του Ντιν Μπέικερ*
Όταν, μετά την 11η Σεπτεμβρίου, ο Μπους αποφάσισε να καταδιώξει όχι μόνο τους τρομοκράτες αλλά και οποιονδήποτε ανά την υφήλιο δεν του άρεσε, τους χαρακτήρισε συλλήβδην «διαβολικούς κακοποιούς». Ο όρος ταιριάζει γάντι στη σύγχρονη φαρμακευτική βιομηχανία. Κάποιοι μπορούν να θεωρήσουν απαράδεκτο έναν τέτοιο χαρακτηρισμό. Στο κάτω-κάτω, θα πουν, αυτή η βιομηχανία κατασκευάζει φάρμακα και εμβόλια που σώζουν ζωές. Αλλά η αφηγηματική γραμμή της εν λόγω βιομηχανίας μας αφήνει με μια πολύ ατελή εικόνα του τι κάνει, και πώς.
Ίσως ο καλύτερος τρόπος για να κατανοήσουμε τη φαρμακοβιομηχανία είναι να φανταστούμε ένα εντελώς διεφθαρμένο τμήμα της πυροσβεστικής υπηρεσίας. Τα περισσότερα χρήματα που παίρνει για να αγοράσει νέα πυροσβεστικά οχήματα και άλλο εξοπλισμό πάνε κατευθείαν στις τσέπες του διοικητή και των στενότερων φίλων του. Ακόμη κι έτσι, βέβαια, το τμήμα μπορεί να κάνει τη δουλειά του: να τρέχει να σβήσει φωτιές και να σώσει ανθρώπους παγιδευμένους στις φλόγες. Αλλά αυτό το χρεώνει πολύ περισσότερο απ’ ό,τι θα έπρεπε.
Το εν λόγω φανταστικό τμήμα της πυροσβεστικής μπορεί πότε-πότε ακόμη και να βάζει φωτιές το ίδιο. Αν αυτό σας φαίνεται εξωφρενική κατηγορία, τότε δεν δώσατε αρκετή προσοχή στο σκάνδαλο των οπιοειδών. Η κατάληξη του οποίου ήταν διάφορες φαρμακοβιομηχανίες να πληρώσουν δισεκατομμύρια δολάρια σε διακανονισμούς, αφού κατηγορήθηκαν ότι εσκεμμένα παραπλάνησαν τους γιατρούς όσον αφορά το βαθμό εξάρτησης που προκαλεί η νέα γενιά των οπιοειδών φαρμάκων τους. Σημειώστε: δεν κατηγορήθηκαν πως κατά λάθος απέτυχαν να εντοπίσουν πόσο εθιστικά ήταν τα προϊόντα τους. Κατηγορήθηκαν ότι γνώριζαν πως ήταν εξαιρετικά εθιστικά, αλλά είπαν ψέματα στους γιατρούς ώστε να επιτύχουν μεγαλύτερη συνταγογράφηση…
Μπορούμε ήδη να φανταστούμε μεγάλες καμπάνιες δημοσίων σχέσεων με φωτογραφίες αξιολάτρευτων παιδιών που σώθηκαν από τη φωτιά. Το διεφθαρμένο πυροσβεστικό τμήμα όντως σώζει ζωές παιδιών, και η φαρμακοβιομηχανία όντως παράγει φάρμακα και εμβόλια πολύ σπουδαία για τις ζωές και την υγεία των ανθρώπων. Αλλά δεν είναι αυτό το θέμα. Το θέμα είναι αν υπάρχουν καλύτεροι τρόποι για να έχουμε αυτά τα φάρμακα και εμβόλια. Και υπάρχουν.
Η εναλλακτική: άμεση δημόσια χρηματοδότηση της έρευνας
Η προφανής εναλλακτική στην ανάληψη του κόστους έρευνας από τις φαρμακευτικές εταιρίες είναι να υπάρχει άμεση δημόσια χρηματοδότηση της έρευνας, τα αποτελέσματα της οποίας θα καθίστανται έπειτα δημόσια. Έτσι θα παραχθούν φτηνά γενόσημα, και οι ερευνητές στη χώρα, και σε όλο τον κόσμο, θα επωφελούνται μαθαίνοντας από τις επιτυχίες και τις αποτυχίες της έρευνας. Κατά την άποψή μου, το σπουδαίο αποτέλεσμα της άμεσης δημόσιας χρηματοδότησης είναι ότι αλλάζει τα κίνητρα της φαρμακοβιομηχανίας.
Με το σύστημα του μονοπωλίου της πατέντας, οι εταιρίες προσπαθούν να βρουν τρόπους μεγιστοποίησης των κερδών τους χάρη στο μονοπώλιο που τους έχει δώσει η κυβέρνηση. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι θα προτιμήσουν να αναπτύξουν φάρμακα που μπορεί να προσφέρουν λίγα οφέλη σε σχέση με τα ήδη υπάρχοντα, εάν νομίζουν ότι μπορούν να τα πλασάρουν στην αγορά με επιτυχία. Και μπορεί επίσης να σημαίνει ότι θα πουν ψέματα για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα ενός σκευάσματος προκειμένου να μεγιστοποιήσουν την ποσότητα που μπορούν να πουλήσουν σε υψηλές τιμές χάρη στην πατέντα.
Τέτοια κίνητρα παρέχει το σύστημα μονοπωλίου της πατέντας. Αν, αντίθετα, βασιστούμε στην άμεση δημόσια χρηματοδότηση, οπωσδήποτε θα υπάρξουν εταιρίες που δεν θα πετύχουν ικανοποιητικά αποτελέσματα, και κάποια χρήματα μπορεί να ξοδευτούν σε αδιέξοδες, τελικά, έρευνες. Αλλά, από την άλλη, όλα τα φάρμακα και εμβόλια που θα παραχθούν θα είναι φτηνά και κανείς δεν θα έχει κίνητρο να μας πει ψέματα για την ασφάλεια και αποτελεσματικότητα που παρέχουν. Είναι λοιπόν κομβικής σημασίας να αλλάξουμε το σύστημα κινήτρων, ώστε οι φαρμακοβιομηχανίες να μην έχουν λόγο για απαίσιες πρακτικές.
* Ο Ντιν Μπέικερ είναι οικονομολόγος, συνιδρυτής του CEPR (Κέντρο Οικονομικής και Πολιτικής Έρευνας) στις ΗΠΑ. Περιληπτική απόδοση εκτενούς άρθρου του, που δημοσιεύθηκε στις 20/9/2021 (cepr.net).
Δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και βιομηχανικά μυστικά
Η συμφωνία TRIPS για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στον τομέα του εμπορίου πρέπει να ειδωθεί ως μια φρικτή διάταξη της GATT (Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου) που σχεδιάστηκε ακριβώς για να κλείσει την κάνουλα πρόσβασης του αναπτυσσόμενου κόσμου στην τεχνολογία. Ακόμη κι αν πρόκειται για φάρμακα και εμβόλια που σώζουν ζωές. Το θέμα αυτό σχετίζεται άμεσα με τη μαζική και αχρείαστη απώλεια εκατομμυρίων ζωών στην πανδημία. Και το ερώτημα είναι πόσο συνέβαλε σε αυτήν την καταστροφή ο περιορισμός της πρόσβασης στην τεχνολογία από τη φαρμακοβιομηχανία…
Δεν είναι οι πατέντες το μοναδικό εμπόδιο: ήμουν σε ένα πάνελ με έναν εκπρόσωπο της φαρμακοβιομηχανίας που ίδρωνε για να μας πείσει ότι μεγάλο μέρος της τεχνολογίας που απαιτείται για την παραγωγή εμβολίων mRNA δεν εξαρτάται από τις πατέντες, αλλά αποτελεί βιομηχανικό μυστικό, κι ότι κανείς δεν μπορεί να υποχρεώσει τις εταιρίες να αποκαλύψουν μυστικές πληροφορίες… Εάν κάποιοι ειδικοί μοιράζονταν με τον υπόλοιπο τη γνώση που κέρδισαν δουλεύοντας για την Pfizer, την AstraZeneca ή τη Moderna, θα διώκονταν – επειδή έχουν υπογράψει συμφωνίες εμπιστευτικότητας…
Οι συμφωνίες εμπιστευτικότητας έχουν σχεδιαστεί ακριβώς για να περιορίζουν τον ανταγωνισμό. Θα λέγαμε ότι τέτοιες συμφωνίες δεν έχουν θέση στην ελεύθερη αγορά. Πόσο μάλλον όταν η χρηματοδότηση για την ανάπτυξη της απαιτούμενης τεχνολογίας προέρχεται από την κυβέρνηση – όπως ακριβώς συνέβη με τα εμβόλια κατά του Covid-19 και γενικότερα με τις περισσότερες καινοτομίες του βιοϊατρικού τομέα…
