Του Θοδωρή Σταμούλη
Μετά τις αλλαγές που προώθησε ο υπουργός Παιδείας στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση με κυριότερες τη μείωση ωραρίου λειτουργίας κατά 5 ώρες την εβδομάδα στα σχολεία Αναμορφωμένου Προγράμματος και αύξηση του ελάχιστου αριθμού μαθητών για να λειτουργήσει το ολοήμερο σχολείο (αντίστοιχη αύξηση υπήρξε και για τα νηπιαγωγεία) ανακοίνωσε, σε συνάντησή του με την ΟΛΜΕ, τις αντίστοιχες «μεταρρυθμίσεις» και για τη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
Συγκεκριμένα, από την επόμενη σχολική χρονιά, σύμφωνα με τον υπουργό, θα ισχύσουν τα εξής:
α) Χωρισμός του σχολικού έτους σε δύο τετράμηνα, αντί τρία τρίμηνα, με στόχο την αποτελεσματικότερη διαχείριση του διδακτικού χρόνου.
β) Αύξηση του χρόνου που θα διατίθεται για τη διδασκαλία (λήξη των μαθημάτων στο τέλος Μαΐου).
γ) Περιορισμός των μαθημάτων τα οποία θα εξετάζονται γραπτώς στις προαγωγικές και απολυτήριες εξετάσεις του Ιουνίου.
δ) Παιδαγωγικά ενδεδειγμένη και συμβατή με τις φυσικές αντοχές των μαθητών/τριών αυτής της ηλικίας, ελάφρυνση του εβδομαδιαίου ωρολογίου προγράμματος κατά 3 ώρες.
ε) Πιλοτική εφαρμογή (σε συγκεκριμένο αριθμό γυμνασίων) της περιγραφικής αξιολόγησης, η οποία θα συνοδεύει την αριθμητική.
στ) Εξορθολογισμός της διδακτέας ύλης.
ζ) Λελογισμένη διεύρυνση των δεύτερων αναθέσεων ορισμένων κλάδων.
Ανάμεσα σ’ αυτές τις εξαγγελίες μπορεί κάποιος να διακρίνει θετικά σημεία, όπως π.χ. η μείωση των εξεταζόμενων μαθημάτων για τους μαθητές των Γυμνασίων. Αναλογιζόμενος, όμως, τη συνολική πολιτική της κυβέρνησης και στο χώρο της παιδείας κατανοεί πως ορισμένα πράγματα θα γίνουν μόνο και μόνο για να χρυσώσουν το χάπι. Όσο και να επικαλείται, ο Ν. Φίλης, παιδαγωγικές αρχές για τις όποιες αλλαγές η βασική του μέριμνα είναι να λειτουργήσουν όπως όπως τα σχολεία το Σεπτέμβρη με βάση τον πετσοκομμένο προϋπολογισμό για την Παιδεία και τους δείκτες του ΟΟΣΑ. Παράλληλα, περισσεύει η υποκρισία όταν γίνεται λόγος για παιδαγωγική ευαισθησία από την πλευρά του υπουργείου, τη στιγμή που η φετινή σχολική χρονιά κλείνει με περισσότερα από 3.000 κενά σε Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια σύμφωνα με στοιχεία του ίδιου του υπουργού. Στην πραγματικότητα, με αυτές τις ρυθμίσεις θα στείλει στην ανεργία χιλιάδες αναπληρωτές καθηγητές, καθώς θα μειώσει τις ανάγκες σε εκπαιδευτικό προσωπικό.
Το έργο αυτό, λοιπόν, το έχουμε δει επανειλημμένα στο χώρο της εκπαίδευσης τα τελευταία χρόνια. Οι κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. συγχώνευσαν σχολεία, σύμπτυξαν τμήματα, αύξησαν το διδακτικό ωράριο των εκπαιδευτικών, άλλαξαν τις αναθέσεις των μαθημάτων, προκειμένου να συρρικνώσουν το κόστος για το δημόσιο σχολείο. Στην ίδια ρότα κινείται και η παρούσα κυβέρνηση. Μόνο που επειδή αυτή είναι «παιδαγωγικά ευαίσθητη» δεν θα κάνει συγχωνεύσεις σχολείων και αύξηση του ωραρίου των εκπαιδευτικών, σ’ αυτή τη φάση τουλάχιστον, αλλά ακολουθεί όλες τις άλλες δοκιμασμένες συνταγές των προηγούμενων και επιπρόσθετα μειώνει το ωράριο λειτουργίας των σχολείων. Και είναι τέτοια η «παιδαγωγική της ευαισθησία» που πρώτα ανακοινώνει τη μείωση του ωραρίου και μετά ψάχνει να δει ποια μαθήματα θα κόψει. Το μόνο, πάντως, που δεν έχουν κάνει οι κυβερνήσεις μέχρι τώρα, προκειμένου να λειτουργήσουν τα σχολεία δίχως τις αναγκαίες προσλήψεις εκπαιδευτικών, είναι να εφαρμόσουν την αλληλοδιδακτική μέθοδο που ίσχυε στα πρώτα χρόνια ύπαρξης του ελληνικού κράτους και στην οποία οι μαθητές των μεγαλύτερων τάξεων, υπό την καθοδήγηση των δασκάλων, δίδασκαν τα μικρότερα παιδιά.
Προτάσεις των επιτροπών για την εκπαίδευση
Η συρρίκνωση του δημόσιου σχολείου, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την κάλυψη των μορφωτικών αναγκών των παιδιών, είναι η μια πλευρά της πολιτικής του Υπουργείου Παιδείας. Υπάρχει όμως και η πιο αθέατη και περισσότερο επικίνδυνη πλευρά, αυτή της πλήρους αποδιάρθρωσης της εκπαίδευσης που οικοδομείται σταδιακά αλλά σταθερά. Με βάση, λοιπόν, τις επιταγές του ΟΟΣΑ και της Ε.Ε., η κυβέρνηση, σε συνέχεια των πολιτικών του ΠΑΣΟΚ και της Ν.Δ. στην Εκπαίδευση, σύστησε μια Επιτροπή Εθνικού Διαλόγου η οποία πρόσφατα κατέθεσε τα πορίσματά της. Να σημειωθεί πως η Επιτροπή αυτή είναι διορισμένη από την κυβέρνηση και ως εκ τούτου πλήρως ελεγχόμενη. Παράλληλα κατέθεσε τις προτάσεις της και η Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής, προτάσεις τις οποίες ψήφισαν εκτός των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ και το Ποτάμι και η Ένωση Κεντρώων.
Και τα δύο κείμενα βρίθουν εννοιών που τα τελευταία χρόνια λανσάρονται ως καταλυτικές για τη δημιουργία ενός εκπαιδευτικού συστήματος που θ’ απαντά στις προκλήσεις των καιρών. Βέβαια καθόλου δε γίνεται συζήτηση για το ποιες είναι αυτές οι προκλήσεις, από πού πηγάζουν και τι σημαίνει η ανταπόκριση σ’ αυτές. Έτσι, λοιπόν, ο εκπαιδευτικός κόσμος, γι’ άλλη μια φορά, βρίσκεται αντιμέτωπος με έννοιες όπως ενδυνάμωση και αυτονομία της σχολικής μονάδας, ανοικτό σχολείο, κινητικότητα στα Πανεπιστήμια και ευελιξία των πτυχίων, ψηφιακή στροφή κ.λπ. Έννοιες που μοναδικό σκοπό έχουν ν’ αποκρύψουν την κυρίαρχη πολιτική κατεύθυνση της ολοσχερούς πρόσδεσης της εκπαίδευσης στις ανάγκες της αγοράς.
Στόχος τους είναι να δημιουργηθεί καταρχήν ένα σχολείο φθηνό για το κράτος και ανοικτό στους χορηγούς. Έτσι, λοιπόν, σε συνέντευξή του ο διορισμένος πρόεδρος της Επιτροπής Διαλόγου, Αντ. Λιάκος, αναρωτιέται με αθωότητα: «Δεν θα κάλυπταν μέρος των εξόδων τους σχολικές εγκαταστάσεις παραθαλάσσιων ή ορεινών περιοχών ή οι φοιτητικές εστίες, αν λειτουργούσαν ως κατασκηνώσεις ή ως hostel νέων Ιούλιο και Αύγουστο; Γιατί όχι θερινοί κινηματογράφοι και άλλες εκδηλώσεις που θα απέφεραν χρήματα στα σχολεία;» (Εφ. Συν., 12/1/2016). Κι εδώ φαίνεται το «νέο» πνεύμα του ΣΥΡΙΖΑ, καθώς αντίστοιχες προτάσεις την εποχή της Μ. Γιαννάκου στο Υπ. Παιδείας έκαναν λόγο για δημιουργία πάρκινγκ αυτοκινήτων στα σχολικά προαύλια των αστικών κέντρων…
Βέβαια, στο πόρισμα που κατέθεσε η Επιτροπή δεν έβαλαν τέτοιες ρηξικέλευθες προτάσεις για τα σχολεία, παρά μόνο για τα Πανεπιστήμια «Οι εξωτερικές πηγές αφορούν, κατά κύριο λόγο, τους πόρους που προέρχονται από ερευνητική δραστηριότητα, από παροχή υπηρεσιών και από συνεργασίες των ΑΕΙ […] και με φορείς του ιδιωτικού τομέα (από τον χώρο των επιχειρήσεων και της βιομηχανίας).» (σελ. 68) Είναι όμως η υποχρηματοδότηση της εκπαίδευσης και η συνεχής αξιολόγηση στόχων που μοιραία θα οδηγήσει και τα σχολεία σε τέτοιους δρόμους.
Πλέον στο νέο σχολείο δεν θα έχει τόσο σημασία το τι μαθαίνουν τα παιδιά και κατ’ επέκταση ποιες αξίες προσπαθεί να εμφυσήσει η εκπαίδευση στις νέες γενιές. Η μόρφωση δεν είναι το ζητούμενο, όσο η χρήση διαδικασιών που θα βελτιώνουν κάποιες δεξιότητες των παιδιών. Στην εισαγωγή του προέδρου, στο εν λόγω πόρισμα αναφέρεται: «Το πρόγραμμα σπουδών οφείλει να μετατοπίσει την προσοχή από τη διδασκαλία και το περιεχόμενο των σπουδών (δηλ. το τι πρέπει να διδάξουμε) στη διαδικασία και τα αποτελέσματα της μάθησης.» (σελ.7). Παράλληλα ενισχύεται η διαφοροποίηση μεταξύ των σχολείων, καθώς το καθένα ανάλογα με τις ιδιαιτερότητές του θα καταρτίζει τους στόχους και τα αντίστοιχα προγράμματα για την επίτευξή τους. Άμεση συνέπεια αυτής της πρακτικής θα είναι η περαιτέρω όξυνση των ταξικών ανισοτήτων, καθώς θα διαφοροποιούνται τα προγράμματα σπουδών από σχολείο σε σχολείο ανάλογα με την ταξική σύνθεση των περιοχών.
Βέβαια, για τη μεγάλη πλειοψηφία των μαθητών η κυρίαρχη πολιτική έχει τη λύση: φθηνή κατάρτιση και τζάμπα εργασία για τις επιχειρήσεις. Ήδη από την επόμενη σχολική χρονιά θα λειτουργήσει πιλοτικά σε 2 ΕΠΑΛ της χώρας ο θεσμός της μαθητείας. Προαιρετικά οι απόφοιτοι ΕΠΑΛ θα παρακολουθούν 7 ώρες μαθήματα ειδικότητας και θα εργάζονται 28 ώρες την εβδομάδα σε επιχειρήσεις με ημερήσιες αποδοχές στο 75% του ημερομισθίου του ανειδίκευτου εργάτη.
Τα παραπάνω αποτελούν κάποιες από τις κύριες πλευρές των σχεδίων της κυβέρνησης για τα σχολεία. Απέναντι σ’ όλα αυτά ο κόσμος της εκπαίδευσης στέκεται αμήχανα. Οι συνδικαλιστικές ομοσπονδίες ούτε θέλουν, ούτε μπορούν να ξεφύγουν από τη συντεχνιακή λογική δεκαετιών που δεν έχει να προσφέρει τίποτα στις παρούσες συνθήκες. Επείγει, λοιπόν, η συνεύρεση ενός δυναμικού (εκπαιδευτικοί, γονείς) που θα προσπαθήσει να οικοδομήσει μια συνεκτική θέση -και να παλέψει γι’ αυτή- σχετικά με το τι σχολείο έχει ανάγκη ο τόπος και η νέα γενιά σε άμεση συνύφανση με το τι χώρα θέλουμε.
* Ο Θοδωρής Σταμούλης είναι αντιπρόεδρος της Α’ ΕΛΜΕ Αχαΐας
