Το εφαλτήριο ενός αριστερού πολιτικού ρεύματος διεξόδου της χώρας. Του Τριαντάφυλλου Σερμέτη
Βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη χρονική στιγμή στην οποία βιώνεται μια ριζική εκκρεμότητα της πολιτικής κατεύθυνσης της χώρας. Είναι επιτακτική ανάγκη να αναδυθεί, μέσα από τη μηδενιστική απαξιακή κατάσταση του γίγνεσθαι, εκείνο το κοινωνικό και συλλογικό υποκείμενο με τα κατάλληλα αξιολογικά στοιχεία, που θα δώσει την πολιτική διέξοδο και θα οικοδομήσει τη νέα μεταπολίτευση.
Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ, ως πολιτικός φορέας, έχει αναλάβει το εγχείρημα να οδηγήσει τη χώρα σε μια μεταβατική κατάσταση διεξόδου, καταρχήν από αυτή την κρίση, και να οδηγήσει την κοινωνία στον τελικό στόχο του σοσιαλισμού. Για να το επιτύχει αυτό, χρειάζεται να συγκροτηθεί ένα ισχυρό αριστερό ρεύμα πολιτικής διεξόδου. Αυτό το ρεύμα θα πρέπει να έχει κάποια χαρακτηριστικά, χωρίς τα οποία ο πολιτικός φορέας είναι καταδικασμένος στην αποτυχία.
Η πολιτιστική αναγέννηση, η συγκρότηση παραγωγικής επάρκειας, οι ριζοσπαστικές αλλαγές στο πολιτικό σύστημα ώστε να επέλθει πραγματική άμεση δημοκρατία, ο σύγχρονος πατριωτισμός, αποτελούν τους κεντρικούς πολιτικούς άξονες στους οποίους θα πρέπει να εστιάσει ο ΣΥΡΙΖΑ, προκειμένου να συγκροτήσει μια ευρεία κοινωνική συμμαχία και να επέλθει η αριστερή πολιτική διέξοδος.
Μια παγκόσμια πρωτοτυπία
Σ’ αυτό το σημείο είναι ζωτικά επιτακτικό να διαχωρίσουμε, επιτέλους, τις έννοιες εθνικισμός και πατριωτισμός. Στην ελληνική Αριστερά υπάρχει μια παγκόσμια πρωτοτυπία. Η πρωτοτυπία έγκειται στο ότι αφιερώνεται αποκλειστικά μόνο στον ταξικό αγώνα και όχι στην πατριωτική συνείδηση. Μια τέτοια Αριστερά είναι μονόφθαλμη. Εθνικισμός είναι να θεωρείς τον εαυτό σου ανώτερο από όλους τους άλλους ανθρώπους και οτιδήποτε διαφορετικό από εσένα να το μισείς, επειδή το φοβάσαι. Άρα, φοβάσαι τον εαυτό σου. Αντίθετα, πατριωτισμός είναι να υπερασπίζεσαι τον εαυτό σου, τον πολιτισμό σου, να συνυπάρχεις με το διαφορετικό και να αυτοπροσδιορίζεσαι μέσα από τους άλλους, προσφέροντας εσύ το δικό σου διαφορετικό πολιτισμό στην ανθρωπότητα με σκοπό την ανύψωσή της. Ο όρος πατριωτισμός θα μπορούσε να αντικατασταθεί και από τον όρο εθνισμός και με αυτό τον τρόπο να συνδεθεί με το διεθνισμό αρμονικά, ώστε η ταξική και η πατριωτική συνείδηση να είναι τα εφαλτήρια του αριστερού πολιτικού ρεύματος διεξόδου.
Το πρόβλημα, όμως, είναι πως για να σχηματιστεί ένα ευρύ συλλογικό υποκείμενο θα πρέπει να συστρατευθούν και άλλοι πολίτες. Στην πιο δυναμική της μορφή, η πολιτική είναι ένα θεατρικό έργο στο οποίο ηθοποιοί είναι οι πολίτες. Δεν μπορεί να επιτευχθεί τίποτα ξεκόβοντας τον εαυτό σου από την κοινωνία σου και από την εθνική σου κοινότητα. Δεν μπορούμε να είμαστε πολίτες του κόσμου γιατί δεν έχει αυτός ο κόσμος πολιτικές δομές στις οποίες μπορούμε να συμμετάσχουμε. Για να είμαστε πολίτες χρειαζόμαστε μια πολιτική κοινότητα και αυτή, προς το παρόν, είναι το εθνικό κράτος, εκείνο που περικλείεται από τα εθνικά σύνορα. Την ιδιότητα του πολίτη, όμως, την απολαμβάνουμε μέσα στο πλαίσιο της δημοκρατίας. Και, βέβαια, η δημοκρατία για να επιζήσει χρειάζεται τον πατριωτισμό, διότι η δημοκρατία διατηρείται με τη μαζική συμμετοχή στην πολιτική ζωή. Πρόκειται, όμως, όχι για πατριωτισμό χρωματισμένο με τα εθνικά χρώματα, αλλά για το «συνταγματικό πατριωτισμό», σύμφωνα με τον όρο του Γερμανού φιλοσόφου Jurgen Habermas.
Σήμερα οι νέοι δεν έχουν διδαχθεί να συμμετέχουν ενεργά σε μια δημοκρατία. Η Αριστερά έχει ένα σοβαρό μερίδιο ευθύνης σε αυτό. Η Αριστερά έκανε πάρα πολλά λάθη, εκχωρώντας το πεδίο του πατριωτισμού στη Δεξιά. Ο πατριωτισμός, όμως, της Δεξιάς είναι η προκάλυψη του δωσιλογισμού. Ο George Orwell ισχυρίζεται ότι «ο πατριωτισμός δεν έχει απολύτως καμιά σχέση με το συντηρητισμό. Στην πραγματικότητα είναι το αντίθετο του συντηρητισμού, απ’ τη στιγμή που συνιστά μια αφοσίωση σε κάτι που διαρκώς αλλάζει και παρ’ όλα αυτά όλοι μυστηριακά το αισθανόμαστε πάντα το ίδιο. Είναι η γέφυρα ανάμεσα στο μέλλον και το παρελθόν. Καμιά αληθινή επανάσταση δεν υπήρξε ποτέ διεθνιστική».
Το πρώτο σκαλοπάτι του διεθνισμού
Δεν μπορεί η Αριστερά να προσπερνά με ευκολία και ταχύτητα το ζήτημα της πατριωτικής συνείδησης, μιλώντας για ένα θολό και ακατάληπτο, για τις ευρύτερες μάζες, διεθνισμό.
Ασφαλώς και θα πρέπει να μιλήσουμε για το διεθνισμό και την αλληλεγγύη, που είναι τα όπλα των λαών εναντίον του κεφαλαίου. Όμως, ο διεθνισμός σε καμία περίπτωση δεν αναιρεί τον πατριωτισμό. Ο πατριωτισμός είναι το πρώτο σκαλοπάτι του διεθνισμού. Συνεπώς, το εθνικό θέμα πρέπει η Αριστερά να το αναδείξει για δύο λόγους.
Πρώτον, γιατί αποτελεί ζωτική επιταγή για τους πολίτες και είναι επιτακτικά παρόν και δεύτερον, γιατί δεν μπορούμε να επιτρέψουμε στην αστική τάξη και στην Ακροδεξιά να το χρησιμοποιήσει για την κατασκευή της ατομικής βόμβας του εθνικισμού.
Ο σύγχρονος πατριωτισμός, αποτελώντας την επιτομή της συγκρότησης ενός αριστερού ρεύματος πολιτικής διεξόδου, στοχεύει στην πρόοδο του συνόλου των κατοίκων αυτής της χώρας, αρκεί να μην ανακόπτεται από καταβολικές μειονεξίες που οδηγούν σε σοβαρές παρερμηνείες του όρου.
* Ο Τριαντάφυλλος Σερμέτης είναι θεολόγος-φιλόλογος,
πρόεδρος της Α’ ΕΛΜΕ Πέλλας
