του Ηλία Φιλιππίδη
Το διακύβευμα της εποχής μας
Κάθε εποχή θέτει στον άνθρωπο το δικό της ερώτημα. Στην εποχή του Οιδίποδα η Σφίγγα του έθεσε ένα ερώτημα, που είχε ως απάντηση τον Άνθρωπο. Ο Οιδίποδας της απάντησε σωστά, οπότε η Σφίγγα έπεσε από τον βράχο που στεκόταν και ο δρόμος ελευθερώθηκε.
Εκείνη την εποχή ο ελληνικός πολιτισμός είχε ως κέντρο τον Άνθρωπο, γι’ αυτό και έφθασε σε αυτό το ανυπέρβλητο ύψος. Τότε οι Έλληνες διέθεταν δύο πολυτέλειες: της απεριόριστης αναζητήσεως σε όλα τα θέματα και της πρωτοβουλίας να οικοδομήσουν οι ίδιοι την κοινωνία που θα θεωρούσαν ως την ιδανικότερη.
Σήμερα αντιθέτως και ιδίως μετά την κατάρρευση του Διπολισμού μεταξύ Ανατολής και Δύσεως, ο άνθρωπος και ιδίως ο Ευρωπαίος, αισθάνεται, ότι ζεί μέσα σε ένα αδιέξοδο. Αν όχι φυλακισμένος, τουλάχιστον «περίκλειστος» μέσα σε ένα κόσμο, ο οποίος θεωρείται δεδομένος, λειτουργεί όμως ερήμην του ανθρώπου.
Αυτός ο κόσμος ξεκίνησε ως μία δυναμική εκδοχή εκσυγχρονισμού με τα Reaganomics του Ρόναλντ Ρήγκαν και το σύνθημα TINA (There is no alternative) της Μάργκαρετ Θάτσερ. Η πρόθεση ήταν εμφανής: να δημιουργηθεί ένα «αντικειμενικό» σύστημα οικονομικής αναπτύξεως ερήμην του ανθρώπου.
Ο νεοφιλελευθερισμός αυτοδιαφημίζεται ως η σύγχρονη έκφραση του ορθολογισμού, σε αντίθεση με τον άνθρωπο, ο οποίος έχει μείνει «ανώριμος», δεν έχει ακολουθήσει την «αντίστοιχη» εξέλιξη…
Το οικονομικό σύστημα αποκτά τον χαρακτήρα της σταθεράς παραμέτρου, της μηχανής, ενώ ο άνθρωπος τοποθετείται στην θέση της μεταβλητής, θεωρείται ως το εξάρτημα της μηχανής. Απέναντι λοιπόν στην «εγκυρότητα» του οικονομικού συστήματος, η πολιτική αποτελεί τροχοπέδη της οικονομικής προόδου, διότι συνδέεται με την αστάθεια των ανθρωπίνων συναισθημάτων. Οι άνθρωποι ξέρουν μόνο να διεκδικούν, την «ευθύνη» έχει το οικονομικό σύστημα.
Το συμπέρασμα είναι, ότι η οικονομία πρέπει να αυτονομηθεί τελείως από την πολιτική και η δημοκρατία να περιορισθεί στην προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου, υπό την μορφή όμως μόνο του ατόμου και των ιδιωτικών του επιλογών.
Αυτό το σύστημα έχει όμως χάσει την αξιοπιστία του και δεν πείθει πλέον μετά τις δύο συνεχόμενες κρίσεις του 2006 και του 2008 του αμερικανικού και του διεθνούς τραπεζικού συστήματος.
Σήμερα ο Ευρωπαίος άνθρωπος ανησυχεί έντονα για το μέλλον, το δικό του, της πατρίδας του, της Ευρώπης, του κόσμου. Θέλει να ανοίξει ένα πέρασμα στο τείχος του αδιεξόδου που τον περιβάλλει. Για να το πετύχει, πρέπει πρώτα να απαντήσει σε ένα τριπλό ερώτημα, που του θέτει η εποχή μας, ως νέα Σφίγγα:
Πού πάει ο κόσμος; Πού πάει η Ευρώπη; Πού πάει η Ελλάδα;
Τα τρία αυτά ερωτήματα αποτελούν μία αλληλουχία αλλά πρέπει να απαντηθούν ξεχωριστά.
Τι μπορούμε ή πρέπει να κάνουμε;
Η απάντηση έχει να αντιμετωπίσει δύο δυσκολίες: α) δεν θα γκρεμισθεί η Σφίγγα, μόλις βρούμε τις σωστές απαντήσεις. Αλλά θα αποτελέσουν την αφετηρία για ένα επίμονο και επίπονο αγώνα, ώστε αυτές οι απαντήσεις να βρουν απήχηση στον λαό και να καταστούν αξιόπιστη εναλλακτική πρόταση. β) Οι θεωρούμενοι ως αντικειμενικοί παράγοντες του συστήματος (αγορές) δυστυχώς δεν είναι μόνο αντικειμενικοί αλλά αποκτούν όλο και περισσότερο χαρακτηριστικά υποκειμένου, αποκτούν βούληση.
Ναι στην ζωή, στον άνθρωπο και τον πολιτισμό. Μια ελληνική πρωτοβουλία για την Ευρώπη των λαών και των εργαζομένων, για μια Ευρώπη της αντίστασης
Όταν λέμε βούληση, δεν εννοούμε μία τυφλή τάση, όπως είναι η απληστία. Εννοούμε, ότι διαμορφώνει δύο πρόσωπα με εγκεφαλικά δηλ. προγραμματικά χαρακτηριστικά ή αν θέλετε μία κεφαλή Ιανού με δύο πρόσωπα: 1) Ένα εξωτερικό πρόσωπο, που είναι η επιθετική ενιαία σκέψη, δηλ. η σαρωτική προπαγάνδα του εθνομηδενισμού και υπέρ της παγκοσμιοποιήσεως και 2) Ένα εσωτερικό ή αθέατο πρόσωπο, που είναι το Καπιτώλιο της «αυτοκρατορίας του χρήματος», όπως την έχει ονομάσει ο Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος. Πρόκειται για μία νέα ολιγαρχία, η οποία μέσα από ένα δάσος δεξαμενών της κυκλοφορίας του χρήματος, τραπεζών, επενδυτικών επιχειρήσεων και εξωχώριων εταιρειών, επιδιώκει τον έλεγχο και την σώρευση της άυλης οικονομίας. Στην πραγματικότητα επιδιώκει την καθετοποίηση ολόκληρης της οικονομίας, τόσο της άυλης όσο και της πραγματικής. Παράλληλα επιδιώκει και την ανάληψη των δύο άλλων μορφών εξουσίας, που είναι η πολιτική εξουσία και ο προσωπικός έλεγχος των πολιτών με τις ηλεκτρονικές ταυτότητες.
Τα σχέδια αυτά διευκολύνονται από το διεθνές χάος και την τρομοκρατία, για να μην πούμε, ότι η παγκόσμια ολιγαρχία επενδύει σε αυτές τις δύο καταστάσεις. Γι’ αυτό μας προτείνει ως λύση την «παγκόσμια διακυβέρνηση». Ο Γ. Παπανδρέου επενδύει προσωπικά σε αυτήν. Σε μία ομιλία του στο εξωτερικό είχε πει: «We need a world governance and immediately!».
Μπροστά σε αυτές τις καταστάσεις τι κάνουμε εμείς;
Το δίλημμα είναι: ξεκινάμε από αυτό που μπορούμε να κάνουμε ή από αυτό που πρέπει να κάνουμε;
Αν ξεκινήσουμε από αυτό που μπορούμε να κάνουμε, η μόνη λογική αντίδραση αξιοπρέπειας είναι να αυτοκτονήσουμε ομαδικά.
Η άλλη εκδοχή είναι να ξεκινήσουμε από αυτό που πρέπει να κάνουμε, από το χρέος μας, δηλ. να κρεμασθούμε από το όραμά μας. Τι είναι το όραμα; Αέρας είναι αλλά μπορεί να γίνει αερόστατο και να μας σηκώσει ψηλά. Το όραμα πρώτ’ απ’ όλα δίνει νόημα στην ζωή μας, ενισχύει την αυτοπεποίθησή μας και την αξιοπρέπειά μας. Μετά ενισχύει την συλλογικότητά μας, διότι ο αγώνας θέλει συλλογικότητα. Η αγωνιστικότητα τέλος αποτελεί το καλύτερο αντίδοτο στην κατάθλιψη.
Μπορεί να μας πουν γραφικούς, αιθεροβάμονες, ακόμη και εθνικιστές, επειδή απορρίπτουμε την παγκοσμιοποίηση και επιμένουμε στις έννοιες του έθνους και του εθνικού κράτους ως θεμελίων της κοινωνίας και της δημοκρατίας. Όμως είμαστε αγωνιστές. Δεν μπορούμε να αναλάβουμε αυτό το ρίσκο; Θέλουμε κατευθείαν το χειροκρότημα; Εξάλλου δική μας ευθύνη είναι να διαφωτίσουμε σωστά τον λαό μας. Ας αρχίσουμε λοιπόν την προσπάθειά μας με την στρατηγική του αναγκαίου και όχι του δυνατού. Εξάλλου έτσι δεν ξεκίνησε και η Επανάσταση του 1821;
Η πρότασή μας
Έπειτα από πολλές συζητήσεις και μετά την δημιουργία της «Γέφυρας» κατέληξα στο συμπέρασμα της ανάγκης διαμορφώσεως μιάς συσπειρωτικής αλλά και ανοικτής ταυτόχρονα προτάσεως, με υλικά που δεν είναι δικά μου αλλά προέρχονται από αυτές τις συζητήσεις, τον τίτλο και την αρθρογραφία της αγωνιστικής και ιδεαλιστικής εφημερίδας Δρόμος της Αριστεράς.
Ο τίτλος πρέπει να είναι μονολεκτικός. Έτσι εμπεδώνεται καλύτερα από τον μέσο πολίτη. Στους δύο υπότιτλους επεξηγείται ο σκοπός της προτάσεως, ο οποίος είναι διπολικός, αφορά την Ελλάδα και την συνολική Ευρώπη με προτεραιότητα ευθύνης βεβαίως την Ελλάδα.
Ο πόλεμος κατά της Ελλάδας είναι τριπλός: οικονομικός, γεωπολιτικός και ιδεολογικός. Ας ξεκινήσουμε την αντίσταση από το ιδεολογικό επίπεδο παράλληλα με τον πολιτικό αγώνα των αντισυστημικών κομμάτων και τις αντίστοιχες ζυμώσεις. Παρατηρούμε, ότι ο ΣΥΡΙΖΑ, όσο χάνει την αξιοπιστία του στην οικονομική και την γεωπολιτική του επιχειρηματολογία επενδύει στην ιδεολογία και τον ιδεολογικό διχασμό. Η ιδεολογία χρησιμοποιείται ως αιχμή του δόρατος μέσα στο εκπαιδευτικό σύστημα, την κυβερνητική προπαγάνδα και την εργαλειοποίηση της πρόθυμης «προοδευτικής» διανοήσεως.
Ο «Δρόμος» δεν θα πρέπει να γίνει ποτέ κόμμα αλλά θα είναι η σύγχρονη συνειδησιακή Φιλική Εταιρεία του Ελληνισμού. Θα λειτουργεί ως εργαστήρι παραγωγής πολιτικού, κοινωνικού και αξιακού πολιτισμού, ως δεξαμενή σκέψεως, ως κέντρο τεκμηριώσεως, ως φόρουμ συναντήσεως και διαλόγου συλλογικοτήτων. Η πρωτοβουλία αυτή μπορεί να γίνει το λίκνο ενός νέου Ελληνικού Διαφωτισμού στην βάση του δημοκρατικού πατριωτισμού και της οικουμενικότητας του Ελληνικού πολιτισμού.
Το απώτερο όραμα αυτού του οράματος είναι η διεθνής προβολή της Ελλάδας ως παγκοσμίου κέντρου της Δημοκρατίας και του Πολιτισμού, που είναι το όνειρο του Μίκη Θεοδωράκη.
Εμπρός λοιπόν, ν’ ανοίξουμε τον «Δρόμο» του ελληνικού μέλλοντος!
* Ο Ηλίας Φιλιππίδης έχει διατελέσει πανεπιστημιακός καθηγητής κοινωνιολογίας και νομικός. Το παρόν κείμενο είναι η ομιλία του Η. Φιλιππίδη στην Πανελλαδική Συνάντηση της ΚΟΕ.
