Όροι, προϋποθέσεις, πιθανότητες επιβολής
Της Έφης Κωτσάκη*
Σε δύο πρόσφατα κείμενα (Αυγή 3/10/2014, 18/11/2014) διαπίστωσα την ύπαρξη τομής στις παρεμβάσεις του δυτικού ιμπεριαλισμού τα τελευταία 20-25 χρόνια (Μ. Ανατολή, Β. Αφρική, Ουκρανία κ.λπ.) σε σχέση με την προηγηθείσα μεταπολεμική περίοδο, αλλά και παλαιότερα. Η διαφορά έγκειται στην απομάκρυνση από την οικονομική-παραγωγική εκμετάλλευση των αποικιών ή των εξαρτημένων χωρών, στην εγκατάλειψη της αέναης επιδίωξης συσσώρευσης, υπέρ μιας στρατηγικής αποσυσσώρευσης, προωθούμενης μέσα από την πρόκληση χάους, κοινωνικής και κρατικής διάλυσης. Ως υποκείμενο λόγο αυτής της δραστικής μεταβολής παραδείγματος, θεωρώ την οιονεί παγκόσμια μονοπώληση ισχύος και πλούτου, εκ μέρους της δυτικής ελίτ (1%), συνδυασμένη με την αδυναμία της (αλλά και έλλειψη διάθεσης λόγω εξάντλησης σπανιζόντων πόρων, περιβαλλοντικής υποβάθμισης κ.λπ.) να ανταγωνιστεί στο παραγωγικό επίπεδο, σειρά σχετικά ανεξάρτητων και αναδυόμενων κέντρων συσσώρευσης και ισχύος (Κίνα, Ρωσία, λοιπές BRICS κ.λπ.).
Στην προσπάθειά της να διακόψει αυτήν την ανταγωνιστική άνοδο, επιχειρεί με μαζική επιβολή πολιτικών «διαίρει και βασίλευε» και εξαπάτηση, στηρίζοντας-κατασκευάζοντας-εξαπολύοντας-εξαπλώνοντας διάφορες «διαβολικές» δυνάμεις (ισλαμική και νεοφασιστική τρομοκρατία ιδίως) να προκαλέσει-ενισχύσει εμπρόθετα χαοτικές καταστάσεις, που εμμέσως στηρίζουν την ηγεμονία της και εμποδίζουν την ανάδυση των αντιπάλων της. Ας αποκαλέσουμε αυτή τη στρατηγική, γεωπολιτική βαλκανιοποίηση εκτεταμένων και επεκτεινόμενων περιοχών του πλανήτη μας.
Παράλληλα, μια εξίσου επιβλητική τάση προς την οικονομική βαλκανιοποίηση (αέναη λιτότητα, καλπάζουσα ανισότητα, ιδιωτικοποιήσεις- απορρυθμίσεις- θεραπείες σοκ-αυξανόμενη απώλεια κρατικής εποπτείας-ελέγχου-προσανατολισμού της οικονομίας κ.λπ.) αυτήν την φορά, εξελίσσεται πάνω κάτω το ίδιο χρονικό διάστημα, σε ένα ακόμα πιο εκτεταμένο, σχεδόν πλανητικό πεδίο. Αναφερόμαστε ιδίως σε χώρες που γεύτηκαν τις θεραπείες σοκ, υπήχθησαν σε προγράμματα του ΔΝΤ, σε χώρες της καπιταλιστικής περιφέρειας που υπέστησαν τα μέγιστα καταστρεπτικά πλήγματα. Υποστήριξα (Αυγή 18/11/2014) ότι οι δύο ανωτέρω διαδικασίες, η στρατηγική δημιουργίας γεωπολιτικού χάους-βαλκανιοποίησης και η αντίστοιχη επιβολής οικονομικού χάους-βαλκανιοποίησης, συγκλίνουν στην κοινή επιδίωξη διακοπής της έστω και εξαρτημένης διαδικασίας συσσώρευσης και σταδιακής ανταγωνιστικής ανάδυσης των «παρείσακτων» (BRICS κ.λπ.).
Στρατηγική ελεγχόμενου χάους
Γεννάται εδώ το κεντρικό ερώτημα: αυτές οι δύο στρατηγικές, είναι σαφώς διακριτές ή υποκατάστατες; Και αν είναι υποκατάστατες, πότε πιθανολογείται εγκατάλειψη της οικονομικής βαλκανιοποίησης υπέρ της γεωπολιτικής; Αν και η προέλευση τους είναι σαφώς διακριτή (η γεωπολιτική βαλκανιοποίηση αποτέλεσε συνδυασμό της στρατηγικής νεοσυντηρητικών-σιωνιστών-«ανθρωπιστών» ιμπεριαλιστών, η οικονομική βαλκανοποίηση έχει νεοφιλελεύθερη προέλευση) η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα είναι σαφής: όταν η οικονομική βαλκανιοποίηση πάψει να επαρκεί, όταν διαμορφωθεί ο συνασπισμός εξουσίας που την αμφισβητεί έμπρακτα αναστρέφοντας τα αποτελέσματα της, ενώ παράλληλα τα παραδοσιακά αντίμετρα (χούντες κ.λπ.) δεν είναι διαθέσιμα ή/και επιθυμητά από μέρους της δυτικής ιμπεριαλιστικής ελίτ.
Εξηγούμαστε για το «διαθέσιμα»: για τον όποιο λόγο (παγκόσμιο δημοκρατικό κύμα, εξάπλωση της δυτικής «δημοκρατίας» κ.λπ.), η επιβολή στρατιωτικών δικτατοριών δεν είναι άμεσα διαθέσιμη, όπως 30-40 χρόνια πριν. Φυσικά, όπου η δυνατότητα παρέχεται, συχνά χρησιμοποιείται (βλ. Αίγυπτο, Ταϊλάνδη, Ονδούρα). Εξηγούμαστε για το «επιθυμητά»: παρά τα άμεσα και δραστικά αποτελέσματά τους, ως προς την καταστολή λαϊκών κ.λπ. κινημάτων, οι χούντες δυσκολεύονται να αντιπαλέψουν το θεμελιώδες πρόταγμα της νεωτερικότητας: την συσσώρευση-ανάπτυξη (παρ’ όλες τις αρνητικές συμπαραδηλώσεις της). Απονομιμοποιούνται ταχύτατα αν αποτύχουν αναπτυξιακά και ο βίος τους είναι περιορισμένος.
Παραμένοντας στις υποθέσεις που αρχικά σκιαγράφησα και ανέπτυξα αναλυτικότερα αλλού (Αυγή) υποστηρίζω ότι, στην παρούσα ιστορική στιγμή η ιμπεριαλιστική ελίτ δεν επιθυμεί συσσώρευση-ανάπτυξη, επομένως οι στρατιωτικές δικτατορίες δεν είναι προτιμώμενες, εφόσον μόνο βραχυχρόνια ανακόπτουν την αναπτυξιακή ροπή. Αντίθετα, η στρατηγική του ελεγχόμενου χάους, της γεωπολιτικής βαλκανιοποίησης, θα επικρατεί ως μορφή ιμπεριαλιστικής απάντησης, καθώς (και κατά το μέτρο που) η οικονομική βαλκανιοποίηση αντιμετωπίζει αυξανόμενη δυσαρέσκεια και αντίσταση. Εισηγμένη αρχικά προς διάσπαση-έλεγχο των κρατών που επέμεναν στην ανεξαρτησία τους μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού (Ιράκ, Γιουγκοσλαβία κ.λπ.) η γεωπολιτική βαλκανιοποίηση είναι εφαρμόσιμη και για διάλυση- έλεγχο κρατών σε πορεία απελευθέρωσης απ’ την οικονομική βαλκανιοποίησή τους. Φυσικά, παρά τα σημερινά μειονεκτήματά τους, οι χούντες ίσως χρησιμοποιηθούν ως λύσεις καταφυγής, όπου απουσιάζουν εναλλακτικές εσωτερικές και εξωτερικές δυνατότητες εμπρόθετης πρόκλησης χάους. Π.χ. αν η χώρα έχει ιστορικό ενιαίας παρουσίας παρά τις επιμέρους διαιρέσεις της (Αίγυπτος-Ταϊλάνδη), συνεπώς δύσκολα προκαλείται διάσπαση-εμφύλιος, είτε ελλείπουν εξωτερικοί επιβουλεύοντες (Ονδούρα) ώστε να προκληθεί πόλεμος, επομένως αν η γεωπολιτική βαλκανοποίηση είναι πρακτικά αδύνατη, τότε η κλασική «χουντική» διέξοδος παραμένει η μόνη, όταν φυσικά και αυτή είναι δυνατή.
Ιδιωτικοποίηση η… θάνατος
Στα τέλη της δεκαετίας του ’80 ο Ν. Μπαντού υψηλόβαθμο στέλεχος του ΔΝΤ, παραιτήθηκε καταγγέλλοντας τα προγράμματά του σε Λ. Αμερική και Αφρική λέγοντας: « Όσα κάναμε από το 1983 και μετά βασίζονταν σε μια αίσθηση ότι έπρεπε να εκπληρώσουμε μια αποστολή: ο Νότος έπρεπε να ιδιωτικοποιηθεί ή να πεθάνει. Για τον λόγο αυτό προκαλέσαμε αδιάντροπα οικονομικό χάος… από το 1983 ώς το 1988».
Το χάος που η οικονομική βαλκανιοποίηση δημιούργησε στη Λ. Αμερική μεταξύ 1980-2000, προκάλεσε άνθηση κινημάτων-κομμάτων-κυβερνήσεων-διακρατικών συνασπισμών, με αριστερό – αντιιμπεριαλιστικό προσανατολισμό, που σε κάποιο βαθμό κυριαρχούν σήμερα στην Υποήπειρο. Συνεπώς, ο επόμενος στόχος της διεθνούς ελίτ είναι εφόσον οι ιδιωτικοποιήσεις απέτυχαν, να επιχειρηθεί ο «θάνατος», δηλαδή η επιβολή γεωπολιτικού χάους και βαλκανιοποίησης. Έτσι, στα 2006 υποκίνησε μέσω CIA-πολυεθνικών την ίδρυση της International Confederation for Freedom and Regional Autonomy στη Λ. Αμερική, με αιχμή τις Σάντα Κρουζ (Βολιβία), Γκουάγιας (Ισημερινός), Ζούλια (Βενεζουέλα). Μάλιστα, στα 2008 στη Σαντα Κρουζ επιχειρήθηκε η έναρξη της βαλκανιοποίησης, αλλά η συγκυρία (ισχυρές αριστερές-ανεξάρτητες κυβερνήσεις στην Λ. Αμερική, η διεθνής κρίση, η εντεινόμενη κρίση στην Μ. Ανατολή, η σχετικά ομογενής θρησκευτικά-πολιτισμικά σύσταση της Λ. Αμερικής κ.λπ.), εμπόδισε τα αντιδραστικά κοινωνικά κινήματα και τους υποκινητές τους να επιβάλουν κρατική διάλυση και ελεγχόμενο χάος. Φυσικά, οι σπόροι εσπάρησαν και σε ευνοϊκότερη συγκυρία θα επιχειρηθεί να ενεργοποιηθούν.
Τα πράγματα υπήρξαν ευνοϊκότερα στην Αφρική, όπου από τη Λιβύη ώς το Σουδάν, την Νιγηρία, Σομαλία, Κένυα ως το Κονγκό, το έδαφος είναι ωριμότερο για εξάπλωση του γεωπολιτικού χάους, ως στρατηγική συνέχεια της οικονομικής βαλκανιοποίησης ή και για την ενεργοποίησή της. Εκατοντάδες αποσχιστικά-διαλυτικά κινήματα, θρησκευτικού-εθνικού-φυλετικού τύπου, με έντεχνη δυτική ανοχή-υποκίνηση, υποσκάπτουν τις αναπτυξιακές δυνατότητες της Μαύρης Ηπείρου (προκύπτουσες ιδίως με κινεζική συνδρομή).
Προοπτικά, καθώς ο Ευρωπαϊκός Νότος και Ανατολή θα αναπτύσσουν την αντίθεση τους στα σχέδια οικονομικής βαλκανιοποίησης (με την πατρίδα μας ήδη πρωτοπορούσα) και μέσα σε ένα περιβάλλον όχι πρόσφορο για στρατιωτικά προνουντσιαμέντα, η γεωπολιτική βαλκανιοποίηση θα κληθεί στη σκηνή. Δυστυχώς, το ευρωπαϊκό έδαφος είναι ευνοϊκότερο από το Λατινοαμερικανικό (αλλά όχι και από το Αφρικανικό). Καθήκον κάθε προοδευτικού κινήματος είναι η δραστική υπονόμευση αυτής της εξέλιξης που δυστυχώς δεν είναι πολύ μακριά μας. Πρέπει, ιδίως στην πατρίδα μας, που αντιδρά στην οικονομική βαλκανιοποίησή της ενώ είναι δυστυχώς ενταγμένη μέσα σε ένα κατ’ εξοχήν βαλκανιοποιημένο γεωπολιτικό χώρο, με μεγάλη προσοχή να ερευνηθούν και εξουδετερωθούν όλες οι προσπάθειες εισαγωγής του γεωπολιτικού χάους προς ολοκλήρωση της οικονομικής αποικιοποίησής της.
* Η Έφη Κωτσάκη είναι μέλος Γραμματείας Εξωτερικής Πολιτικής ΣΥΡΙΖΑ
