Η πορεία προς την εξέγερση
Παρισινή Κομμούνα
Η εξέγερση είχε ως έκβαση τη σφαγή δεκάδων χιλιάδων εξεγερμένων από τα στρατεύματα της αντιδραστικής κυβέρνησης του Θιέρσου. Ωστόσο, αν και περιορισμένη στο χώρο και στο χρόνο, η Κομμούνα ήδη με την ανακήρυξή της ξεπέρασε κάθε μέχρι τότε υφιστάμενο όριο. Κατά τον Α. Μπαντιού «οι διακηρύξεις της Κομμούνας, της πρώτης εργατικής εξουσίας στην παγκόσμια Ιστορία, συνθέτουν ένα ιστορικά υπάρχον, η απολυτότητα του οποίου καθιστά έκδηλη την έλευση στον κόσμο μιας εντελώς νέας διάταξης του φαίνεσθαί του, μια μεταλλαγή της λογικής του» (Αλέν Μπαντιού, «Η Παρισινή Κομμούνα. Μια πολιτική διακήρυξη για την πολιτική», Η κομμουνιστική υπόθεση, εκδ. Πατάκης, Αθήνα 2009, σ. 216).
Η Παρισινή Κομμούνα ενέπνευσε έναν αιώνα επαναστατικού στοχασμού και υπήρξε ό,τι ακριβώς εκτίμησε ο Καρλ Μαρξ, ενώ μάλιστα αυτή βρισκόταν σε εξέλιξη: «Η Κομμούνα είναι το ξεκίνημα της κοινωνικής επανάστασης του 19ου αιώνα. Όποιο κι αν είναι το πεπρωμένο της στο Παρίσι, θα κάνει το γύρο του κόσμου. Χαιρετίστηκε αμέσως από την εργατική τάξη της Ευρώπης και των ΗΠΑ ως η μαγική λέξη της απελευθέρωσης».
Σήμερα, μέσα στη λαίλαπα της κρίσης, με την κατάργηση θεμελιωδών δικαιωμάτων, με την πρωτοφανή ένταση της εκμετάλλευσης της εργασίας –και ενώ το κομμουνιστικό κίνημα βρίσκεται σε υποχώρηση και η αριστερά αδυνατεί να δώσει απαντήσεις και διέξοδο–, ακριβώς μέσα σε αυτό το περιβάλλον, τα 140 χρόνια από την Παρισινή Κομμούνα δεν είναι απλά μια «επέτειος», ούτε μια υπόμνηση για το παρελθόν, αλλά ένα τεκμήριο για το μέλλον: το ανέφικτο έγινε εφικτό. Τα οράματα της Κομμούνας και η πράξη της διαπερνούν τόσο τις επαναστάσεις του 20ού αιώνα όσο και την προετοιμασία των νέων επαναστατικών εφόδων στον 21ό αιώνα.
Έτσι, ισχύουν ακόμη στο ακέραιο τα λόγια του Γιάννη Χοντζέα, παρά το γεγονός ότι γράφτηκαν σε πολύ διαφορετικές από τις σημερινές συνθήκες, το 1971 μέσα στη δικτατορία, στην 100ή επέτειο της Παρισινής Κομμούνας:
«Όσοι βλέπουν την επανάσταση σαν μια υπόθεση που δεν λύνεται μεμιάς αλλά που δοκιμάζεται και ξαναδοκιμάζεται στη φωτιά των συγκρούσεων εκατομμυρίων και εκατομμυρίων ανθρώπων, που με τις συγκρούσεις τους λύνουν τα προβλήματα που θέτει η θεωρία, γι’ αυτούς η μελέτη όλων των επαναστάσεων του προλεταριάτου, μαζί και της Κομμούνας, είναι υπόθεση όχι μονάχα αφηρημένης βιβλιακής μελέτης, αλλά υπόθεση ζωής και πράξης.
Και η ζωή και η πράξη κατακυρώνουν πως στα εκατό χρόνια που πέρασαν από την Κομμούνα του Παρισιού, οι επαναστάσεις του προλεταριάτου άλλαξαν τη μορφή του κόσμου, και η υπόθεση του σοσιαλισμού και του κομμουνισμού έπαψε πια να είναι μια μακρινή, χαμένη στο μακρινό μέλλον ελπίδα, αλλά είναι άμεση πραχτική επιδίωξη…
Σήμερα, όσο ποτέ άλλοτε, αντηχεί πιο επιβλητικά σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης ο θριαμβευτικός παιάνας που χάρισε το γαλλικό προλεταριάτο στο παγκόσμιο προλεταριάτο: Εμπρός της γης οι κολασμένοι!»
Η πορεία προς την εξέγερση
Οι 70 μέρες της εξέγερσης
Προσπέρ-Ολιβιέ Λισαγκαρέ: Ο ιστορικός της Κομμούνας
Διατάγματα της νέας εξουσίας
Τα ιδεολογικά ρεύματα
Με τα μάτια των Μαρξ, Ένγκελς, Λένιν
Ο αντίκτυπος στην Ελλάδα
Από την Κρητική Επανάσταση στην Παρισινή Κομμούνα
Οι γυναίκες στην εξέγερση
Διαβάστε και δείτε για την Κομμούνα
Τα αρχεία του αντιδικτατορικού αγώνα
Το δεύτερο μέρος του αφιερώματος των Δρόμων της Ιστορίας στην περίοδο της Δικτατορίας παρουσιάζει τα σημαντικότερα –καθώς και ορισμένα λιγότερο γνωστά– αρχεία του αντιδικτατορικού αγώνα. Πρόκειται για τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ), τα αρχεία της Εταιρείας Μελέτης της Ιστορίας της Αριστερής Νεολαίας (ΕΜΙΑΝ), της Εταιρείας Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων (ΕΔΙΑ), του Συνδέσμου Φυλακισθέντων και Εξορισθέντων Αντιστασιακών 1967-1974 (ΣΦΕΑ), καθώς και τα συναφή αρχεία του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου (ΕΛΙΑ) και του Ιστορικού Αρχείου Α/συνεχεια. Τα αρχεία αυτά συνιστούν πολύτιμη πηγή για την ιστορική έρευνα της περιόδου και διαθέτουν πλούσιο και πολύμορφο υλικό για τη δράση των αντιστασιακών οργανώσεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, τον αντιδικτατορικό τύπο, αλλά και τεκμήρια για τις διώξεις, τις δίκες και καταδίκες, τους βασανισμούς και τις δολοφονίες που εφάρμοσε το φασιστικό καθεστώς προκειμένου να καταπνίξει την αντίσταση του ελληνικού λαού.
Το αφιέρωμα πλαισιώνεται και ολοκληρώνεται με δύο χρήσιμα «εργαλεία»: ένα χρονολόγιο της περιόδου 1967-1974 και μία συνοπτική παρουσίαση των σημαντικότερων αντιδικτατορικών οργανώσεων. Η επιμέλεια του αφιερώματος είναι της Μαρίας Μαυροειδή.
Ο αντιδικτατορικός αγώνας και οι οργανώσεις του
Χρονολόγιο 1967-1974 – Δικτατορία και αντίσταση
Ο αντιδικτατορικός αγώνας και οι αρχειακές συλλογές των ΑΣΚΙ της Ιωάννας Παπαθανασίου
Τα αντιδικτατορικά έντυπα στα ΑΣΚΙ, του Βαγγέλη Καραμανωλάκη
Το Αρχείο Αντιδικτατορικού Αγώνα της Εταιρείας Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων 1940-1974
Ο αντιδικτατορικός αγώνας στα αρχεία του ΕΛΙΑ
Σύνδεσμος Φυλακισθέντων και Εξορισθέντων Αντιστασιακών 1967-1974, ιστορικό Αρχείο Αντιδικτατορικού Αγώνα
Τα αρχεία της Εταιρείας Μελέτης της Ιστορίας της Αριστερής Νεολαίας (ΕΜΙΑΝ) για τη δικτατορία και τον αντιδικτατορικό αγώνα
«Νεολαία και Δικτατορία 1967-1974»,ένα σημαντικό αφιέρωμα του πρώτου τεύχους των Αναδρομών της ΕΜΙΑΝ
Το «Σάλπισμα» της Οργάνωσης Μαρξιστών-Λενινιστών Ελλάδας
Ο αντιδικτατορικός αγώνας και οι οργανώσεις του
Επιχειρώντας μία χαρτογράφηση των σημαντικότερων, μέσα από ένα πλήθος, αντιστασιακών οργανώσεων που δημιουργήθηκαν στην επταετία 1964-1974
Χρονολόγιο 1967-1974 – Δικτατορία και αντίσταση
Στο χρονολόγιο που ακολουθεί γίνεται προσπάθεια να αναφερθούν τα σημαντικότερα πολιτικά γεγονότα της επταετίας και να σκιαγραφηθεί η πορεία του αντιδικτατορικού αγώνα, οι μορφές αντίστασης στο καθεστώς που επιλέχθηκαν, αλλά και οι διώξεις, εκτοπισμοί, βασανισμοί, δολοφονίες και καταδίκες των αγωνιστών.
Ο αντιδικτατορικός αγώνας και οι αρχειακές συλλογές των ΑΣΚΙ
Της Ιωάννας Παπαθανασίου
Πολύμορφη και πολύτροπη η αντίσταση απέναντι στη δικτατορία, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, βρίσκει σταδιακά, μέσα στα δεκαοκτώ χρόνια λειτουργίας των ΑΣΚΙ, ένα χώρο που συγκεντρώνει, φιλοξενεί και διαχειρίζεται με σεβασμό και σύνεση τα ποικίλα τεκμήρια και τις μνήμες της.
Τα αντιδικτατορικά έντυπα στα ΑΣΚΙ
Βαγγέλης Καραμανωλάκης*
Τα ΑΣΚΙ διαθέτουν την πλέον εκτεταμένη συλλογή αντιδικτατορικού τύπου της περιόδου 1967-1974.
Το Αρχείο Αντιδικτατορικού Αγώνα της Εταιρείας Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων 1940-1974
Η Εταιρεία Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων 1940-1974 (Ε.Δ.Ι.Α) είναι επιστημονική μη-κερδοσκοπική εταιρεία που ιδρύθηκε το έτος 1992. Σκοποί της είναι, μεταξύ άλλων, η συγκέντρωση και αξιοποίηση πρωτότυπου ιστορικού αρχειακού υλικού της περιόδου 1940-1974.
Ο αντιδικτατορικός αγώνας στα αρχεία του ΕΛΙΑ
Το Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, πιο γνωστό ως Ε.Λ.Ι.Α., αποτελεί τμήμα του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης, Μ.Ι.Ε.Τ., από τον Οκτώβριο του 2009. Ως βασικό στόχο έχει τη διάσωση, συλλογή, ταξινόμηση, μελέτη και έκδοση αρχειακού και έντυπου υλικού του 19ου και 20ού αιώνα το οποίο αφορά κυρίως στην ιστορική εξέλιξη και πνευματική ανάπτυξη της Ελλάδας.
Σύνδεσμος Φυλακισθέντων και Εξορισθέντων Αντιστασιακών 1967-1974
Το Ιστορικό Αρχείο Αντιδικτατορικού Αγώνα 1967-1974 (ΙΑΑΑ) του Συνδέσμου Φυλακισθέντων και Εξορισθέντων Αντιστασιακών 1967-1974 (ΣΦΕΑ) αποτελείται από τις ακόλουθες ενότητες:
