Γράφει ο Γιώργος Α. Λεονταρίτης
Μετά τη Μεταπολίτευση, οι διασπάσεις στον χώρο της Αριστεράς, ήσαν συνεχείς. Στην προσπάθειά του ο ανανεωτικός χώρος να βρει ιδεολογικό έδαφος που να εγγυάται μια πορεία απαλλαγμένη από δογματισμούς και γραφειοκρατικές έμμονες, επέλεξε εναλλασσόμενα σχήματα και πρόσωπα. Αυτά όμως δεν κατόρθωναν να επιπλεύσουν για μεγάλα διαστήματα. Η διάφορα του «χθες» από το «σήμερα» επικεντρώνεται κυρίως στα πρόσωπα και στις ιδεολογικές γραμμές. «Τότε» υπήρχαν πρόσωπα που είχαν οντότητα και οι ιδεολογικές αντιλήψεις –όσες διαφορές κι αν είχαν– όπως τις εξέφραζαν οι ηγετικές μορφές, είχαν συνισταμένη την αντίσταση στον καπιταλισμό. Στην παρούσα κατάσταση, μία πρωταγωνιστική μορφή υπήρχε, ο Αλέξης Τσίπρας. Ενώ όμως το ξεκίνημά του ήταν πολύ ελπιδοφόρο, κατέληξε άδοξα. Οι «Σειρήνες των Βρυξελλών» τον μάγεψαν και τον ξεστράτισαν από τον δρόμο του σοσιαλισμού. Η αρχομανία του τον κατέστρεψε, ενώ είχε τη δυνατότητα να ηγηθεί ευρύτερου αντικαπιταλιστικού κινήματος, κι ας μην γινόταν πρωθυπουργός. Γι’ αυτό του γύρισαν τις πλάτες εκείνοι που τον αποθέωναν. Απ’ εδώ και πέρα όποιος κι αν εκλεγεί αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ βαδίζει ολοταχώς στη διάσπαση και στο βάραθρο. Ας γυρίσουμε όμως λίγο πίσω στον χρόνο να θυμηθούμε τι είχε προηγηθεί, ή τουλάχιστον κάποιες κρίσιμες φάσεις αυτού του χώρου.
ΤΟ 1986 είχε σημειωθεί μια «κινητικότητα» στον χώρο της Αριστεράς, με δυο πρόσθετα βαρόμετρα: Τις συνεντεύξεις και τα ραντεβού! Τον χορό των συνεντεύξεων είχε ανοίξει ο Λεωνίδας Κύρκος και ακολούθησε ο Χαρίλαος Φλωράκης, ο Μίκης Θεοδωράκης και ο Γιάννης Μπανιάς. Γενικό συμπέρασμα από την εμφάνιση των τεσσάρων ηγετών ήταν η επιφυλακτικότητα απ’ όλους και η ανησυχία για το «αύριο». Κατά την προσφιλή έκφραση του Φλωράκη, «οι νύχτες γκαστρωμένες, και δεν ξέρεις τι θα γεννήσουν αύριο το πρωί…»! Ο Μίκης προβληματιζόταν με κάποιον δισταγμό για δυνατότητες επιτυχίας ενότητας της Αριστεράς. Έλεγε ο κορυφαίος μουσικοσυνθέτης ότι: «Η βάση τρέχει πιο πολύ από την ηγεσία…» Κι ο Γιάννης Μπανιάς είχε διατυπώσει τότε τη «σιβυλλική» φράση: «Ο κάθε σύντροφος από τη στιγμή που θα μιλάμε για ένα νέο κόμμα, θα επανεξετάσει τη στάση του.»
Αυτά διαπιστώθηκαν σε συνεντεύξεις. Είχαμε όμως και τα ραντεβού. Σε αυτά είχε πρωτοστατήσει η λεγόμενη «Κίνηση των 18», δηλαδή τα δεκαοκτώ ανένταχτα στελέχη που μαζί με τον Σάκη Καράγιωργα έθεσαν πρώτοι το ζήτημα του νέου φορέα της Αριστεράς. Έτσι, λοιπόν, 6 από τους 18 (οι: Αριστείδης Μανωλάκος, Δ. Ψυχογιός, Στ. Μπάμπας, Ι. Τούντας, Ι. Φλώρος και Μ. Τρανταλίδης) πήγαν στην Κουμουνδούρου, όπου τους περίμεναν 6 μέλη του Εκτελεστικού Γραφείου, οι: Λ. Κύρκος, Ι. Μπανιάς, Αντ. Μπριλλάκης, Μπ. Θεοδωρίδης, Μπάμπης Δρακόπουλος, και ο Στ. Πιτσιόρλας. Στο συνέδριο του «Ρήγα» είχαμε, όμως, έντονη αντιπαράθεση της ομάδας του Κύρκου με την ομάδα Μπανιά.
Το 1989 το συμμαχικό σχήμα «Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου» προκάλεσε εσωκομματικές τριβές. Κυριότερη αιτία ήταν η συμμετοχή του Συνασπισμού στις κυβερνήσεις Τζαννετάκη και Ζολώτα. Τότε διασπάστηκε η ΚΝΕ, ενώ σταδιακά αποχώρησαν από το ΚΚΕ 15 μέλη της κεντρικής επιτροπής. Κ. Κάππος, Νίκος Κοτζιάς, κ.ά. Η διάσπαση εκείνη οδήγησε στη συγκρότηση του «Νέου Αριστερού Ρεύματος» (ΝΑΡ).
Είναι χαρακτηριστικό ότι όλοι οι «δελφίνοι» του ΣΥΡΙΖΑ που εμφανίστηκαν δεν τόλμησαν να προφέρουν ούτε καν τη λέξη «σοσιαλισμός». Κι ο μόνος που διέθετε «αρχηγικό προφίλ», ο Αλέξης, ανέπνευσε τον μολυσμένο αέρα των Βρυξελλών, και υπέγραψε «δήλωση νομιμοφροσύνης» στο Ιερατείο των ξένων τραπεζιτών
Από εκείνη τη διάσπαση πήρε δυνάμεις η ΑΝΤΑΡΣΥΑ. Το καλοκαίρι του 1990 το ΚΚΕ γνώρισε μια νέα φάση κρίσης, καθώς στο εσωτερικό του εμφανίστηκε η ομάδα των «Ανανεωτών». Αλλά ούτε αυτή η ομάδα ήταν ενιαία. Προκλήθηκε οξύτατη ιδεολογική και πολιτική αντιπαράθεση, η οποία κορυφώθηκε στο 13ο συνέδριο του κόμματος, τον Φεβρουάριο του 1991. Το ΚΚΕ διασπάστηκε για μία ακόμα φορά. Από τα 111 μέλη της Κεντρικής Επιτροπής που επέλεξε το συνέδριο, βρέθηκαν εκτός κόμματος, και παρέμειναν στον «Συνασπισμό της Αριστεράς και της Προόδου», τα 54. Στη συνέχεια διασπάστηκε και ο Συνασπισμός, αφού αποχώρησε απ’ αυτόν το ΚΚΕ. Εκείνη την εποχή όμως, η παγκόσμια Αριστερά είχε δεχθεί τα ισχυρά «ρίχτερ» από την πτώση του «υπαρκτού σοσιαλισμού», που θα επέφερε δεινά και αλλαγή του πολιτικού τοπίου. Το ΚΚΕ εσωτερικού, που προέκυψε από τη διάσπαση του 1968, επέλεξε τον δρόμο του ευρωκομμουνισμού, που τότε έδινε μεγάλες ελπίδες. Ακολούθησε δηλαδή το παράδειγμα των ΚΚ Ιταλίας, Ισπανίας, Γαλλίας. Οι συγκρούσεις μέσα στο ΚΚΕ εσωτερικού ήταν πολλές. Ξεχώρισαν όμως δύο. Το 1978 διασπάστηκε η οργάνωση της Νεολαίας του Κόμματος (ΕΚΟΝ-Ρήγας Φεραίος). Από τη διάσπαση, προέκυψε η οργάνωση «ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος Β’ Πανελλαδική», η οποία είχε ενταχθεί στο ρεύμα του αριστερού ευρωκομμουνισμού, επειδή θεωρούσε δεξιόστροφη εκδοχή της κομμουνιστικής ανανέωσης την πολιτική που εξέφραζε το ΚΚΕ εσωτερικού.
Η ΔΕΥΤΕΡΗ και τελειωτική διάσπαση έγινε στο 4ο συνέδριο, το 1986. Η ομάδα της «μετεξέλιξης» υπό τον Λ. Κύρκο, σε συνεργασία με την ομάδα «υπέρβασης» του Κώστα Φιλίνη, οδήγησαν το συνέδριο στην απόφαση να εγκαταλείψει τον κομμουνιστικό τίτλο από τη φυσιογνωμία του κόμματος. Από τη διάσπαση που προκλήθηκε η πλειοψηφία σχημάτισε το κόμμα της «Ελληνικής Αριστεράς» (ΕΑΡ). Ο Γιάννης Μπανιάς με τη μειοψηφία, διατήρησε το «ΚΚΕ εσωτερικού-Ανανεωτική Αριστερά». Τώρα, ο ΣΥΡΙΖΑ προέρχεται από τον «Συνασπισμό της Αριστεράς και της Προόδου», που συγκροτήθηκε το 1989 από τα κόμματα ΚΚΕ, ΕΑΡ, ΕΔΑ, ΕΣΠΕ, ΑΚΕ, με συμμετοχή γνωστών στελεχών, όπως ο Ν. Κωνσταντόπουλος, ο Στ. Γιώτας, ο Στ. Νέστωρ, κ.ά. Στις εθνικές εκλογές του 2004 συγκροτήθηκε κοινό ψηφοδέλτιο με την επωνυμία «Συνασπισμός της Ριζοσπαστικής Αριστεράς-Ενωτικό Ψηφοδέλτιο». Από εκεί γεννήθηκε ο ΣΥΡΙΖΑ. Στο 5ο συνέδριο του Συνασπισμού, τον Φεβρουάριο του 2008, πρόεδρος εξελέγη ο Αλ. Τσίπρας, ο οποίος ήρθε σε ρήξη με τον Αλέκο Αλαβάνο. Οι διασπάσεις συνεχίστηκαν και στο 6ο συνέδριο του Συνασπισμού. Ο Φώτης Κουβέλης με την ομάδα του δημιούργησαν το κόμμα της «Δημοκρατικής Αριστεράς» και αργότερα θα αποχωρούσε ο Παν. Λαφαζάνης, με τη δική του ομάδα. Αυτή είναι –πολύ συνοπτικά– η πορεία των διασπάσεων.
Τώρα όμως φαίνεται ότι με την αποχώρηση του Τσίπρα, όχι μόνο θα έχουμε πολυδιάσπαση, αλλά και διάλυση. Τέτοιες κρίσεις γενικά η Αριστερά, σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, είχε πολλές, αλλά αυτή η παράταξη μπορούσε να αναγεννάται από την τέφρα της, επειδή είχε συγκεκριμένες αρχές πάνω στον δρόμο του σοσιαλισμού. Κι ακόμη, διέθετε προσωπικότητες που μπορούσαν να συναρπάζουν τα πλήθη. Η ήττα της Κομμούνας είχε τον άμεσο αντίκτυπό της στην Α΄ Διεθνή, και προκάλεσε τελικά τη διάλυσή της. Το ενοποιημένο από το 1905 γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα κινδύνευε να διαλυθεί κάτω από τις οξείες θεωρητικές και μεθοδολογικές διαφορές που το δίχαζαν. Στα 1908 συνεκλήθη στην Τουλούζη το Συνέδριο του Κόμματος. Τη διάλυση πρόλαβε κυριολεκτικά ο Ζωρές, με μοναδικό του όπλο τον λόγο. Κατάφερε, με μόνη τη ρητορική κι επιχειρηματολογική του ετοιμότητα, να σώσει την ενότητα του κόμματος. Κι ευτύχησε να βρεθεί στο πανηγυρικό τέλος του Συνεδρίου, στη μέση ενός παραληρήματος 325 αντιπροσώπων από όλη τη Γαλλία, που μέσα σε βεγγαλικά και τραγουδώντας τη Διεθνή, διατράνωσαν –ξεχνώντας τις παλιές τους διενέξεις– την ένωσή τους… Τέτοιο φαινόμενο δεν μπορεί να υπάρξει σήμερα, επειδή ο ΣΥΡΙΖΑ εγκατέλειψε τον δρόμο του σοσιαλισμού, και υποτάχτηκε στον καπιταλισμό. Είναι χαρακτηριστικό ότι όλοι οι «δελφίνοι» που εμφανίστηκαν δεν τόλμησαν να προφέρουν ούτε καν τη λέξη «σοσιαλισμός». Κι ο μόνος που διέθετε «αρχηγικό προφίλ», ο Αλέξης, ανέπνευσε τον μολυσμένο αέρα των Βρυξελλών, και υπέγραψε «δήλωση νομιμοφροσύνης» στο Ιερατείο των ξένων τραπεζιτών. Τι κρίμα…
