αφιερώματα

Κείμενα Τούρκων ιστορικών και διανοούμενων.

Οι Δρόμοι της Ιστορίας με μεγάλη ικανοποίηση φιλοξενούν στο αφιέρωμα αυτό άρθρα ιστορικών και διανοούμενων από την Τουρκία, που διαπραγματεύονται το ζήτημα της μετάβασης από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στο τουρκικό έθνος-κράτος και την τύχη που επιφυλάχτηκε στους χριστιανικούς πληθυσμούς αλλά και τις άλλες μειονότητες μέσα σε αυτή τη διαδικασία. Ενώ στη χώρα μας τα ζητήματα αυτά έχουν κυρίως τύχει εκτεταμένης ιδεολογικής και πολιτικής χρήσης σε όλα τα επίπεδα της δημόσιας ιστορίας, φαίνεται πως στη γείτονα χώρα έχει ανοίξει ο δρόμος για την σοβαρή τεκμηρίωση των γεγονότων ώστε να μην μπαίνει το κάρο πριν από το άλογο. Και αυτό, παρά την κατά καιρούς εχθρική στάση τόσο του τουρκικού κράτους και κατεστημένου όσο και του πολιτικού συστήματος, που έχει οδηγήσει πολλούς ερευνητές σε κάθε είδους διώξεις και αποκλεισμούς. Δεν είναι τυχαίο πως οι περισσότεροι των τούρκων ιστορικών που ασχολούνται με τα ζητήματα αυτά και διακρίνονται τόσο στη χώρα τους όσο και στο εξωτερικό, προέρχονται και αναφέρονται στην τουρκική Αριστερά. Σε κάθε περίπτωση πιστεύουμε ότι είναι ιδιαίτερα χρήσιμο να μελετήσουμε τις δουλειές και τα πορίσματα των τούρκων ιστορικών και να τα λάβουμε υπόψη μας στη διαπραγμάτευση αυτών και παρεμφερών θεμάτων και εδώ, στην Ελλάδα. Δεν μπορούμε να μην παρατηρήσουμε ότι στη χώρα μας τα ζητήματα της ιστορίας των Ελλήνων της Ανατολής, τόσο στους τόπους ζωής τους πριν την καταστροφή τους όσο και ως πρόσφυγες στην από εδώ πλευρά του Αιγαίου, έχουν περάσει φαινομενικά στην κυριαρχία πολύ συντηρητικών απόψεων. Η εξέλιξη αυτή εχθρεύεται ουσιαστικά την ιστορία και αναπαράγει εθνικιστικά στερεότυπα μεταπλάθοντας μια ιστορική διαδικασία σε μια προαιώνια έχθρα λαών και θρησκειών. Ένα μέρος της προοδευτικής ιστοριογραφίας κρατά μια απόσταση από τη διαπραγμάτευση αυτών των ζητημάτων σε μια αντανακλαστική προσπάθεια διαχωρισμού από την εθνικιστική ρητορική, κατ’ ουσία όμως της παραχωρεί το πεδίο, υποβαθμίζοντάς τα. Υπάρχει όμως και μια προσπάθεια προσέγγισής τους που συνάντησε στην πορεία της τις γόνιμες αναζητήσεις των προοδευτικών τούρκων ιστορικών. Η συστηματική ενασχόληση με τα ζητήματα αυτά μπορεί να συμβάλει σε μια ειλικρινή σχέση των δύο λαών.
Ένα ζήτημα το οποίο έχει γίνει θέμα αντιπαράθεσης τόσο σε πολιτικό επίπεδο, εγχώριο και διεθνές, όσο και στον χώρο των ιστορικών, είναι αυτό της γενοκτονίας. Θα θέλαμε απλώς να επισημάνουμε ότι άλλες απόψεις συνηγορούν και άλλες όχι στο χαρακτηρισμό της διαδικασίας καταστροφής των χριστιανικών πληθυσμών της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ως γενοκτονία ενώ κυριαρχεί στη δημόσια σφαίρα, για πολιτικούς και κρατικούς λόγους, η λογική των χωριστών γενοκτονιών με προεξάρχουσα εκείνη των Αρμενίων ενώ υπάρχουν προσπάθειες για αναγνώριση αντίστοιχης των Ελλήνων ή των Ποντίων ειδικότερα. Από τη μεριά μας, θα προτείναμε, έχοντας υπόψη μας την ενίοτε προβληματική χρήση του όρου αυτού από τη «διεθνή κοινότητα» (βλέπε Γιουγκοσλαβία, Αφρική) ώστε να διευκολυνθούν οι γνωστές «ανθρωπιστικές επεμβάσεις», να μελετήσουμε τα –όχι κατ’ ανάγκη ενιαία– σχήματα των τούρκων ιστορικών και να σκεφτούμε επί του συγκεκριμένου. Τέλος, θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τον Στέλιο Θεοδωρίδη για την επιμέλεια του αφιερώματος, των κειμένων όσο και της εικονογράφησης, και τους Πάνο Σταθόγιαννη, Σοφία Γεωργαλλίδη, Λαόνικο Μακρίδη για τις μεταφράσεις των κειμένων.

Η Παρισινή Κομμούνα απασχόλησε έντονα την ελληνική κοινή γνώμη, σε μια περίοδο μάλιστα που οι σοσιαλιστικές ιδέες είχαν κάνει την εμφάνισή τους στη χώρα. Οι εφημερίδες της Αθήνας και της επαρχίας μετέδιδαν τα τεκταινόμενα στη Γαλλία ήδη από τις αρχές του 1870.

Ο Μαρξ και ο  Ένγκελς μελέτησαν την πείρα της Κομμούνας και διατύπωσαν μια σειρά διδάγματα που αναπτύχθηκαν παραπέρα από τον Λένιν, το έργο του οποίου είναι διάσπαρτο από αναφορές στην πείρα της Κομμούνας. Αν και είναι δύσκολο να απομονώσει κανείς κομμάτια από την ανάλυση του Μαρξ, του Ένγκελς και του Λένιν, τα ακόλουθα αποσπάσματα επιχειρούν να σκιαγραφήσουν τη θέση που κατέλαβε η Κομμούνα στη μαρξιστική-λενινιστική σκέψη και ανάλυση.

Τρία ρεύματα της Αριστεράς διαδραμάτισαν ρόλο στην εξέγερση και διαμόρφωσαν τελικά το ιδεολογικό και πολιτικό προφίλ της Κομμούνας. Οι μπλανκιστές, οι διεθνιστές και οι νεο-γιακωβίνοι. Ο ρόλος των (πολυάριθμων) ανεξάρτητων ήταν σημαντικός αλλά δεν συγκρότησαν ενιαία τάση.