Θητεία τυμβωρύχου εκτελεί ο Ιοβόλος
Το κράτος δεν είναι επιχειρηματίας. Και ο νεοφιλελευθερισμός είναι ελέφαντας. Οι μεγάλοι μύθοι που για δύο δεκαετίες τουλάχιστον καλλιεργήθηκαν από στρατιές πολιτικών, οικονομολόγων, διαφημιστών και λοιπών συναφών κλάδων, φτάνουν στα όριά τους. Το δείχνει η έκταση και η ένταση της κρίσης. Τώρα το δείχνουν όλο και περισσότεροι επιστήμονες που δειλά-δειλά αρχίζουν να αμφιβάλουν για το μοντέλο και τη θεωρία τού όλο και λιγότερου κράτους. Είναι από αυτή την άποψη χαρακτηριστικό το βιβλίο της Mariana Mazzucato με τίτλο Το επιχειρηματικό κράτος. Ανατρέποντας μύθους (Εκδόσεις Κριτική). Η Mazzucato είναι ιταλικής καταγωγής Αμερικανίδα υπήκοος, καθηγήτρια Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Σάσεξ, στην Αγγλία και το βιβλίο θεωρήθηκε ένα από τα κορυφαία επιχειρηματικά βιβλία της προηγούμενης χρονιάς. Ανατρέποντας μύθους, λοιπόν, αντιγράφω από την κριτική που δημοσίευσε (https://diastixo.gr) ο δημοσιογράφος Θανάσης Αντωνίου.
«Το βιβλίο της Mariana Mazzucato είναι μια φιλόπονη και άκρως τεκμηριωμένη προσπάθεια να ανατραπούν μύθοι για το κράτος στην καπιταλιστική οικονομία, μεταξύ των οποίων ο μύθος ότι το κράτος δεν μπορεί να λειτουργεί με επιχειρηματικό πνεύμα. Μπορεί; Ναι, μπορεί, υποστηρίζει η Mariana Mazzucato.
Το κράτος, διά των πολλών και διαφορετικών επενδυτικών εκφάνσεών του, έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών, όπως η μπαταρία και το τσιπ, το Ίντερνετ και το GPS (αμφότερα δημιουργήματα στρατιωτικών ερευνητικών προγραμμάτων που εκχωρήθηκαν σε ιδιώτες), η οθόνη υγρών κρυστάλλων και η οθόνη αφής, η δακτυλική κίνηση της οθόνης στα κινητά τηλέφωνα κ.ά. Το κράτος έχει συμβάλει για τη δημιουργία ολόκληρων αγορών οι οποίες προέκυψαν όταν μια καινοτόμα τεχνολογία, όπως οι προαναφερθείσες, πέρασε από τη φάση της έρευνας σε κάποιο αμερικανικό πανεπιστήμιο ή ερευνητικό κέντρο, στην εμπορική εκμετάλλευση κάποιου επιχειρηματικού σχήματος, το οποίο κι αυτό έτυχε σημαντικής επιχειρηματικής υποστήριξης στα πρώτα βήματά του.
Το κράτος, τουλάχιστον στην καπιταλιστική δύση, απέχει πολύ από το στερεότυπο του Λεβιάθαν -για το οποίο κατηγορείται- και προσεγγίζει περισσότερο το μοντέλο ενός… κεφαλαίου επιχειρηματικών συμμετοχών που σχεδιάζει και ρισκάρει, επενδύει, δημιουργεί και παράγει αλλά, όπως υποστηρίζει η Mariana Mazzucato, δεν γεύεται τους καρπούς των επιτυχιών του. Δεν «κάνει ταμείο», όπως θα έλεγε ένας επιχειρηματίας.
[…] Το βιβλίο της Mazzucato είναι μια συνεχής προσπάθεια να αναστρέψει την κυρίαρχη αντίληψη ότι στα κεφάλαια επιχειρηματικών συμμετοχών οφείλονται οι επενδύσεις σε καινοτόμες τεχνολογίες, θεωρεί μάλιστα αφέλεια να υποστηρίζει κανείς ότι τα venture capitals θα ηγηθούν της ανάπτυξης στον 21ο αιώνα. Για τα κεφάλαια των ιδιωτών, η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου του Σάσεξ πιστεύει ότι κοινωνικοποιούν το ρίσκο και ιδιωτικοποιούν την ανταμοιβή-κλασική πολιτική του κεφαλαίου εδώ και δεκαετίες.
Ο μέσος αναγνώστης θα εκπλαγεί από την πληθώρα των παραδειγμάτων που παραθέτει η συγγραφέας για να εξηγήσει τον ρόλο του κράτους στην ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων ή τη δημιουργία και «ισχυρή ώθηση» ολόκληρων αγορών. Μάλιστα, για ορισμένα προϊόντα και τις αγορές τους (π.χ. τις ανεμογεννήτριες και τα φωτοβολταϊκά πάνελ στον ενεργειακό τομέα, το Ίντερνετ, το iPhone και τις οθόνες αφής στην πληροφορική/επικοινωνίες, τη νανοτεχνολογία κ.ά.) κάνει εκτεταμένες αναλύσεις, όπου αποδεικνύει ότι η αρχική ιδέα και η υποστήριξή της, τα πρώτα καινοτόμα προϊόντα, πρώτα συμβόλαια που εξασφάλισαν στις εταιρείες πελατολόγιο και αναγκαία ρευστότητα, ήταν πρωτοβουλίες/πρόνοιες ερευνητικών κέντρων και πανεπιστημίων που όλα τους λάμβαναν κρατική χρηματοδότηση. Γενναιόδωρη και μακρόχρονη».
