Συνέντευξη στην Ιφιγένεια Καλαντζή
Η επέλαση των σαρωτικών μνημονίων έχει πυροδοτήσει έναν καταγγελτικό πολιτικό λόγο, φέρνοντας στο προσκήνιο και μια νέα γενιά αρθρογράφων και δημοσιογράφων στο Διαδίκτυο, αλλά και νέες εκδόσεις έντυπων περιοδικών.
Ανάμεσά τους ο Άρης Χατζηστεφάνου, ακτιβιστής και δυναμικός εκπρόσωπος της ερευνητικής δημοσιογραφίας, με πυκνό, αξιόλογο έργο, αιχμηρά άρθρα στο Unfollow και την ενδιαφέρουσα ραδιοφωνική εκπομπή Infowar (105,5 Στο Κόκκινο). Τελευταία έχει πρωτοστατήσει και στη δημιουργία αποκαλυπτικών ντοκιμαντέρ (Debtocracy/2011, Catastroika/2012) για την παγκοσμιοποιημένη διάσταση της κρίσης. Η ανεξάρτητη πολιτική φωνή, που έχει ορθώσει, διοχετεύεται σε Μέσα εκτός των καθεστωτικών ΜΜΕ, παρακάμπτοντας τις συμπληγάδες της παντοκρατορίας τους. Αξιοσημείωτη είναι και η μορφή παραγωγής και προώθησης των ντοκιμαντέρ, που υλοποίησε με την ομάδα της Infowar Production. Τα δύο πρώτα ντοκιμαντέρ χρηματοδοτήθηκαν απ’ το κοινό και κυκλοφορούν ελεύθερα στο info-war.gr, έναν εξαιρετικά οργανωμένο ιστότοπο.
Στο ντοκιμαντέρ Εργοστάσια απορριμμάτων: Το μεγάλο φαγοπότι των εργολάβων (2013), αποκαλύπτεται ένα σκανδαλώδες οικονομικό έγκλημα. Με την ευκαιρία της προβολής, ζητήσαμε από τον Άρη Χατζηστεφάνου να μας μιλήσει.
Το ντοκιμαντέρ που φτιάξατε με τον Λεωνίδα Βατικιώτη αποκαλύπτει σκάνδαλα γύρω απ’ τη διαχείριση απορριμμάτων. Πώς προέκυψε αυτή η ιδέα;
Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία ανήκει στους εργαζόμενους της ΠΟΕ-ΟΤΑ. Στα θέματα ελευθεροτυπίας, έχουμε φτάσει στην 84η θέση κατάταξης, έχοντας πάνω από μας μοναρχίες και δικτατορίες. Μέσω Guardian, Al Jazeera και BBC μαθαίνουμε τι γίνεται στη χώρα μας. Γι’ αυτό και οι εργαζόμενοι της ΠΟΕ-ΟΤΑ, πεισμένοι ότι αυτά τα γιγαντιαία έργα αποτελούν δώρο στους επιχειρηματίες, αναγκάστηκαν να το καταγγείλουν με δική τους παραγωγή. Είχαν ήδη επικοινωνήσει με πανεπιστημιακούς και περιβαλλοντικές οργανώσεις, ξεκαθαρίζοντας ότι η κατασκευή αυτών των εργοστασίων προκαλεί οικονομική και περιβαλλοντική επιβάρυνση, χωρίς να δίνει λύση στο πρόβλημα. Εμείς αναλάβαμε την παραγωγή, δίνοντας βέβαια το δικό μας στίγμα στο εικαστικό κομμάτι και στον τρόπο αφήγησης.
Κόντρα στην απελπιστική συρρίκνωση της χρηματοδότησης κινηματογραφικών παραγωγών, χρησιμοποιείτε εναλλακτικούς τρόπους, διαθέτοντας το τελικό προϊόν δωρεάν, μέσω Ίντερνετ. Μέσα από εκεί θα δοθεί λύση;
Το εναλλακτικό κομμάτι ξεκινάει από τη συλλογή χρημάτων για το μπάτζετ της παραγωγής. Στα δύο πρώτα ντοκιμαντέρ απευθυνθήκαμε στον κόσμο και βρήκαμε ανταπόκριση. Έτσι, καταφέραμε να καλύψουμε οριακά τα έξοδα, βάλαμε όμως απ’ την τσέπη μας δουλειά 6 μηνών. Στο τελευταίο, εργοδότες μας έγιναν οι ίδιοι οι εργαζόμενοι της ΠΟΕ-ΟΤΑ και αυτό είναι μεγάλη τιμή για εμάς. Όσο για τη διανομή, τα ντοκιμαντέρ διατίθενται δωρεάν. Και ενώ έχουν παιχτεί σε εθνικά δίκτυα, από τη Λατινική Αμερική μέχρι την Ιαπωνία, στην Ελλάδα προβλήθηκαν μόνο στους υπό κατάληψη σταθμούς, στο Alter παλιότερα και πρόσφατα στην ΕΤ3. Η δωρεάν διάθεση για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς, αποτελεί ιδεολογική επιλογή όλης της ομάδας. Θεωρούμε ότι κάθε προϊόν πνευματικής δημιουργίας πρέπει να διακινείται ελεύθερα, πόσο μάλλον όταν έχει χρηματοδοτηθεί από τον ίδιο τον κόσμο. Το ίδιο πιστεύουν και οι εργαζόμενοι της ΠΟΕ-ΟΤΑ, ξέροντας ότι θα αποκλειστεί από τους μεγάλους καναλάρχες, που είναι και οι υποψήφιοι εργολάβοι των έργων.
Στις παραγωγές της Ιnfowar Production κυριαρχεί ένα καλοδομημένο μοντάζ θεμάτων επικαιρότητας, με γρήγορους ρυθμούς, τηλεοπτικής αισθητικής. Τα θεωρείς πολιτικά ντοκιμαντέρ ή τηλεοπτικά ρεπορτάζ;
Εμείς ακολουθούμε ένα μοντέλο ντοκιμαντέρ που μπορούμε να πούμε ότι πατάει στον Άνταμ Κέρτις του BBC ή και στη Ναόμι Κλάιν. Πρόκειται για ντοκιμαντέρ με συγκεκριμένη άποψη, που θάβεται από τα κυρίαρχα ΜΜΕ.
Στην αισθητική τους έχουν συντελέσει πολλοί παράγοντες. Η ομάδα στήθηκε όταν το ραδιοφωνικό Infowar έγινε για ένα χρόνο και τηλεοπτικό. Τη σκηνοθετική επιμέλεια είχε ο Χρήστος Καρακέπελης, με τεράστια εμπειρία στη διαφήμιση και στο ντοκιμαντέρ. Τότε βγάζαμε 10λεπτα βιντεάκια, με 1.200 πλάνα, σε στυλ διαφήμισης. Στο μεγάλου μήκους ντοκιμαντέρ έπεσαν οι ρυθμοί, αλλά παραμένει ένα γρήγορο προϊόν, δεδομένου ότι θα το δουν στον υπολογιστή. Το πρόβλημα είναι ο όγκος των πληροφοριών που προσπαθούμε να συμπιέσουμε, εις βάρος πότε του εικαστικού μέρους, πότε της πληροφορίας, γιατί είμαστε κυρίως δημοσιογράφοι. Δεν προερχόμαστε απ’ το χώρο του κινηματογράφου. Εμένα και τον Θάνο Τσάντα, που είμαστε βασικά φωτογράφοι και κάνουμε κάμερα, μας απασχολεί το καδράρισμα. Άλλωστε όλα γυρίζονται με DSLR, που καθορίζει και τον τρόπο δουλειάς.
Πόσο έχει επηρεαστεί ο τρόπος αφήγησης στα ντοκιμαντέρ, από τις θεωρίες για την κοινωνία του θεάματος και τους σύγχρονους διανοητές που αναφέρετε;
Είχαμε συμπεριλάβει τον Γκι ντε Μπορ σε ένα ντοκιμαντέρ με τον Καρακέπελη, για τις εξεγέρσεις. Η ματιά μου ήταν κυρίως δημοσιογραφική, εστιάζοντας σε μια ροή πληροφοριών απ’ το Λος Άντζελες του ’68, μέχρι τη Γένοβα. Μια αρχική ιδέα μας οδηγεί σε ανθρώπους που εκτιμάμε τη σκέψη τους, διανοητές που μπορεί να μας δώσουν μια γενική εικόνα για την κοινωνία (Ναόμι Κλάιν, Σλαβόι Ζίζεκ, Κεν Λόουτς στο Catastroika) ή πιο εξειδικευμένους επιστήμονες. Βέβαια, δεν έχουμε κρύψει ποτέ και την πολιτική μας ταυτότητα, αντίθετα, την προβάλλουμε. Ο δικός μου τρόπος σκέψης είναι μια μαρξιστική ματιά σε φιλοσοφικό επίπεδο, με τάση να βλέπω ως μηχανή τις κοινωνίες της ανθρωπότητας και τις οικονομικές συνθήκες.
Το ντοκιμαντέρ σκάει σε μια πολύ καυτή επικαιρότητα, με το κλείσιμο της ΕΡΤ. Τι σημαίνει για σένα η κατάργηση της δημόσιας τηλεόρασης;
Η κρατική ραδιοτηλεόραση υπό έλεγχο εργαζόμενων και λαϊκές συνελεύσεις απ’ έξω, θα έπρεπε να αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα πειράματα στην ιστορία των ΜΜΕ. Δεν έχουν ξαναϋπάρξει τόσο ευνοϊκές συνθήκες για να περάσουν οι «από κάτω» το μήνυμά τους, βγάζοντας στο φως θέματα ταμπού, όπως οι Σκουριές ή η ΒΙΟΜΕ και να ανοιχτούν μικρόφωνα σε αποκλεισμένους από το χώρο της Εκπαίδευσης, της Υγείας… Αν αυτό το Μέσο μπορεί να κάνει τέτοια θαύματα, στο ρελαντί, ας φανταστούμε τι χάνουμε που δεν το χρησιμοποιούμε στο έπακρο, για να αποτελέσει ένα κέντρο αγώνα για όλη την Ελλάδα. Πρέπει να βρούμε πού σκάλωσε αυτή η ιστορία. Πιστεύω ότι τα κόμματα και τα συνδικάτα δεν στήριξαν ποτέ μια πολιτική ρήξης.
Αυτό που ζούμε είναι τελικά δημοκρατία;
Ζούμε σε μια σύγχρονη δικτατορία, παρ’ όλο που έχουμε εκλογές κάθε 4 χρόνια και δεν κυκλοφορούν ερπυστριοφόρα στους δρόμους. Οι σύγχρονες δικτατορίες δεν χρειάζονται άρματα μάχης, ούτε αμφισβητούν τις εκλογές, όταν ένας ολόκληρος μηχανισμός μπορεί να ελέγχει τα αποτελέσματα. Έτσι κι αλλιώς εκλέγονται μόνο όσοι έχουν πρόσβαση στα κυρίαρχα ΜΜΕ. Αυτή τη δικτατορία τη συγκρίνω με το πραξικόπημα εναντίον του Τσάβες, στη Βενεζουέλα το 2002. Εκεί, η αστυνομία πήγε στο Ραδιομέγαρο και αντί να το καταλάβει, έκλεισε απλώς την κρατική ραδιοτηλεόραση, αφήνοντας μόνο τα ιδιωτικά ΜΜΕ, γιατί το πραξικόπημα το είχαν κάνει τα αφεντικά τους. Και σε εμάς, αφήνουν τους εργολάβους, τους εφοπλιστές και τους τραπεζίτες να ελέγχουν την ενημέρωση, κλείνοντας το μοναδικό σταθμό που έλεγε και κάτι διαφορετικό. Δεν είναι δημοκρατία το να βρίσκονται άνθρωποι προφυλακισμένοι για δυόμισι χρόνια χωρίς δίκη, αυτό είναι Γκουαντάναμο. Έχουμε φτάσει στο σημείο να πρέπει να υπερασπιστούμε ξανά την αστική δημοκρατία, γυρίσαμε δηλαδή πιο πίσω και από τη Γαλλική Επανάσταση.
Και η Αριστερά τι κάνει; Τι έγινε η ανατροπή που ήταν κάποτε ένα από τα βασικά της αιτήματα;
Η κοινοβουλευτική Αριστερά συσπειρώνει μεν τον κόσμο, του δίνει επιχειρήματα, εξηγώντας τι πηγαίνει στραβά, αλλά τον εμποδίζει να φτάσει στη ρήξη. Σταμάτησαν την απεργία των εκπαιδευτικών και δεν έδωσαν τη στήριξη που έπρεπε στην ΕΡΤ. Τεράστια κενά που ευνοούν την Άκρα Δεξιά. Κάθε φασισμός είναι μια χαμένη επανάσταση, έλεγαν και αυτό ζούμε και τώρα. Από την άλλη, το αισιόδοξο έγκειται στο ότι έχει συμπτυχθεί πολύ ο ιστορικός χρόνος. Καταστάσεις που παλιά ήθελαν δεκαετίες προετοιμασίας, μπορούν να γίνουν πιο γρήγορα. Σε μία εξέγερση που αρχικά δείχνει τυφλή, μπορούν να φτιαχτούν μηχανισμοί που θα επισπεύσουν ένα πολιτικό πρόταγμα. Είμαι σίγουρος ότι οι νέοι ηγέτες βρίσκονται ήδη εκεί έξω. Αν ο κόσμος είναι έτοιμος, υπάρχουν και θα βρεθούν οι κατάλληλοι άνθρωποι μέσα σε λίγες μέρες. Όσο πιο δύσκολα είναι τα πράγματα και στρέφονται εναντίον μας, τόσο πιο γρήγορα μπορούν και να αντιστραφούν.
