Είναι ένα πολύ διαφορετικό βιβλίο αυτό το νέο μυθιστόρημα του Δημήτρη Αλεξίου, «Το χρονικό του Ιόλαου» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Υδροπλάνο. Μια δυστοπία, που σε κάνει να ανατριχιάζεις, συνδυασμένη με άφθονες πινελιές χιούμορ, ειρωνείας και αυτοσαρκασμού.
Χαρακτηριστικό το απόσπασμα από την εισαγωγή του βιβλίου, όταν γράφει στην πρώτη-πρώτη σελίδα, εξηγώντας μας πως ο ήρωάς του είναι ένα τρωκτικό:
«…πολλοί… θα σταματήσουν στο σημείο αυτό το διάβασμα, θα κοιτάξουν με εκείνο το υποψιασμένο και μισοειρωνικό βλέμμα το παράθυρο, τον διπλανό τους ή το εξώφυλλο του βιβλίου, προβληματισμένοι αν πρέπει να το συνεχίσουν ή να το δώσουν δώρο στον πρώτο διαθέσιμο ανήλικο που συγγενεύει μαζί τους…»
Μέσα από την οπτική του ποντικού και άλλων ηρώων που παρελαύνουν από τις σελίδες του βιβλίου και με τον μανδύα της μυθοπλασίας θίγονται πολλά και σημαντικά ζητήματα που έχουν οδηγήσει τη σημερινή κοινωνία σε αδιέξοδο:
Η ιδιωτικοποίηση των πάντων, ο έλεγχος από μια χούφτα εταιρειών, η χειραγώγηση μέσω της επιστήμης και της ιατρικής, οι πολιτικοί-μαριονέτες, η καταστολή, το μίσος για το διάβασμα…
Υπάρχει όμως φως. Ο συγγραφέας δεν μένει μόνο στη δυστοπία. Υπάρχει αντίσταση. Στην αρχή υπόγεια και μειοψηφική, αλλά χωρίς να σταματά να δίνει τη μάχη.
Στην υπόθεση του βιβλίου, μια επιχείρηση, με αφορμή την αντιμετώπιση τρωκτικών που προκάλεσαν τεράστιες καταστροφές σε μια ευημερούσα πόλη, αρχίζει να αποκτά όλο και περισσότερες αρμοδιότητες, να υποκαθιστά αρχές και μέσα από κάποια φαρμακευτική αγωγή να ελέγχει τον πληθυσμό. Παράλληλα προσφέρει θεάματα και έχει τον τρόπο να εκμαυλίζει συνειδήσεις.
Τα βιβλία θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στην αντίσταση μιας χούφτας ανθρώπων και ενός ποντικού, που θα μορφωθεί και θα μορφώσει…
Συνέντευξη στον Κώστα Στοφόρο
Γιατί διάλεξες ένα ποντίκι ως βασικό αφηγητή της ιστορίας;
Επειδή το βιβλίο επιχειρεί να είναι μία σπουδή πάνω στην ανθρώπινη ιδιοσυστασία και συμπεριφορά, κυρίως τη συλλογική, ήθελα σαν αφηγητή έναν εξωτερικό παρατηρητή που θα παρατηρεί το ανθρώπινο είδος και τον τρόπο που δρα και εξελίσσεται χωρίς προκατάληψη. Και στη συγκεκριμένη περίπτωση το ποντίκι συμβολίζει επίσης τον εχθρό της πόλης. Θα ήταν καλό και χρήσιμο να αναζητούμε πού και πού τη γνώμη των εχθρών ή των αντιπάλων μας για μας. Είναι πιο αντικειμενική από τη γνώμη των φίλων και των σχετιζόμενων με μας.
Γράφεις πως το βιβλίο ολοκληρώθηκε πριν την πανδημία. Ωστόσο βρίσκω πολλές αναλογίες. Η λογοτεχνία μπορεί να «προφητεύει» κατά κάποιον τρόπο τα γεγονότα;
Ναι, πράγματι το βιβλίο είχε ολοκληρωθεί στο τέλος του 2018. Στην ουσία ήταν ένα βιβλίο για την οικονομική κρίση, για το πώς μία κοινωνία μπορεί να περάσει μέσα σε μία στιγμή από μία κατάσταση ευμάρειας και επίπλαστης ευτυχίας σε απόλυτη δυστυχία. Τους εχθρούς που ψάχνει για να ρίξει πάνω τους το φταίξιμο, τις συμμαχίες και συμφωνίες που προσπαθεί να επιτύχει κλείνοντας τα μάτια στα κίνητρα των «συμμάχων». Το γεγονός ότι η εταιρία σύμμαχος στο βιβλίο είναι μία φαρμακευτική πολυεθνική που παράγει ιατρικά σκευάσματα έγινε πράγματι ανατριχιαστικά προφητικό ακόμα και για μένα. Αλλά μου φαίνεται λογικό ο άνθρωπος στην απελπισία του να στρέφεται τυφλά σε αυτόν που του προσφέρει ελπίδα.
«Το έντυπο βιβλίο είναι στο “Χρονικό του Ιόλαου” ό,τι τείνει να γίνει και στη ζωή. Ένα μπουκάλι στη θάλασσα, ένα μήνυμα προς τον υπόλοιπο κόσμο που ελπίζεις ότι θα πέσει στα σωστά χέρια»
Διαλέγεις και έναν Ρομά για ήρωα. Κάτι σπανιότατο στην ελληνική λογοτεχνία. Προφανώς δεν είναι τυχαία η επιλογή σου…
Όχι δεν ήταν τυχαία. Ο Ρομά ήρωας του βιβλίου μου είναι το αντίστοιχο του Ιόλαου σε μία κοινωνία ανθρώπων. Ζει συλλογικά σε μεγάλες αγέλες, θεωρείται παρασιτικό ον από την υπόλοιπη κοινωνία, ζει στα υπόγεια της κοινωνίας, κάνοντας τις βρώμικες δουλειές που κανείς άλλος δε θα έκανε. Ήταν συνειδητή επιλογή να διαλέξω τρεις ήρωες που δεν αποτελούν πρότυπα για τη σύγχρονη κοινωνία: ένα ποντίκι, ένα κορίτσι με παρελθόν αυτισμού και ένα αγόρι Ρομά. Η αλλαγή για να υπάρξει πρέπει να έρθει απ’ τα κάτω και τα έξω. Μέσα απ’ το σύστημα πολύ δύσκολα μπορείς να δεις τα προβλήματα και να προσπαθήσεις να τ’ αλλάξεις.
Το βιβλίο και μάλιστα στην έντυπη μορφή του παίζει καθοριστικό ρόλο στην αντίσταση ενάντια στο καθεστώς που έχει επιβάλλει η Εταιρεία Ωμέγα του μυθιστορήματός σου. Γιατί το έντυπο;
Κατ’ αρχάς το βιβλίο εν γένει αποτελεί μορφή αντίστασης στην εποχή μας. Ζούμε στην εποχή της όλο και αυξανόμενης ταχύτητας και της εικόνας. Τα κείμενα μικραίνουν συνεχώς και δίνουν τη θέση τους σε εικόνες και βίντεο σε κάθε έκφανση της ζωής μας. Οι νεότερες γενιές μεταξύ τους επικοινωνούν και αλληλεπιδρούν με βιντεάκια των λίγων δευτερολέπτων. Κανείς δεν έχει όρεξη για διάβασμα κειμένων πια. Οπότε το διάβασμα βιβλίων είναι μία μορφή αντίστασης. Το έντυπο βιβλίο μάλιστα έχει το πλεονέκτημα να φέρει πάνω στο σώμα του τα σημάδια των προηγούμενων αναγνωστών που το έπιασαν στα χέρια τους. Δε συνδέεται σε καμία βάση δεδομένων, κανείς δεν ξέρει μέσω μίας ηλεκτρονικής πλατφόρμας ότι το έχεις στα χέρια σου και το διαβάζεις, μπορείς να το δώσεις ή να το προσφέρεις σε κάποιον σημειώνοντας τις σκέψεις σου ή ένα σημείωμα πάνω του. Το έντυπο βιβλίο είναι στο Χρονικό του Ιόλαου ότι τείνει να γίνει και στη ζωή. Ένα μπουκάλι στη θάλασσα, ένα μήνυμα προς τον υπόλοιπο κόσμο που ελπίζεις ότι θα πέσει στα σωστά χέρια. Μακάρι να μπορούσαμε όλοι να πούμε όσα θέλουμε στους άλλους ανθρώπους με ένα βιβλίο.
Μέσα σε αυτόν τον κυκεώνα που ζούμε εμείς πώς μπορούμε να αντισταθούμε;
Χωρίς να είμαι κατά της παγκοσμιοποίησης εν γένει, νομίζω ότι το μεγαλύτερο κακό που έχει κάνει είναι ότι μας έχει εξοικειώσει με την δικτατορία των αριθμών. Βλέπουμε τα πάντα σε αριθμούς, στατιστικά και ποσοστά και κάποια στιγμή μας είναι αδύνατον να σκεφτούμε ότι πίσω από τους αριθμούς αυτούς, βρίσκονται άνθρωποι, με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, με τις δικές τους ιστορίες, συναισθήματα, προβλήματα και ανάγκες. Ομαδοποιούμε τα πάντα χάνοντας κάθε ενσυναίσθηση για την κατάσταση των συνανθρώπων μας. Ξεχνάμε ότι ο άνθρωπος είναι τόσο μοναδικό ον γιατί ο καθένας είναι διαφορετικός και το να εντάσσεται άκριτα σε μία κατηγορία με βάση ένα μόνο χαρακτηριστικό του δεν είναι μόνο άδικο, είναι λάθος. Αυτή την ξεχωριστή ανθρώπινη υπόσταση του καθενός πρέπει να παλέψουμε για να την ξαναβρούμε και να την κατανοήσουμε. Ξεκινώντας από τις πιο μικρές ομάδες και τις οικογένειες και φτάνοντας μέχρι τα κράτη και τους παγκόσμιους οργανισμούς. Να μην αγνοούμε τον άνθρωπο που κρύβεται πίσω από τους αριθμούς.
