του Ανδρέα Κυράνη
Ζούμε σε μια ριζικά μεταβατική εποχή. Σε μια εποχή συνολικής κατεδάφισης των πάντων υπέρ κάποιου πλουμιστού και θολού «νέου» που επίκειται, με φαντασιακή προμετωπίδα το διεθνές Τεχνοσύστημα. Αυτή την περίοδο θα την διαβούμε ή ατομικά σαν υποταγμένα δουλικά ή από κοινού ως αυθυπόστατες ιστορικές συλλογικές οντότητες που διαθέτουν τα προσόντα και το τσαγανό για μια αυθεντικά δική τους στρατηγική.
Σήμερα η χώρα μας φαντάζει κλινικά νεκρή. Η όποια ουσιαστική διέξοδος προϋποθέτει την δύσκολη και θαυμαστή σύνθεση του εθνικού με τον κοινωνικό παράγοντα. Θα επιχειρήσουμε να ψηλαφίσουμε τα τεκταινόμενα μέσα από την δυναμική της παραγωγικής πραγματικότητας γύρω μας.
Για τη λοκομοτίβα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας.
Πέρα από τα όποια φαινόμενα, η κύρια στρατηγική που μας συνθλίβει είναι εκείνη που πραγματώνεται από τον άξονα Γερμανίας Τουρκίας. Πρόκειται για άξονα με παρελθόν, παρόν και δυστυχώς σοβαρό μέλλον.
Ισχυριζόμαστε εδώ και χρόνια με τον Αλέξη Οικονομίδη πως η Δύση και ιδιαίτερα η Ευρώπη βρίσκεται σε απόλυτο παραγωγικό αδιέξοδο. Σήμερα οι βιομηχανικοί δείκτες της Γερμανίας, της λοκομοτίβας της Ευρωπαϊκής βιομηχανίας, δείχνουν ανησυχητικά αρνητικό πρόσημο. Σε αυτή τη ριζικά μεταβατική περίοδο, είναι αδύνατο να οικοδομήσεις κάτι καινούριο βασισμένος σε παλιούς τρόπους. Την ίδια στιγμή που μιλούν για 4η βιομηχανική επανάσταση, όλη η αρχιτεκτονική της σκέψης και πρακτικής τους στηρίζεται κατά βάθος στο κλασσικό αυταρχικό βιομηχανικό πρότυπο του φορντισμού, του μαζικού προϊόντος και της μισθωτής εργασίας. Στα πλαίσια αυτού του τρόπου, τρόπου αγνά καπιταλιστικού, τρόπου που αποκλείει εξ ορισμού την συμμετοχή της μέγιστης πλειοψηφίας της κοινωνίας, αδυνατούν να αξιοποιήσουν στ αλήθεια την όποια τεχνολογική πρόοδο. Είναι αναγκασμένοι να βάζουν το όποιο νέο σε θλιβερά παλιό καλαπόδι. Αυτό είναι τελείως ατελέσφορο και το γνωρίζουν.
Τη ίδια στιγμή η Τουρκία συνιστά το μόνο «ιδανικό» παράδειγμα φορντισμού στην περιοχή μας. Την υλική του βάση συνιστούν οι τεράστιες κοινωνικές ανισότητες με το πάμφθηνο και ιδεολογικά ελεγχόμενο (από τον ισλαμισμό) εργατικό δυναμικό. Η Γερμανία αδυνατώντας να παρακολουθήσει μια αληθινή παραγωγική μετάβαση, κερδίζοντας χρόνο, διατηρεί ανέπαφη την εικόνα της παραγωγικής της υπόστασης, χρησιμοποιώντας όλο και περισσότερο την Τουρκία σαν βασικό υποκατασκευαστή των προϊόντων της. Αδυνατώντας να κινηθεί προς μια ριζική αλλαγή παραγωγικού μοντέλου, συντηρείται με την κλασσική υπερεκμετάλλευση της φθηνής εργασίας. Καμία άλλη χώρα στην ευρύτερη περιοχή μας δεν της προσφέρει σε τέτοια κλίμακα μια αντίστοιχη δυνατότητα. Αυτό και συγκροτεί την αδήριτη υλική βάση μιας στρατηγικής συμμαχίας για πολλές δεκαετίες μπροστά, που πρέπει να λάβουμε πολύ σοβαρά υπ όψη μας. Τα λεγόμενα για την πτώση της τουρκικής λίρας, είναι προφανή μεν, αλλά αρλούμπες δε, με την έννοια του ότι αυτό ακριβώς θέλει η Δύση, μια Τουρκία με αδύναμο νόμισμα και υπαρκτή ισχυρή μαζική βιομηχανία, ώστε να μπορεί να την ξεζουμίζει ευκολότερα. Στα πλαίσια ενός τέτοιου μαζικού μοντέλου μιας κοινωνίας τόσο μεγάλων αντιθέσεων, αμφιβάλω αν οι Τούρκοι θα μπορέσουν βραχυπρόθεσμα να υπερβούν τον παλαιάς κοπής βιομηχανικό εαυτό τους. Μια κοινωνική επανάσταση υπό καθεστώς ισλαμοφασισμού μάλλον είναι πολύ δύσκολη.
Για μια αληθινά εναλλακτική μεταποιητική πραγματικότητα
Μια εναλλακτική, απόλυτα σύγχρονη, παραγωγική πρόταση προϋποθέτει μια ριζική ανακατανομή σε επίπεδα συμμετοχής, γνώσης, πόρων και τρόπου. Οι καιροί όχι μόνο επιτρέπουν αλλά και απαιτούν τη σύνθεση μαστορικής (τοπικής λαϊκής εμπεδωμένης τεχνικής γνώσης και εμπειρίας αιώνων και γενεών) με τον κόσμο του ψηφιακού ( την διεθνή επιστημονική θεωρητική και εργαστηριακή γνώση). Ένα τέτοιο εγχείρημα χωρίς ριζική επαναξιολόγηση της μικρής κλίμακας σε όλα τα επίπεδα είναι παντελώς αδύνατον. Ερήμην αυτού του γάμου μέλλον για τις κοινωνίες δεν υφίσταται. Στην περιφέρεια της αχανούς Κίνας παρατηρούμε αντίστοιχα φαινόμενα που υπερβαίνουν την διεθνώς κυρίαρχη εικόνα της.
Αυτή η σύνθεση κτυπά στην καρδιά των παραγωγικών σχέσεων. Μαστορική και μισθωτή εργασία συνιστούν σημασίες παντελώς ασύμβατες. (1) Ο τρόπος αυτός θα μπορούσε να συνιστά την μοναδική αληθινά εναλλακτική παραγωγικη στρατηγική για όλη την Ευρώπη, στρατηγική που σήμερα απουσιάζει παντελώς. Απουσιάζει γιατί δεν υπάρχει καν το αντίστοιχο οραματικό πλαίσιο. Μετά τον μοντερνισμό και το Μπαουχάουζ δεν διατυπώθηκε επί της ουσίας κανένα εναλλακτικό οραματικό μεταποιητικό σχέδιο, ούτε για τους τεχνικούς ούτε για τις κοινωνίες. Σήμερα η ανάγκη αυτή καθίσταται όρος επιβίωσης.
Εδώ ακριβώς στηρίζουμε τις όποιες ελπίδες μας για το μέλλον της δικής μας χώρας.
Η ανάγκη είναι υπαρκτή. Έχουμε το όραμα και το τσαγανό να ανταποκριθούμε;
Η χώρα μας χάρη σε μια ιστορική πολιτισμική παράδοση που επιμένει ακόμη ζωντανή στα λαϊκά στρώματα, έχει τις εξ αντικείμενου δυνατότητες να γίνει το αληθινό εργαστήρι μιας διεθνούς εναλλακτικής μεταποιητικής στρατηγικής. Έξω μακριά από τις αρλουμπολογίες του άκαπνου παραγωγικά πολιτικού της προσωπικού. Το σύγχρονο ελληνικό τραγούδι υποδεικνύει έναν επιτυχημένο δρόμο σύνθεσης λόγιου και λαϊκού. Το πως της συγκρότησης μιας αληθινά εναλλακτικής πολιτικής πρότασης που συνθέτει τοις πράγμασι εθνικό και κοινωνικό, μόνο σε ένα τέτοιο οραματικό πεδίο θα μπορούσε να βρει γόνιμο έδαφος.
Ένα πρόταγμα διαφορετικής παραγωγικής συγκρότησης, γεννά υγιή ενδογενή πλούτο και στηρίζει μια εναλλακτική κοινωνική και πολιτειακή συγκρότηση. Εδώ η μάχη πέρα από το θεωρητικό δίδεται κυρίως στο συγκεκριμένο πραγματικό επίπεδο. Προϋποθέτει δηλαδή υγιή επιτυχημένα υποδείγματα. Υποδείγματα υφιστάμενα αλλά και νέα.
Οφείλουμε να δείξουμε ότι είναι εφικτή η παντοκρατορία ενός μικρού που είναι γεννήτορας ενός άλλου μεγάλου. Ενός μικρού που συνθέτει μαστορική και ιστορικό πολιτισμό με τον σύγχρονο ψηφιακό κόσμο υπό το όραμα μιας οικονομικής οντότητας ικανής βαρύτητας, παντελώς άλλης υπόστασης από τα κυρίαρχα σήμερα αρπαχτικά.
Οφείλουμε να δείξουμε πως αυτός ο τρόπος μπορεί βραχυπρόθεσμα να έχει απτά αποτελέσματα. Αποτελέσματα που θα συνιστούν ουσιαστική κοινωνικοοικονομική καινοτομία και όχι «εργαστηριακές πατέντες».
Οφείλουμε να δείξουμε πως το μέλλον βρίσκεται στην περιφέρεια της χώρας, σε μια με σύγχρονους όρους ριζική αποκέντρωση. Εκεί και μόνο εκεί, δίκτυα μικρών επιχειρήσεων μπορούν να αντλήσουν από το φυσικό και πολιτισμικό μας πλούτο, δημιουργώντας ποιοτικά προϊόντα εναλλακτικά στο μαζικό, συνδέοντας στ αλήθεια τη δραστηριότητα τους με τις κοινωνίες των μικρών οικισμών. Ακόμη και το ζήτημα της εθνικής μας άμυνας θα μπορούσε να ειδωθεί μέσα από μια τέτοια σκοπιά.
Ο Τσόρτσιλ την Δουνκέρκη δεν την άδειασε με λίγα μεγάλα καράβια, καράβια που εύκολα βύθιζαν οι Γερμανοί, αλλά με εκατοντάδες μικρά, τόσο πολλά και τόσο μικρά που η βύθιση τους ήταν «ασύμφορη». Μόνο έναν τέτοιο δρόμο διαθέτουμε, δρόμο που θα κτιστεί με κόπο επί ενός πεδίου απολύτως συγκεκριμένου.
Η επί τόπου συγκεκριμένη εφαρμογή θα συνιστά το «από τα κάτω». Το όραμα ενός εθνικού διεθνούς δικτύου θα συνιστά το «από τα πάνω». Σε μια τέτοια κατεύθυνση θα μπορούσε να αναπροσανατολιστεί η αυτοδιοίκηση, τμήματα των πανεπιστημίων μας και ο τουριστικός τομέας. Αυτό φυσικά απαιτεί σοβαρή εμπλοκή της νέας γενιάς και πολύ σοφή και σκληρή δουλειά.
Αν μέσα από μια τέτοια διαδικασία ένα ικανό μέγεθος ελλήνων ανακτήσει την αυτοεκτίμηση του, την εμπιστοσύνη στον εαυτό του στα πλαίσια μιας νέας εμπιστοσύνης στη χώρα του, τότε μόνο, τα στρώματα αυτά, με κερδισμένη σαφή εθνική και κοινωνική συνείδηση, θα μπορέσουν να στηρίξουν και μια άλλου είδους, αληθινά δημοκρατική πολιτειακή συγκρότηση.
Μέχρι τότε τα πράγματα θα παραμένουν βουβά σκοτεινά και αβέβαια.
(1) Βλ. και το κείμενο μου «Η Ασυμβατότητα Μαστορικής και μισθωτής εργασίας»
