Ο Στέλιος Μανούσακας, ιστορικό στέλεχος του μαρξιστικού-λενινιστικού κινήματος στην Ελλάδα, που διετέλεσε μέλος στις καθοδηγήσεις της ΟΜΛΕ και του ΚΚΕ(μ-λ) έως το 1982, έφυγε από τη ζωή στις 29/1/25 μετά από μακρόχρονη ταλαιπωρία της υγείας του τα τελευταία δύο χρόνια. Η απώλειά του αποτελεί σημαντική στιγμή για όσους βρέθηκαν στο πλευρό του και μοιράστηκαν τους ίδιους αγώνες και ιδανικά.
Εντάχθηκε στις γραμμές της ΕΔΑ και του ΚΚΕ από νεαρή ηλικία, δείχνοντας από νωρίς τη δέσμευσή του σε προοδευτικές και επαναστατικές ιδέες. Η δικτατορία του 1967 τον βρήκε φοιτητή στην Ιταλία, όπου για πάνω από μια δεκαετία δραστηριοποιήθηκε δυναμικά σε όλες τις μορφές οργάνωσης και αντίστασης των Ελλήνων αντιφασιστών. Εκεί, ανέπτυξε πολύτιμες επαφές με το διεθνές αριστερό κίνημα και συμμετείχε ενεργά στις αντιδικτατορικές κινητοποιήσεις, οργανώνοντας διαδηλώσεις και δράσεις ενημέρωσης για την κατάσταση στην Ελλάδα.
Έζησε από κοντά τη διάλυση και αποσύνθεση που προκάλεσε η συνθηκολόγα λογική της ΕΔΑ και του ενιαίου ΚΚΕ (μέχρι το 1968). Στο βιβλίο του «Contro Vento», περιγράφει με σαφήνεια τους λόγους που τον οδήγησαν σε ρήξη με αυτή τη γραμμή και πρακτική, καθώς και τις εσωτερικές διαμάχες που σημάδεψαν το αριστερό κίνημα εκείνη την περίοδο. Μέσα από τις προσωπικές του εμπειρίες, καταγράφει όχι μόνο την πολιτική διάσταση της σύγκρουσης, αλλά και τις συναισθηματικές και ηθικές προκλήσεις που αντιμετώπισαν οι αγωνιστές εκείνης της εποχής.
Η ιδιαίτερα σημαντική προσφορά έγκειται στο ρόλο που διαδραμάτισε στην ανάπτυξη ενός δυναμικού αντιφασιστικού και αντιιμπεριαλιστικού κινήματος Ελλήνων φοιτητών στην Ιταλία. Ως καθοδηγητής του ΑΜΕΕ (Αγωνιστικό Μέτωπο Ελλήνων Εξωτερικού) πρωτοστάτησε στην ανασύσταση μαζικών φοιτητικών συλλόγων, την εξουδετέρωση των χαφιέδικων μηχανισμών της Lega και την ένταξη εκατοντάδων νέων στο κίνημα. Οι προσπάθειές του δεν περιορίστηκαν μόνο στην οργανωτική δομή του κινήματος, αλλά επεκτάθηκαν και στην ιδεολογική κατάρτιση των νέων αγωνιστών, μέσα από συζητήσεις, σεμινάρια και τη διάδοση σημαντικών θεωρητικών κειμένων. Παράλληλα, συνέβαλε στη διάδοση των απόψεων της Αναγέννησης και της ΟΜΛΕ, μέσω του περιοδικού «Λαϊκός Δρόμος» και της εφημερίδας «Λαϊκή Ενότητα».
Διατηρούσε στενούς δεσμούς με το ιταλικό αριστερό και κομμουνιστικό κίνημα και ιδιαίτερα με την ιταλική εξωκοινοβουλευτική αριστερά και είχε την εκτίμηση πολλών στελεχών της. Ήταν ένας άνθρωπος με βαθιά πολιτική σκέψη, αλλά και μεθοδικότητα στην οργάνωση, στοιχεία που τον καθιστούσαν πολύτιμο συνεργάτη και ηγέτη. Διακρινόταν για την οξυδέρκεια, την αποφασιστικότητα, την τιμιότητα και την αφοσίωσή του στον αγώνα. Αυτές οι αρετές του δεν περιορίζονταν μόνο στη δημόσια σφαίρα, αλλά και στις προσωπικές του σχέσεις, όπου ήταν γνωστός για την ανιδιοτέλεια και τη στήριξή του στους συντρόφους του.
Μετά τη Μεταπολίτευση, συμμετείχε στις καθοδηγήσεις της ΟΜΛΕ και του ΚΚΕ(μ-λ) και δραστηριοποιήθηκε στις διεθνείς σχέσεις με οργανώσεις, κόμματα και κινήματα σε όλο τον κόσμο. Ήταν εξαιρετικά ενημερωμένος, προσεκτικός στις εκτιμήσεις του και παρέμεινε αταλάντευτος στις ιδέες του, παρά τις κρίσεις και διασπάσεις που ακολούθησαν.
Στο βιβλίο του, «Contro Vento: Μνήμες από τον αντιδικτατορικό αγώνα 1967-1974 στην Ιταλία» (εκδόσεις Ψιμύθι, Νοέμβριος 2023), καταγράφει την ιστορία ενός από τα σημαντικότερα μαζικά κινήματα Ελλήνων αντιφασιστών στο εξωτερικό. Μέσα από αυτό, αναδεικνύεται το βάθος της ενασχόλησής του με την ιστορική τεκμηρίωση και η ανιδιοτέλεια με την οποία υπηρέτησε το κίνημα. Το έργο αυτό αποτελεί πολύτιμη πηγή για τη μελέτη της ελληνικής αντιδικτατορικής δράσης στο εξωτερικό και αναδεικνύει την ακούραστη προσπάθειά του για τη διάσωση και προβολή αυτής της ιστορίας.
Αυτό που συχνά παραλείπεται ή αποσιωπάται από όσους αναφέρονται στο αριστερό και κομμουνιστικό κίνημα της χώρας είναι το ρεύμα που υπηρέτησε ο Στέλιος Μανούσακας. Ο ίδιος ποτέ δεν απαρνήθηκε ή αναθεώρησε τις επιλογές του, ούτε λοξοδρόμησε προς άλλους οργανισμούς (ΠΑΣΟΚ, ΚΚΕ) μετά τη διάλυση του ρεύματος αυτού. Κράτησε επαφές και είχε συνεργασίες με ό,τι τμήματα συνέχισαν πάνω στις ράγες που είχε θέσει το ρεύμα αυτό.
Όσοι τον γνώρισαν, συνεργάστηκαν ή βρέθηκαν δίπλα του, θυμούνται την ακεραιότητά του και την προσήλωσή του στα ιδανικά του. Το ήθος και η πολιτική του στάση θα συνεχίσουν να εμπνέουν τις νεότερες γενιές αγωνιστών, καθώς ο αγώνας για έναν καλύτερο κόσμο παραμένει πάντα επίκαιρος.
Στη σύντροφό του Σοφία, στους συγγενείς και φίλους του, εκφράζουμε τα ειλικρινή μας συλλυπητήρια.
Η ζωή συνεχίζεται με όσα υπάρχουν και με όσα λείπουν.
