Στα βουνά των σκανδάλων με το μαύρο χρήμα και τις off-shore προστέθηκε αυτές τις μέρες ένα ακόμα τεράστιο σε μέγεθος, με τη συμμετοχή ορισμένων από τις μεγαλύτερες τράπεζες παγκόσμια. Πρόκειται για το σκάνδαλο FinCen. Αφορά 2.100 αναφορές Υπόπτων Δραστηριοτήτων για συναλλαγές (SAR) που κατέθεσαν την περίοδο 2011-2017 υποχρεωτικά, σύμφωνα με τη νομοθεσία, οι τράπεζες στο Δίκτυο Αντιμετώπισης Χρηματοοικονομικών Εγκλημάτων των ΗΠΑ (FinCen). Η έρευνα και δημοσιοποίηση έγινε από την BuzzFeed και την Διεθνή Κοινοπραξία Ερευνητικών Δημοσιογράφων (ICIJ), γνωστή και από τις έρευνες για τα Panama Papers και τα Paradise Papers, στα χέρια των οποίων «έπεσαν» τα παραπάνω έγγραφα. Οι παραπάνω 2.100 περιπτώσεις, που είδαν το φως της δημοσιότητας, είναι ένα δείγμα της τάξης του 0,02% από τις 12 εκατ. αναφορές ύποπτων συναλλαγών που κατατέθηκαν στην συγκεκριμένη περίοδο. Συνεπώς όλα όσα περιγράφονται παρακάτω είναι ένα ενδεχόμενα πολύ μικρό δείγμα σχετικά με το τι συμβαίνει παγκόσμια καθημερινά. Είναι η «κορυφή του παγόβουνου», όπως ανέφερε η Διεθνής Διαφάνεια.
Από τις εξετασθείσες συναλλαγές προκύπτει ότι πραγματοποιήθηκαν προβληματικές μεταφορές κεφαλαίων το ύψος των οποίων υπερβαίνει τα 2 τρισ. δολάρια, που αντιστοιχούν στο 2,5% του παγκόσμιου ΑΕΠ το 2019. Γενικά εκτιμάται οι αντίστοιχες συναλλαγές κατ’ έτος ανέρχονται σε 2,1 τρισ. δολάρια.
Πρώτη τράπεζα στη σειρά κατάταξης με βάση τα διακινηθέντα ποσά είναι η Deutsche Bank με 1,3 τρισ. δολάρια συναλλαγών ακολουθούμενη από την JP Morgan Chase με 0,5 τρισ. Στην πρώτη δεκάδα συμπεριλαμβάνονται επίσης η βρετανική Barclays, η γαλλική Societe Generale η δεύτερη σε μέγεθος γερμανική τράπεζα Commerzbank και η κινεζική China Investment Corporation. Όσον αφορά τις χώρες που συμμετέχουν σε αυτή τη διαδικασία πρώτο είναι το Ηνωμένο Βασίλειο, έδρα 6.000 και πλέον εταιρειών που περιλαμβάνονται στις αναφορές, το οποίο σημαίνει ότι αποτελεί το μεγαλύτερο κόμβο ύποπτων μεταφορών κεφαλαίου. Στη δεύτερη θέση βρίσκονται οι ΗΠΑ.
Οι ερευνητές παρουσιάζουν με πλήρη στοιχεία μια σειρά από κραυγαλέες περιπτώσεις μεταφοράς παράνομων κεφαλαίων που με προκλητικές διαδικασίες νομιμοποιούν παράνομο χρήμα.
Κανόνες που δεν τηρούνται
Όλα αυτά συμβαίνουν ενώ υποτίθεται ότι έχουν θεσπιστεί σε όλο τον κόσμο εδώ και χρόνια, από το 1990, νομικά πλαίσια και διαδικασίες ενάντια στο ξέπλυμα «μαύρου χρήματος» (από παράνομες και εγκληματικές δραστηριότητες). Όμως οι φορολογικοί παράδεισοι και οι τρόποι που λειτουργούν (βλέπε σχετικό αφιέρωμα στον Δρόμο, φ.506, 11/7/2020, «Offshore και φορολογικοί παράδεισοι») διαμορφώνουν τις προϋποθέσεις για το ξέπλυμα του παγκόσμιου χρήματος με τη συμμετοχή-συνενοχή του παγκόσμιου τραπεζικού συστήματος.
Ενώ είναι βασικός τραπεζικός κανόνας παγκόσμια εδώ και πάρα πολλά χρόνια «να γνωρίζεις τον πελάτη σου» προχωρούσαν σε συναλλαγές διακινώντας τεράστια κεφάλαια για εταιρίες που ήταν καταχωρημένες σε εξωχώριους παραδείσους (offshore) και φυσικά δεν γνώριζαν τον τελικό δικαιούχο του λογαριασμού όπως ήταν υποχρεωμένες. Μάλιστα ορισμένες φορές προχωρούσαν σε συναλλαγές αν και είχαν προειδοποιηθεί από τις εποπτικές αρχές. Οι αναφορές για ύποπτες συναλλαγές από τις τράπεζες προς την εποπτική αρχή γίνονταν μετά την ολοκλήρωση των συναλλαγών, σε κάποιες περιπτώσεις ακόμα και μετά από έτος και πλέον! Σε ορισμένες περιπτώσεις οι συναλλαγές πραγματοποιήθηκαν αφού στους «πελάτες» των τραπεζών είχαν απαγγελθεί κατηγορίες ή ακόμα και αφού είχαν καταδικαστεί για οικονομικά εγκλήματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η JP Morgan Chase, η οποία πραγματοποίησε πληρωμές για τον Paul Manafort, πρώην διευθυντή της προεκλογικής εκστρατείας του προέδρου Donald Trump, μετά την παραίτησή του από την καμπάνια του 2016 λόγω κατηγοριών εναντίον του για ξέπλυμα χρήματος. Το 2018 καταδικάστηκε.
Εξετάστηκαν 2.100 ύποπτες συναλλαγές, σε σύνολο 12 εκατ. περιπτώσεων, και προέκυψε ότι πραγματοποιήθηκαν προβληματικές μεταφορές κεφαλαίων το ύψος των οποίων υπερβαίνει τα 2 τρισ. δολάρια, που αντιστοιχούν στο 2,5% του παγκόσμιου ΑΕΠ το 2019. Γενικά εκτιμάται οι αντίστοιχες συναλλαγές κατ’ έτος ανέρχονται σε 2,1 τρισ. δολάρια
Έχει μια ιδιαίτερη σημασία, λόγω των εξελίξεων με την Τουρκία στην περιοχή, να αναφέρουμε ότι ανάμεσα στις εμπλεκόμενες τράπεζες βρίσκεται και η τουρκική τράπεζα Aktif Bank για σημαντικές παράνομες συναλλαγές. Στο θέμα εμπλέκεται ο Αλμπαϊράκ, γαμπρός του Ερντογάν. Η όλη δραστηριότητα σχετίζεται και με το γεωπολιτικό ρόλο που επιζητά η Τουρκία στην περιοχή.
Όλες οι εμπλεκόμενες τράπεζες αντέδρασαν με πανομοιότυπο τρόπο. Είπαν ότι αυτά είναι παρελθόν και σήμερα έχουν θεσπίσει κανόνες και διαδικασίες που ελέγχουν αποτελεσματικά το μαύρο χρήμα. Φυσικά μέχρι τις επόμενες αποκαλύψεις. Ας θυμηθούμε για παράδειγμα την Deutsche Bank (DB), τα διάφορα σκάνδαλα στα οποία είναι μπλεγμένη τουλάχιστον την τελευταία δεκαετία, τα πρόστιμα και τις αντίστοιχες δηλώσεις της κάθε φορά για συμμόρφωση. Σήμερα δηλώνει ότι «έχουμε αφιερώσει σημαντικούς πόρους στο να ενδυναμώσουμε τους ελέγχους μας και είμαστε εστιασμένοι στο να τηρούμε τις ευθύνες και τις υποχρεώσεις μας». Έτσι όπως και κάθε προηγούμενη φορά, λαμβάνουν μέτρα για να διαψευστούν την επόμενη. Ενδεικτικά υπενθυμίζουμε ορισμένες περιπτώσεις που συνοδεύτηκαν με υψηλά πρόστιμα για την DB: τις χειραγωγήσεις των διατραπεζικών επιτοκίων (2013), το ξέπλυμα ρώσικων κεφαλαίων με αγοραπωλησίες μετοχών (2015), τις συναλλαγές με τον παιδόφιλο Τζέφρι Επστάϊν (2013), το ξέπλυμα χρήματος με την Danske Bank (2007-2015) κ.λπ.
Εσκεμμένη αποτυχία του συστήματος
Οι αποκαλύψεις αποτυπώνουν την πλήρη αδυναμία του συστήματος, νομοθετική, οργανωτική, ελεγκτική και κατασταλτική, να αντιμετωπίσει την κυκλοφορία και νομιμοποίηση του βρώμικου χρήματος Μπορεί να έχουν ψηφιστεί νόμοι, να έχουν οργανωθεί υπηρεσίες, να έχουν γίνει επενδύσεις δισεκατομμυρίων, να έχουν επιβληθεί κυρώσεις και πρόστιμα αλλά τελικά οι «τρύπες» στο σύστημα υπάρχουν και αξιοποιούνται. Οικονομικοί ολιγάρχες και εγκληματίες αξιοποιούν αυτές τις «τρύπες» οι οποίες είναι γνωστές σε όλους τους «διώκτες» του μαύρου χρήματος όμως ποτέ δεν παίρνουν τα αναγκαία μέτρα να τις «βουλώσουν». Αντί γι’ αυτό «κατόπιν εορτής», αφού θα έχουν ολοκληρωθεί οι συναλλαγές και θα είναι όλα τακτοποιημένα, επιβάλλουν κάποια πρόστιμα, ακόμα και τσουχτερά, στις τράπεζες, που διεκπεραιώνουν-διευκολύνουν αυτές τις συναλλαγές, κάνοντας με τη σειρά τους τα «στραβά μάτια» πάντα με το αζημίωτο… Και μετά από μερικά χρόνια διαρρέουν κάποιοι φάκελοι με επιλεκτικά στοιχεία, ανάλογα με την συγκυρία οικονομική και πολιτική, προκειμένου να «ενημερωθεί» η παγκόσμια κοινή γνώμη για κάτι που ολοκληρώθηκε και αποτελεί πλέον ιστορία και ταυτόχρονα να σταλούν τα αναγκαία μηνύματα σε διάφορες κατευθύνσεις «προσέξτε, σας κρατάμε». Με αυτό τον προσχηματικό και φυσικά αναποτελεσματικό τρόπο πορεύεται σήμερα στον τομέα της «δίωξης» του μαύρου χρήματος η παγκόσμια οικονομική και πολιτική διακυβέρνηση. Τα αποτελέσματα η φοροδιαφυγή μεγαλώνει καθώς και η κάθε μορφής εγκληματική δραστηριότητα (ναρκωτικά, trafficking, παιδοφιλία, λεηλασία δημόσιου χρήματος κ.λπ.)
