ΜΕΡΟΣ Α’
(η συνάντηση των Δελφών)
Του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου *
Η Ελλάδα παραμένει, αναμφισβήτητα, ένα από τα κύρια σημεία της γης όπου το παγκόσμιο μέλλον μας «προετοιμάζεται». Αυτή η χώρα της Νότιο-Ανατολικής Ευρώπης φέρει μια τεράστια ιστορική και πνευματική κληρονομιά και, ταυτόχρονα, βρίσκεται στο σταυροδρόμι του Σλάβικου, του Μεσανατολικού και του Δυτικού κόσμου. Έχει επιλεγεί ως το αντικείμενο ενός «μεγάλου πείραματος» του παγκόσμιου χρήματος και των ευρωπαϊκών ελίτ στην υπηρεσία του, για το πώς να «ανοικοδομηθεί», με θεμελιώδη τρόπο, το πολιτικό και κοινωνικό καθεστώς που επικρατεί στην Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (αν όχι κατά τη διάρκεια των δύο έως τριών τελευταίων αιώνων της Ευρωπαϊκής Ιστορίας).
Ένα διεθνές συνέδριο έγινε ακριβώς στην Ελλάδα στις 20 και 21 Ιουνίου, προκειμένου να συζητηθεί η ελληνική / ευρωπαϊκή κρίση, οι πιθανές εναλλακτικές στο σύστημα του «ευρω-φιλελευθερισμού» και τρόποι για να σταματήσει η πορεία προς τον πόλεμο με τη Ρωσία. Δεκάδες διανοούμενοι, πολιτικοί και ακτιβιστές, από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, περιλαμβανομένης της Ρωσίας, συμμετείχαν στο συνέδριο – μεταξύ αυτών και μερικοί κριτικοί οικονομολόγοι από τις ΗΠΑ.
Η εκδήλωση οργανώθηκε από μια ομάδα ριζοσπαστών διανοούμενων, που αντιτίθενται στην πλήρη κυριαρχία του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου και του νεοφιλελεύθερου σχεδίου του επί των ευρωπαϊκών πολιτικών και θεσμών. Ταυτόχρονα, είναι αντίθετοι με την αναγέννηση των αυτοκρατορικών σχεδίων με τη βοήθεια των όπλων, είτε είναι στην Ουκρανία, είτε στη Μέση Ανατολή. Υποστηρίχθηκε από το Παγκόσμιο Φόρουμ των Εναλλακτικών, του οποίου προεδρεύει ο Samir Amin, το Ίδρυμα Λυσσαρίδη στην Κύπρο, το Ελληνικό Ινστιτούτο για την Διακυβέρνηση (ΙΝΕΡΠΟΣΤ), που διευθύνει ο σοσιαλιστής πρώην υπουργός Γεράσιμος Αρσένης, το ρωσικό Ινστιτούτο για την Παγκοσμιοποίηση και τα Κοινωνικά Κινήματα, υπό την προεδρία του Μπόρις Καγκαρλίτσκι και την ιστοσελίδα «agora-dialogue.com».
Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε κοντά στην πόλη των Δελφών, που ήταν το κέντρο του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Ήταν κατά τη διάρκεια της ανόδου αυτού του κόσμου και στο πλαίσιό του που εμφανίστηκε ο Πρωταγόρας, ο μαθητής του Δημόκριτου και μέντορας του Περικλή, για να διδάξει ότι «Ο άνθρωπος είναι το μέτρο όλων των πραγμάτων» (και όχι «το χρήμα είναι μέτρο όλων των ανθρώπων», όπως είναι το μότο της Αυτοκρατορίας του Χρήματος, που επιτίθεται τώρα στα ευρωπαϊκά έθνη και σε ό,τι έχει απομείνει από τον πολιτισμό τους).
Αυτές τις ημέρες, γίνεται πολλή συζήτηση και πολλά συνέδρια στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, όπου μπορεί κανείς να ακούσει φιλιππικούς ενάντια στις πολιτικές λιτότητας (ένας όρος άστοχος στην περίπτωση τουλάχιστον της Ελλάδας, όπως θα προσπαθήσουμε να δείξουμε), καταγγελίες των νέων ψυχρών και θερμών πολέμων ή ευχές για ειρήνη στην Ευρώπη και στον κόσμο. Ποιά η ανάγκη για ένα ακόμη συνέδριο, ένας παρατηρητής θα μπορούσε να ρωτήσει.
Χρειαζόμαστε στρατηγική, όχι μόνο καταγγελίες
Ήταν μια σειρά εκτιμήσεων που έσπρωξε τους διοργανωτές να πραγματοποιήσουν αυτό το συνέδριο στην Ελλάδα πριν από την (προβλέψιμη) κρίση του καλοκαιριού. Μια από τις βασικές ιδέες πίσω από την πρωτοβουλία ήταν η συνειδητοποίηση ότι δεν είναι αρκετή η καταγγελία της «λιτότητας» ή του πολέμου. Χρειάζεται επίσης να αρχίσουμε να αναπτύσσουμε πολιτικές στρατηγικές και τα απαραίτητα εργαλεία και δίκτυα για να πολεμήσουμε εναντίον τους. Αυτή είναι φυσικά μια διαδικασία που πρέπει να προχωρήσει σε αλληλεπίδραση με την ανάπτυξη εναλλακτικού οράματος. Χωρίς μια τέτοια στρατηγική και χωρίς τέτοιο όραμα, τα οποία είναι σχεδόν ανύπαρκτα στην Ευρωπαϊκή Αριστερά, ακόμη και αν αυτή θα μπορέσει να καταφέρει επί μέρους νίκες εναντία στους νεοφιλελεύθερους ή / και τους νεοσυντηρητικούς, διατρέχει τον κίνδυνο να τις δει να μετατρέπονται τελικά σε ήττες.
Στην πραγματικότητα είμαστε ήδη σε περιβάλλον μακρού υβριδικού παγκοσμίου πόλεμου, που εξαπολύθηκε από την πιο ακραία και πολιτικά συνεκτική πτέρυγα του διεθνούς Χρήματος και τις πιο εξτρεμιστικές γεωπολιτικές δυνάμεις του στρατιωτικο-βιομηχανικού συμπλέγματος των ΗΠΑ, γύρω από τους νεοσυντηρητικούς. Αλλά εμείς δεν σκεφτόμαστε και δεν δρούμε αναλόγως. Δεν πιστεύουμε πραγματικά, σε βάθος, ότι είμαστε εκεί και δεν θέλουμε να είμαστε εκεί. Όταν η κρίση έρχεται, μας πιάνει απροετοίμαστους (ένα επίσης σημαντικό μάθημα από την πανωλεθρία του ΣΥΡΙΖΑ αυτό το καλοκαίρι).
Οι δυνάμεις που συγκεντρώνονται γύρω από τους νεοφιλελεύθερους και τους νεοσυντηρητικούς πιστεύουν ότι τώρα, μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ και την παρακμή των ευρωπαϊκών πολιτικών ελίτ (είτε είναι σοσιαλδημοκρατικές, είτε γκωλικές, όπως στη Γαλλία) καθώς και των εθνικιστικών καθεστώτων του Τρίτου Κόσμου, έχουν μια μοναδική, ιστορική ευκαιρία να αλλάξουν, με ένα ριζικό τρόπο, όλες τις κοινωνικές και τις διεθνείς σχέσεις στον πλανήτη και να διαμορφώσουν το μέλλον του. Θέλουν να το κάνουν έτσι κι αλλιώς, αλλά επίσης πιστεύουν ότι πρέπει να το κάνουν τώρα. Δεν θέλουν να κοιτάνε παθητικά την άνοδο εναλλακτικών κέντρων της παγκόσμιας οικονομίας τα οποία μπορεί να αποτελέσουν απειλή για την κυριαρχία τους.
Χρησιμοποιούν την ελληνική κρίση, την πρόοδο της «ολοκλήρωσης» της Ε.Ε., την Ουκρανία, την κρίση της Μέσης Ανατολής, με τέτοιο τρόπο ώστε να προωθήσουν το παγκόσμιο «αναθεωρητικό» τους σχέδιο.
Ένας νέος ολοκληρωτισμός
Ένας άλλος παράγοντας που λειτουργεί εδώ είναι ότι, για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία, οι εκπληκτικές πρόοδοι των τεχνολογιών της πληροφορίας, των νευροεπιστημών, των κοινωνικών επιστημών που στρέφονται κυρίως στον πόλεμο, των νέων μαθηματικών εργαλείων, όπως η θεωρία του χάους, έχουν δημιουργήσει τα αντικειμενικά, υλικά και πνευματικά μέσα και εργαλεία για ένα νέο παγκόσμιο ολοκληρωτισμό, για την υλοποίηση των μαύρων ουτοπιών (δυστοπιών) των Zamyatin, Όργουελ ή Huxley, οι οποίες θα κάνουν τον Χίτλερ να μοιάζει με έναν αλχημιστή σε σύγκριση με τους σύγχρονους χημικούς. Οι Ασάνζ και Σνόουντεν δίνουν μια πολύ καλύτερη ματιά – εικόνα του πραγματικού και αόρατου κόσμου που μας κυβερνά απ’ ό,τι πολλές από τις οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές αναλύσεις μας.
Αλλά τα θύματα αυτών των πολιτικών δεν έχουν την απαραίτητη βούληση και την αναγκαία στρατηγική και αντίπαλο όραμα για να απαντήσουν με συστηματικό τρόπο στον «πόλεμο» που ξεκίνησε κατά των κοινωνιών και των εθνών από τους υποστηρικτές της νέας αυτής ολοκληρωτικής εξουσίας. Αντιδρούν εδώ ή εκεί, συνήθως όταν είναι ήδη πολύ αργά. Προτιμούν συχνά να προσπαθούν κυρίως να διατηρούν τα «κεκτημένα» τους και να κοιτάζουν πώς θα βρουν ένα συμβιβασμό με τις κυρίαρχες δυνάμεις, γλυτώνοντας τις προσπάθειες και τους κινδύνους που συνεπάγεται κάθε σοβαρή προσπάθεια να τις σταματήσουν.
Η γαλλική εμπειρία
Αυτό είναι για παράδειγμα αυτό που συνέβη με την τεράστια νίκη επί του «ευρω-φιλελευθερισμού», που απετέλεσε το γαλλικό δημοψήφισμα το 2005 και οι κοινωνικές εξεγέρσεις που ακολούθησαν. Ούτε οι κριτικοί διανοούμενοι πίσω από το μεγάλο «όχι» των Γάλλων, οι οποίοι μας έδωσαν μερικές από τις βαθύτερες κριτικές του ευρωπαϊκού «οικοδομήματος», ήταν σε θέση, ούτε οι αριστερές δυνάμεις που καλούσαν για την ψήφο υπέρ του «όχι» (από την αριστερή πτέρυγα των Σοσιαλιστών ώς την τροτσκιστική LCR) ήθελαν να αναπτύξουν μια αξιόπιστη εναλλακτική λύση προς ό,τι είχαν ήδη πείσει τον γαλλικό λαό να απορρίψει. Ο Σαρκοζί μπόρεσε να χειραγωγήσει την κατάσταση και τώρα η Le Pen φιγουράρει ως η κύρια υποψήφια για να εκφράσει την κοινωνική δυσαρέσκεια στη Γαλλία.
Η ελληνική εμπειρία
Ένα άλλο, ακόμη πιο τραγικό παράδειγμα είναι το ελληνικό. Οι ηγέτες του ΣΥΡΙΖΑ αρνήθηκαν να αναπτύξουν οποιοδήποτε περιεκτικό οικονομικό πρόγραμμα και επίσης οποιαδήποτε συνεκτική διεθνή στρατηγική για την αντιμετώπιση του πολύ σοβαρού προβλήματος που αντιμετώπιζε η χώρα. Αντ’ αυτού, εμπιστεύτηκαν στα τυφλά δυνάμεις από τις ΗΠΑ και σκοτεινούς οικονομικούς κύκλους για να τους βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν την Μέρκελ. Αυτές οι δυνάμεις ήταν τελικά σε θέση να τους χειριστούν με πολύ επιτυχημένο τρόπο. Όχι μόνο τους έβαλαν στο δρόμο της ήττας και της συνθηκολόγησης, αλλά τους μεταμόρφωσαν σε όργανα των δικών τους πολιτικών, με καταστροφικά πολιτικά αποτελέσματα για τον ελληνικό λαό και για την ευρωπαϊκή και διεθνή Aριστερά. Ήταν σε θέση όχι μόνο να νικήσουν (τουλάχιστον προς το παρόν), την ελληνική εξέγερση, ήταν ακόμη σε θέση να οργανώσουν εκλογές για τους Έλληνες στις οποίες κλήθηκαν να επιλέξουν οι ίδιοι τον «δήμιο» που προτιμούν.
«Η Ελλάδα δεν μπλοφάρει», διαβεβαίωσε ο James Galbraith (σύμβουλος του Βαρουφάκη) τους συμμετέχοντες στη διάσκεψη των Δελφών, πολλοί από τους οποίους (συμπεριλαμβανομένων υπουργών και υψηλόβαθμων στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ) ήταν ήδη επιφυλακτικοί σχετικά με πτυχές της πολιτικής και της τακτικής που ακολουθούνταν από την ελληνική Αριστερά. Όμως, λίγο αργότερα, αποδείχθηκε ότι, πράγματι, ο «Τσίπρας μπλόφαρε».
Προκειμένου να αναπτυχθούν στρατηγικές και εργαλεία πρέπει να γνωρίζουμε καλά τι ακριβώς συμβαίνει. Οι ομιλητές στους Δελφούς ανέλυσαν λεπτομερώς το βάθος και την έκταση της τεράστιας οικονομικής, κοινωνικής, δημογραφικής και, επίσης, ψυχολογικής, ηθικής καταστροφής που είδαμε στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια των τελευταίων πέντε ετών, ως αποτέλεσμα του «προγράμματος διάσωσης». Η καταστροφή αυτή μπορεί να συγκριθεί με ό,τι συνέβη κατά την τελευταία φάση της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης ή στις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Κραχ. Δεν θα βρείτε τίποτα έστω και μακράν συγκρίσιμο με αυτή την καταστροφή σε όλη τη μεταπολεμική ιστορία της καπιταλιστικής Ευρώπης. Οι συμμετέχοντες στους Δελφούς ήταν αρκετά ενημερωμένοι άνθρωποι. Αλλά ακόμη και αυτοί έμειναν έκπληκτοι όταν άκουσαν, για παράδειγμα, τον καθηγητή Κασιμάτη, κορυφαίο Έλληνα εμπειρογνώμονα στο Συνταγματικό Δίκαιο, να αναλύει λεπτομερώς τους νομικούς όρους των σαφώς νεοαποικιακών Δανειακών Συμβάσεων που επιβλήθηκαν στην Ελλάδα από τους «εταίρους» της στην Ε.Ε., την ΕΚΤ και το ΔΝΤ. Αυτοί οι όροι δεν είναι μόνο μια μαζική παραβίαση των διατάξεων του ελληνικού Συντάγματος, των ευρωπαϊκών συνθηκών και του διεθνούς δικαίου. Είναι, στην πραγματικότητα, το προσχέδιο ενός νέου ολοκληρωτισμού.
Καταστροφή ενός έθνους-κράτους
Τώρα, αν συγκεντρώσουμε αυτά τα στοιχεία έχουμε μια σαφή εικόνα για το τι πραγματικά συμβαίνει στην Ελλάδα, που είναι το πρώτο βήμα στην κατανόηση του γιατί αυτό συμβαίνει. Αυτό είναι μια απολύτως απαραίτητη διαδικασία, αν θέλουμε να σταματήσουμε να προβάλλουμε τις δικές μας προτιμήσεις και προκαταλήψεις στην πραγματικότητα.
Είναι πραγματικά δυνατό να περιγραφεί μια τέτοια τεράστια καταστροφή ως μια κρίση, ως ένα λάθος, ως απλά μια «ακρότητα» του συστήματος; Ακόμα και το να μιλήσουμε για λιτότητα είναι ευφημισμός, δεν ονομάζεις «λιτότητα» ένα πρόγραμμα που αρνείται τις υλικές προϋποθέσεις για την αναπαραγωγή ενός συγκεκριμένου κοινωνικού σχηματισμού και, με αυτό, ενός έθνους και του κράτους του.
Αναλύοντας τα αντικειμενικά δεδομένα για την Ελλάδα (ΑΕΠ, ανεργία, επενδύσεις, κοινωνικές στατιστικές, την εξέλιξη του χρέους κ.λπ.) μπορούμε να τεκμηριώσουμε τον ισχυρισμό ότι το πρόγραμμα που επιβάλλουν οι «Δανειστές» (ενεργώντας ως δικαστήριο του Κάφκα στη Δίκη) είναι σαφώς μια προσπάθεια να καταστραφεί ένα έθνος-κράτος και να στερηθούν οι θεσμοί του από οποιοδήποτε πραγματικό περιεχόμενο. Αν αυτό πετύχει στην Ελλάδα, μπορεί να γενικευτεί σταδιακά σε όλη την Ευρώπη.
Πιστεύουμε ότι το κάνουν αυτό γιατί μόνο με τον τρόπο αυτό μπορούν να προχωρήσουν την πολύ ριζοσπαστική ατζέντα τους για «αλλαγή καθεστώτος», δηλαδή να μετατρέψουν τη δυτική «δημοκρατία» σε μια καθαρή τυπικότητα και να καταργήσουν εντελώς τα πιο στοιχειώδη κοινωνικά δικαιώματα, όπως το δικαίωμα σε αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης και συντάξεων, στην υγειονομική περίθαλψη, την εκπαίδευση κ.λπ., τα οποία αποτελούν ένα από τα θεμελιώδη επιτεύγματα στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού. Τα κατήργησαν στον πρώην «σοσιαλιστικό» κόσμο, τώρα θέλουν να τα καταργήσουν στη Δυτική Ευρώπη, αρχής γενομένης με την Ελλάδα. Αν κάποιος έχει μια καλύτερη εξήγηση για όσα συμβαίνουν, ας την παρουσιάσει.
Προσπάθησα να εκθέσω αυτές τις ιδέες μια μέρα στον ίδιο τον Αλέξη Τσίπρα πριν από μερικά χρόνια. Με κοίταξε με μεγάλη δυσπιστία. Δεν μπορούσε να πιστέψει ότι ζούμε σε έναν «τόσο κακό κόσμο» που θα μπορούσε να επιθυμεί την καταστροφή της Ελλάδας. Όσον αφορά τον Γιάνη Βαρουφάκη, τον θυμάμαι να μου λέει σε μια συζήτηση, πριν από μερικά χρόνια, ότι δεν πιστεύει σε συνωμοσίες. Αυτός είναι ένας άλλος τρόπος για να πει κανείς ότι ζούμε στην ουσία σε έναν λίγο-πολύ καλό κόσμο, με λίγο-πολύ καλούς ανθρώπους να μας κυβερνούν. Έμελλε κι αυτός να ανακαλύψει, με τον σκληρό τρόπο, ότι οι συνάδελφοί του υπουργοί Οικονομικών δεν ενδιαφέρονταν για τα οικονομικά επιχειρήματά του. Εκτελούσαν τις εντολές του Χρήματος.
Τώρα, μετά την καταστροφή, o Βαρουφάκης μαζί με τον Lafontaine, τον Melanchon και κάποιους άλλους έχουν δηλώσει την ανάγκη για την ανάπτυξη εναλλακτικών στρατηγικών (μια ιδέα που αναφέρεται σαφώς ήδη και σε αυτή που έγινε γνωστή ως «έκκληση Μίκη-Γλέζου για τη σωτηρία της Ελλάδας και των λαών της Ευρώπης» του Οκτωβρίου 2011, και έμεινε, δυστυχώς χωρίς πρακτικά αποτελέσματα). Κάλλιο αργά παρά ποτέ. Ελπίζουμε ότι οι προσπάθειες τους, μαζί με εκείνες πολλών άλλων, περιλαμβανομένης και της κίνησης των Δελφών, θα αρχίσουν σύντομα να αποδίδουν αποτελέσματα.
(Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στη ρωσική επιθεώρηση Katehon -τεύχος φθινοπώρου 2015)
* Ο Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος είναι μέλος της οργανωτικής επιτροπής του Συνεδρίου των Δελφών (www.konstantakopoulos.gr)
