Με οδύνη πληροφορήθηκα στις 25 Ιουνίου τον αιφνίδιο θάνατο της Βάννας Σφακιανάκη.
Γνώρισα τη Βάννα στις αρχές της δεκαετίας του ‘70 από τα φοιτητικά μας χρόνια. Πορευτήκαμε μαζί στους ίδιους πολιτικούς και ιδεολογικούς χώρους και για όσο καιρό υπήρχε μια «στέγη». Σε εκείνα τα χρόνια της νεότητάς μας αποκτήσαμε ισχυρές πολιτικές και ιδεολογικές καταβολές. Αναφέρω ορισμένες γιατί παραβλέπονται ή δεν αναφέρονται από μεταγενέστερους φίλους της Βάννας: Να υπηρετούμε τον λαό, να είμαστε ανιδιοτελείς, να κριτικάρουμε τη θεωρία των παραγωγικών δυνάμεων, δηλαδή τον παραγωγικισμό και την τάχα ουδέτερη ανάπτυξη, την κριτική του επιστημονισμού και ιδιαίτερα της «Επιστημονικής και Τεχνικής Επανάστασης» σαν υποκειμένου της προόδου, τις διαρκείς αναδιαρθρώσεις του καπιταλισμού και τη διαχείριση της ζωντανής εργασίας, τον βαθύ σεβασμό στα κινήματα και τις ανάγκες τους.
Στη συνέχεια, μέσα σε προσπάθειες ανασύνταξης και προσανατολισμού σε ιδιαίτερα δύσκολες και πολύπλοκες συνθήκες, ξανασυναντηθήκαμε και σε όλες τις προσπάθειες που γίνανε η Βάννα ήταν κοντά και στήριζε με τον τρόπο της. Η παρουσία της στον Δρόμο ήταν πολύ σημαντική· ακόμα ακούω τη φωνή της στην ομιλία που έκανε πριν λίγο καιρό στην γιορτή για τα 15 χρόνια του Δρόμου. Επίσης η Βάννα Σφακιανάκη πήρε δραστήρια μέρος στο 1ο Συνέδριο για το Υπαρξιακό Πρόβλημα της Ελλάδας.
Το ιδιαίτερο γνώρισμα της Βάννας Σφακιανάκη ήταν πως ήταν παρούσα στα κινήματα για το περιβάλλον, την ενέργεια και τα κινήματα στις πόλεις. Αυτή η κινηματική ιδιότητα και η συνεχής της παρουσία συνοδεύονταν με μια ιδιαίτερη και ευρεία σε σημασία εργασία τεκμηρίωσης και ενημέρωσης για όλα τα κρίσιμα ζητήματα. Δεν είναι υπερβολή ότι η Βάννα Σφακιανάκη ήταν (και είναι) μια από τις πιο καταρτισμένες, ενημερωμένες και με γνώση προσωπικότητες σε αυτούς τους τομείς. Αυτός είναι ο ιδιαίτερος λόγος που έγινε αγαπητή σε πολύ κόσμο και κυρίως απαραίτητη για να αρθρωθεί ένας σοβαρός πολιτικός και αποκαλυπτικός λόγος· αυτός είναι και ο λόγος που τώρα που «έφυγε» νοιώθουμε όλοι και όλες μια μεγάλη απώλεια που ξεπερνά τον ανθρώπινο πόνο και οδύνη για τον θάνατο ενός αγαπημένου ανθρώπου.
Η Βάνα Σφακιανάκη κατάφερε κάτι πολύ σημαντικό: Ήταν (και είναι) χρήσιμη, πολύτιμη και αφήνει ένα σημαντικό έργο. Το έργο της πρέπει να μαζευτεί και να αξιοποιηθεί· να αποτελέσει ένα γόνιμο σπόρο για τα επόμενα που έρχονται, για τους νέους αγωνιστές που θα συνεχίσουν στον ίδιο δρόμο. Από την πλευρά μας θα κάνουμε ό,τι μπορούμε γι’ αυτό.
Αντίο Βάννα, φτωχαίνουμε με την απώλειά σου, λιγοστεύουμε σε ορισμένες ηλικίες, συνεχίζουμε με ό,τι έχουμε και με ό,τι μας λείπει!
Ρούντι Ρινάλντι
Καλό ταξίδι, Βάννα…
Κανονικά σε αυτό το φύλλο θα έπρεπε να δημοσιεύσουμε τη στήλη σου, Βάννα, τα «Τοπία της Ενέργειας». Όμως τα πράγματα ήρθανε αλλιώς και δεν έγινε κατορθωτό. Για πρώτη φορά από τότε που ξεκίνησες να τη γράφεις, τον Γενάρη του 2020. Τα γραπτά σου ήταν μικρά κοσμήματα για τις σελίδες μας ‒ χωρίς ίχνος υπερβολής, που ξέρουμε ότι δεν σου αρέσει… Γιατί ήταν κείμενα τεκμηριωμένα, γραμμένα από έναν άνθρωπο που φαινόταν ότι γνωρίζει το θέμα, που σκοπό είχαν να αποτελέσουν όπλα στα χέρια αυτών που μάχονται «από κοινού απέναντι στα τοπία της ενέργειας» όπως χαρακτηριστικά υποστήριζες με ήρεμο τρόπο αλλά ασίγαστο πάθος.
Και ενώ η αρθρογραφία σου, οι εργασίες σου, οι έρευνές σου αποτελούν μια μεγάλη επιστημονική και κινηματική κληρονομιά για όσους αγωνίζονται ενάντια στην επέλαση της «πράσινης ανάπτυξης» και όχι μόνο, το αποτύπωμά σου στα μυαλά και τις καρδιές των ανθρώπων είναι ακόμα μεγαλύτερο. Στους νέους ανθρώπους με τους οποίους ήρθες σε επαφή, με τους συναδέλφους σου μηχανικούς, με τις περιβαλλοντικές οργανώσεις και συλλογικότητες, με τα οικολογικά κινήματα, με τις τοπικές κοινωνίες, με τους καθημερινούς ανθρώπους. Αυτό το αποτύπωμα, Βάννα, δεν θα φύγει ποτέ από μέσα μας. Μπορεί η απουσία σου να φανεί στις σελίδες του Δρόμου, όμως το πολιτικό και κινηματικό σου αποτύπωμα θα συντροφεύει εμάς που σε γνωρίσαμε για πάντα…
Καλό ταξίδι, Βάννα…
«δ»
* Η συντακτική επιτροπή του Δρόμου εκφράζει τα ειλικρινή συλλυπητήρια της στους οικείους και τους συναγωνιστές της Βάννας Σφακιανάκη.
** Η Βάννα Σφακιανάκη άφησε πίσω της ένα σπουδαίο επιστημονικό έργο γύρω από μια μεγάλη θεματολόγια όπως Ανάπτυξη, Δημόσια Κτήση, Ενέργεια, Έργα, Περιβάλλον, Πολεοδομία, Τουρισμός, Χωροταξία. Μπορεί να το βρείτε στην ιστοσελίδα της, www.vannasfakianaki.gr
Ένας άνθρωπος που μας έμαθε πολλά
Δημοσιεύουμε παρακάτω ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από μία από τις πολλές αναρτήσεις που έγιναν στο διαδίκτυο για το φευγιό της Βάννας Σφακιανάκη και απηχεί, όπως και οι υπόλοιπες, ποιο είναι το αποτύπωμά της:
«Όταν οι ιστορικοί του μέλλοντος θα ψάχνουν αν την εποχή της “πράσινης” επέλασης υπήρχαν επιστήμονες που αντιτάχθηκαν, που μίλησαν για την ανάγκη μιας παραγωγικής ανασυγκρότησης και ενός νέου ενεργειακού μοντέλου, δυστυχώς δεν θα βρουν πολλούς. Η Βάννα όμως θα επιβεβαιώσει τότε τη ρήση του Μπρεχτ ότι και στους πιο δύσκολους καιρούς υπήρξαν επαναστάτες.
Διότι η Βάννα όργωσε την Κρήτη και την Ελλάδα για να μιλήσει για αυτά τα θέματα, οργάνωσε δίκτυα ανθρώπων, συναντήσεις και ημερίδες, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στις προσφυγές που έγιναν στο ΣτΕ. Στάθηκε πάντα στην πλευρά των απλών ανθρώπων, των αγροτών, των νέων παιδιών που αγωνίζονται, των πολιτιστικών συλλόγων, των οικολογικών ομάδων. Όπου της ζητούσαν να μιλήσει ήταν εκεί.
Η Βάννα ήταν βαθύτατα πολιτική. Είχε τη δυνατότητα να συνδυάζει τα περιβαλλοντικά, τα χωροταξικά, τα ενεργειακά προβλήματα με την κεντρική πολιτική πραγματικότητα, με τη γεωπολιτική και πίστευε βαθειά στην ανάγκη των επιμέρους κινημάτων να ενωθούν και να παράξουν Πολιτική. Δεν πίστευε απλά, δούλεψε ενεργά γι’ αυτό το σκοπό.
Επί του προσωπικού, ήταν ένας άνθρωπος που μας έμαθε πολλά, μας ενέπνευσε με τη μεθοδικότητά της, την επιστημονική προσέγγιση στα πράγματα που τη συνδύαζε με το ιδεολογικό της βάθος, την πολιτική ματιά και το ασυμβίβαστο πνεύμα της. Κι όλα αυτά τα μοιραζόταν απλόχερα στις πολύωρες κουβέντες μας. Θα μας λείψει.»
