Η πρώτη επαφή νέας κυβέρνησης και δανειστών προδιαθέτει για σκληρή αναμέτρηση – Γιατί εμφανίζονται πολλοί σύμμαχοι κατά της λιτότητας, αλλά ελάχιστοι κατά του χρέους
«Ούτε αμοιβαία καταστροφική ρήξη, ούτε υποταγή», ήταν το πρώτο μετεκλογικό μήνυμα του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα προς τους εταίρους-δανειστές, από το βήμα της εξέδρας στα Προπύλαια, τη βραδιά των αποτελεσμάτων. Το μήνυμα διατυπώθηκε πολλές φορές και με αρκετές παραλλαγές στις πρώτες μέρες της νέας κυβέρνησης. Κι απ’ το μήνυμα αυτό προκύπτει το ερώτημα: τι υπάρχει ανάμεσα στην «αμοιβαία καταστροφική ρήξη» και την «υποταγή»; Προφανώς ένας συμβιβασμός. Έντιμος, ρεαλιστικός, πείτε τον όπως θέλετε, τα επίθετα δεν έχουν σημασία. Πάντως, προϋποθέτει αμοιβαίες υποχωρήσεις. Προς το παρόν, αυτό που καταγράφεται και για τις δυο πλευρές, κυβέρνηση και δανειστές, είναι η αμοιβαία αβεβαιότητα.
Το πρώτο τετ-α-τετ κυβέρνησης και εκπροσώπων των δανειστών, που έγινε με τις επισκέψεις Σουλτς και Ντάισελμπλουμ στην Αθήνα ήταν αποκαλυπτικό και βοήθησε στην αποσαφήνιση προθέσεων. Οι πρόεδροι του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Eurogroup, αντίστοιχα, ταυτιζόμενοι πλήρως με το «τελεσίγραφο» Σόιμπλε ότι διαπραγμάτευση δεν νοείται έξω από το πλαίσιο της τρόικας, χάραξαν τις δικές τους κόκκινες γραμμές: συνεχίστε την αξιολόγηση, κάντε τα μεταρρυθμιστικά σας μαθήματα, ξεχάστε περίπου το μισό προεκλογικό σας πρόγραμμα και ξεχάστε τη διαγραφή του χρέους.
Στον αντίποδα, Αλέξης Τσίπρας και Γ. Βαρουφάκης, χάραξαν άλλες κόκκινες γραμμές: Δεν συζητάμε με την τρόικα, δεν θέλουμε την επόμενη δόση δανεισμού, δεν θα ζητήσουμε παράταση του Mνημονίου, θέλουμε διαπραγμάτευση με ευρωπαϊκούς θεσμούς. Ο Ολλανδός πρόεδρος του Eurogroup έσπευσε να χαρακτηρίσει ως «μονομερείς ενέργειες» τις δηλώσεις Βαρουφάκη.
Το πρώτο crash test κυβέρνησης και δανειστών είχε, προφανώς, διερευνητικό χαρακτήρα. Ωστόσο, τουλάχιστον για την πλευρά της κυβέρνησης, δημιουργεί μια ισχυρή δέσμευση στις προεκλογικές της διακηρύξεις για «σκληρή διαπραγμάτευση». Αυτό ήταν μια πρόβα της διαπραγμάτευσης αυτής, η οποία έχει πολλούς σταθμούς μέχρι το απώτατο όριό της, τον Ιούλιο των μεγάλων λήξεων ομολόγων. Το ίδιο όριο, άλλωστε, έθεσε και ο επικεφαλής της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι, παρουσιάζοντας πριν από δέκα μέρες το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης και τους ειδικούς όρους για συμμετοχή της Ελλάδας σ’ αυτό.
Διχασμένοι εταίροι
Τα σενάρια για την εξέλιξη αυτής της διαπραγμάτευσης διαπνέονται από την αμοιβαία αβεβαιότητα, για την οποία μιλήσαμε στην αρχή. Ο ΣΥΡΙΖΑ επένδυσε πολλά στην αλλαγή κλίματος στην Ευρώπη που θα επέφερε μια καθαρή εκλογική νίκη του, κι αυτό πράγματι καταγράφηκε τα πρώτα εικοσιτετράωρα μετά το αποτέλεσμα. Πολλές κυβερνήσεις και τα κόμματα που συμμετέχουν σ’ αυτές, ιδιαίτερα αυτά που έχουν να αντιμετωπίσουν το σερί 8 εκλογικών αναμετρήσεων σε αντίστοιχες χώρες από τον επόμενο μήνα και μέχρι το φθινόπωρο, θεωρούν ευπρόσδεκτο το μήνυμα των ελληνικών εκλογών κατά της λιτότητας. Είναι ένα καλό πρόσχημα για να διαπραγματευτούν και να πετύχουν μια χαλάρωση της λιτότητας, μια ευέλικτη εφαρμογή του Συμφώνου Σταθερότητας. Σ’ αυτό, λοιπόν, η νέα κυβέρνηση θα βρει αρκετούς συμμάχους στην Ε.Ε. και στην Ευρωζώνη.
Δεν συμβαίνει, όμως, το ίδιο στο ζήτημα του χρέους. Πολλοί κυβερνητικοί αξιωματούχοι χωρών της Ε.Ε. μίλησαν προεκλογικά με κάποια συμπάθεια για την ιδέα μιας «διάσκεψης για το χρέους» ή για την ανάγκη αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους. Φτάνοντας στο «διά ταύτα», φυσικά, κάνουν πίσω. Κοέλιο (Πορτογαλία) και Ραχόι (Ισπανία) έσπευσαν να αποκηρύξουν την ιδέα, υπογραμμίζοντας ότι τα δικά τους χρέη είναι βιώσιμα. Η Ιρλανδία, και τυπικά εκτός Μνημονίου εδώ και ένα χρόνο, δανείστηκε προ ημερών με μηδενικό επιτόκιο. Γενικώς, με εξαίρεση τις αποδόσεις των ελληνικών δεκαετών ομολόγων που εκτοξεύτηκαν στο 11,5% μετά τη συνάντηση Ντάισελμπλουμ-Βαρουφάκη, τα επιτόκια της λοιπής ευρωπαϊκής περιφέρειας κινούνται σε ιστορικά χαμηλά. Ακόμη και οι υπερχρεωμένες χώρες, λοιπόν, αποφεύγουν με κάθε τρόπο να συσχετιστούν με την Ελλάδα, φοβούμενες ότι οι αγορές θα αξιολογήσουν με παρόμοιο τρόπο το χρέος και τις οικονομίες τους.
Έτσι, διαμορφώνεται το ιδιότυπο σχήμα: η νέα ελληνική κυβέρνηση έχει αρκετούς δυνητικούς συμμάχους στην Ε.Ε. κατά της λιτότητας, αλλά σχεδόν κανέναν κατά του χρέους.
Κάποια ευελιξία, τουλάχιστον στο συμβολικό πλαίσιο της θεσμικής απονομιμοποίησης της τρόικας, ενδέχεται να προσφέρει η Κομισιόν. Αν πάρουμε τοις μετρητοίς την πρόσφατη απάντηση Μοσκοβισί στην ερώτηση Παπαδημούλη, σύμφωνα με την οποία η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει το ενδεχόμενο αντικατάστασης της τρόικας από δομή με δημοκρατική νομιμοποίηση και υποχρέωση λογοδοσίας, ίσως πρέπει να αναμένουμε πρωτοβουλία Κομισιόν που θα διευκολύνει την επανέναρξη του διαλόγου μεταξύ κυβέρνησης και εκπροσώπων των δανειστών. Βεβαίως, αυτό σημαίνει αναθεώρηση της δανειακής σύμβασης, η οποία αναθέτει στην τρόικα τον ρόλο του επιτηρητή.
Καλά και κακά χαρτιά
Κατά τα φαινόμενα το παζάρι που μόλις άρχισε με όρους chicken game θα κρατήσει πολύ. Ακόμη κι αν η τελική πρόθεση των δανειστών, και ιδιαίτερα της γερμανικής ηγεσίας, είναι να καταλήξει η υπόθεση σε ένα συμβιβασμό που περιλαμβάνει μια μετάθεση του χρέους, εκμηδενισμό του ετήσιου κόστους εξυπηρέτησής του για αρκετά χρόνια, αλλά και δεσμεύσεις της ελληνικής κυβέρνησης που δεν θα ονομάζονται «μνημόνιο», η ελληνική πλευρά έχει ένα αξιόλογο χαρτί στα χέρια της: το γεγονός ότι η περίοδος της διαπραγμάτευσης συμπίπτει με την εκκίνηση του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ. Το τελευταίο που θα ήθελε η ηγεσία της ΕΚΤ είναι να μολυνθούν τα δισεκατομμύρια ευρώ που θα διοχετεύσει στις αγορές από μια μεταδοτική ελληνο-ευρωπαϊκή ρήξη.
Από την άλλη πλευρά, η νέα κυβέρνηση έχει στα χέρια της και πολλά κακά χαρτιά που πρέπει να ξεσκαρτάρει για να αντέξει στη «μεγάλη διαπραγμάτευση». Το κυριότερο είναι να επιστρατεύσει κάθε διαθέσιμο εσωτερικό πόρο για να εξασφαλίσει τη λειτουργία του κράτους και την εφαρμογή των πιο φιλολαϊκών εξαγγελιών της. Και το σημαντικότερο μέτωπο που έχει να αντιμετωπίσει εδώ είναι αυτό των φορολογικών εσόδων, που για αρκετούς μήνες θα είναι τα μόνα στα οποία θα μπορεί να στηρίζεται.
