Του Γιάννη Δραγασάκη *
1. Η Αριστερά δεν πρέπει να γίνει, άθελά της, μέρος της κυρίαρχης προπαγάνδας και της «δημοσιονομικής τρομοκρατίας» που ασκείται συνειδητά, στη βάση βεβαίως υπαρκτών προβλημάτων. Το πρώτο που πρέπει να κάνει, επομένως, η Αριστερά είναι να αποκτήσει μια σαφή άποψη για το πρόβλημα και για τη ν πολιτικοοικονομική, και όχι μόνο οικονομική, φύση του ζητήματος του κρατικού χρέους.
2. Η απάντηση της Αριστεράς στην κρίση του χρέους πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να δοθεί με όρους απασχόλησης, παραγωγικής και διοικητικής ανασυγκρότησης και αναδιανομής. Το θέμα για την Αριστερά δεν πρέπει να είναι, απλά, πώς θα συνεχίσουμε να δανειζόμαστε, αλλά πώς θα αντιμετωπίσουμε τις αιτίες που μας οδηγούν στην κρίση και στην υπερχρέωση, δημόσια και ιδιωτική. Το ελληνικό δημόσιο χρέος ήταν υψηλό, αλλά παρέμενε διαχειρίσιμο. Οι τόκοι για την εξυπηρέτησή του ήταν, ως ποσοστό του ΑΕΠ, και το 2009 οι χαμηλότεροι της τελευταίας εικοσαετίας. Η τελευταία έκθεση των εμπειρογνωμόνων του ΔΝΤ που διαθέτουμε, τον Αύγουστο του 2009, εκτιμούσε ότι δεν υπάρχει θέμα με το συσσωρευμένο χρέος. Μάλιστα, θεωρούσε εύλογο ένα επιτόκιο δανεισμού όχι μεγαλύτερο της μιας μονάδας από το αντίστοιχο γερμανικό. Οι εμπειρογνώμονες του ΔΝΤ προειδοποιούσαν για κινδύνους μεσομακροχρόνιου χαρακτήρα. Πηγή των κινδύνων αυτών ήταν η ορθή εκτίμησή τους ότι η ανάπτυξη μέσω δανεισμού δεν μπορούσε να συνεχιστεί και ότι οι δαπάνες για τις συντάξεις θα παρουσιάσουν μεγάλη αύξηση μετά το 2019. Άρα και οι δυο αυτοί κίνδυνοι ήταν αναπτυξιακού χαρακτήρα, δηλαδή έθεταν ζήτημα οικονομικής μεγέθυνσης, απασχόλησης και αναδιανομής του παραγόμενου πλούτου.
3. Μετά την ιδεολογική μετατόπιση της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ και την υιοθέτηση της νεοφιλελεύθερης συνταγής, η αναπτυξιακή επιλογή γίνεται ακόμη πιο αναγκαία. Διότι, τα μέτρα της κυβέρνησης οδηγούν στη λεγόμενη «παγίδα του χρέους». Το χρέος θα αυξάνεται ακόμη και αν δεν πάρουμε άλλα δάνεια διότι λόγω της ύφεσης το ΑΕΠ θα μειώνεται, άρα ο λόγος του χρέους προς το ΑΕΠ θα αυξάνει ακόμη και χωρίς νέο δανεισμό. Το κλειδί για την απεμπλοκή από την παγίδα του χρέους βρίσκεται στον παρονομαστή του κλάσματος (χρέος προς ΑΕΠ), στην αύξηση δηλαδή του ονομαστικού ΑΕΠ με ρυθμό μεγαλύτερο του ονομαστικού επιτοκίου δανεισμού. Χωρίς αυτήν τη συνθήκη δεν υπάρχει έξοδος από την παγίδα του χρέους.
4. Σημαντικό μέρος στην απάντηση της Αριστεράς πρέπει να είναι η δημοσιονομική προσαρμογή. Όχι διότι μέσω αυτής μπορούμε να μειώσουμε το χρέος. Αλλά διότι υπάρχουν τεράστια προβλήματα ανισοτήτων, σπατάλης και διαφθοράς και στο σκέλος των δημόσιων εσόδων και στο σκέλος των δαπανών και στην όλη λειτουργία του κράτους και της δημόσιας διοίκησης που δεν μπορούν να μας αφήσουν αδιάφορους. Επομένως και πόροι μπορούν να εξοικονομηθούν, ώστε να μειωθούν οι δανειακές ανάγκες του κράτους και αναπτυξιακές δυνατότητες μπορούν να αναδειχθούν μέσα από την αλλαγή της κατάστασης σ’ αυτούς τους τομείς και οι υπηρεσίες προς τους πολίτες μπορούν να βελτιωθούν.
5. Η αναπτυξιακή διέξοδος από την παγίδα του χρέους, στην οποία μας οδηγεί η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, απαιτεί τη δυνατότητα δανεισμού με χαμηλά επιτόκια ή την αναστολή της πληρωμής μέρους του χρέους ή την αναδιαπραγμάτευσή του ή ακόμα ένα συνδυασμό αυτών ή και άλλων λύσεων. Οι λύσεις αυτές, ακόμη και πιο ακραίες εκδοχές όπως μια ενδεχόμενη στάση πληρωμών, απαιτούν διεθνείς συνεργασίες.
Παρ’ όλο που τέτοιες συνεργασίες πρέπει να αναζητηθούν παντού, οι εν λόγω ρυθμίσεις πρέπει να επιδιωχθούν εντός της Ευρωζώνης και όχι έξω απ’ αυτήν. Με τα σημερινά διεθνή δεδομένα εντός της Ευρωζώνης μπορούν να οικοδομηθούν, με την παρέμβαση του λαϊκού παράγοντα, συγκριτικά πλεονεκτήματα και διαπραγματευτικά όπλα, αφού το ελληνικό πρόβλημα λειτουργεί ως πρόβλημα και του ευρώ και επίσης διότι και άλλες χώρες αντιμετωπίζουν ή θα αντιμετωπίσουν ομοειδή προβλήματα. Κριτήριο, όμως, για το αν η όποια ρύθμιση συνιστά και λύση είναι οι βαθμοί ελευθερίας που εξασφαλίζει στην άσκηση αναπτυξιακής πολιτικής και στην αύξηση της απασχόλησης.
* Ο Γιάννης Δραγασάκης είναι πρώην βουλευτής
του ΣΥΡΙΖΑ, οικονομολόγος
