στεγνή, ξερή απαρίθμηση ημερομηνιών, ονομάτων, εταιρειών, συνθηκών, θανάτων και αναπηριών. Αλλά επειδή αυτή η ασφυκτική συσσώρευση ενείχε τον (αισθητικό και πολιτικό) κίνδυνο να παρασυρθούμε σε ένα αίσθημα συμπόνιας, ο κατάλογος συμπληρώθηκε αντιστικτικά από το κείμενο (και σε μία σκηνή την τραγουδισμένη ποντιακή παραλλαγή) του «Γιοφυριού της Άρτας». «Κι ως πέφτουν τα δεντρόφυλλα να πέφτουν οι διαβάτες». Μέσα στα στοιχειωμένα κτήρια, πάνω στους δρόμους, πάνω στις γέφυρες όπου χτίζονται 130 εργάτες κατά μέσον όρο το χρόνο, κυκλοφορούμε εμείς, διαβάτες. Πέρα από την ενοχή των εργοδοτών και των ανωνύμων εταιρειών, υπάρχει η δική μας ευθύνη. […]
* Αποσπάσματα από άρθρο που δημοσιεύθηκε το 2009 στην εφημερίδα Αριστερά! (φύλλο 274, σελ. 24).
