Πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 23/4, λίγες μέρες πριν να ξαναρχίσουν οι διαπραγματεύσεις υπό τον ΟΗΕ στη Γενεύη, η διαδικτυακή εκδήλωση του δρόμου με θέμα: «Κύπρος: Οι παγίδες της πενταμερούς διάσκεψης», με ομιλητές τους: Νικο Κανέλλο, τέως πρέσβη και συγγραφέα, Δημήτρη Κωνσταντακόπουλο, δημοσιογράφο και συγγραφέα, Κώστα Βενιζέλο, δημοσιογράφο στο Φιλελεύθερο της Κύπρου, Σπύρο Παναγιώτου, μέλος της συντακτικής επιτροπής του Δρόμου και συντονιστή τον δημοσιογράφο Μιχάλη Σιάχο.
Ήδη από την εισαγωγή του ο Μιχάλης Σιάχος έθεσε τους στόχους της συζήτησης, που δεν είναι άλλοι από το να φωτιστούν φανερές και αθέατες πλευρές του Κυπριακού, ενός θέματος που για 70 χρόνια διαρκώς επανέρχεται στο προσκήνιο των γεωπολιτικών εξελίξεων, να χαρτογραφηθεί το διεθνές περιβάλλον μέσα στο οποίο διεξάγονται οι τρέχουσες διαπραγματεύσεις και να αποκρυπτογραφηθούν οι διαθέσεις και οι επιδιώξεις των διαφόρων δρώντων παιχτών και κυρίως οι δυνατότητες και τα ελλείμματα που εμφανίζει η εξωτερική πολιτική στρατηγική Ελλάδας και Κύπρου.
Η συζήτηση που ακολούθησε προσέγγισε με ουσιαστικό τρόπο τα ζητήματα αυτά, και οι πλευρές που έθεσαν οι ομιλητές, συμβάλλουν στην κατανόηση των όσων συμβαίνουν και στον αναγκαίο μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες προσανατολισμό. Κοινός τόπος όλων των ομιλητών ήταν πως η ίδια η διαδικασία της πενταμερούς διάσκεψης, είναι προβληματική, καθώς ακυρώνει την ίδια την υπόσταση της Κυπριακής Δημοκρατίας, και αποτελεί το έδαφος ξεδιπλώματος όλων τον διεκδικήσεων της Τουρκίας. Και οι τέσσερεις ομιλητές περιέγραψαν το αδιέξοδο της στρατηγικής που έχει το πολιτικό σύστημα σε Ελλάδα και Κύπρο, κριτικάροντας ο καθένας από τη δική του πλευρά την υποχωρητικότητα, τη λογική του κατευνασμού, την εξάρτηση από ξένες δυνάμεις, την έλλειψη οράματος κ.α. Ενώ τέλος όλοι συνηγόρησαν πως χωρίς την ενεργοποίηση του λαϊκού παράγοντα, της συνειδητοποιημένης κοινωνίας που γίνεται από αντικείμενο της ιστορίας, υποκείμενο, δεν μπορούν να υπάρξουν θετικές εξελίξεις στα πράγματα.
Παρακάτω παρουσιάζουμε κάποια χαρακτηριστικά αποσπάσματα από τις τοποθετήσεις των ομιλητών.
Νίκος Κανέλλος, τ. πρέσβης και συγγραφέας
Κυπριακό: Η ανατομία ενός λάθους
Ο Νίκος Κανέλλος, ξεκίνησε καυτηριάζοντας την διαρκή υποχωρητικότητα της εξωτερικής μας πολιτικής που θεωρεί βασικό παράγοντα των αδιεξόδων: «Διαχρονικά η Ελλάδα και οι ηγεσίες της ανέδειξαν μια πολιτική υποχώρηση και μια, αν θέλετε, πρωτόγνωρη κατανόηση ή ανοχή. Δεν καταλαβαίνω από πού προκύπτει αυτή η ανακόλουθη ανατομία της υποχωρητικότητας και ούτε θέλω να την αναλύσω αυτή τη στιγμή. Πάντως, αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι πάμε σε μία άτυπη πενταμερή που σημαίνει ότι οποιοδήποτε συμπέρασμα, ναι μεν δε θα μας δεσμεύει, αλλά θα είναι η βάση του επόμενου σχεδιασμού της λύσης για το κυπριακό. Ενός ζητήματος που δεν ανέδειξε παρά μία διπλωματία και πολιτική που μπορεί να εντοπιστεί σε μία φράση: η καταθλιπτική ανατομία ενός λάθους.»
Σε άλλο σημείο της τοποθέτησης του σχολίασε σχετικά με την εξάρτηση της εξωτερικής μας πολιτικής από ξένες δυνάμεις και την απουσία οράματος: «Η μία παρατήρηση είναι: σήμερα ποια είναι η ψυχή το κίνητρο και το όραμα της εσωτερικής και της εξωτερικής μας πολιτικής. Και το δεύτερο: είναι εμφανή τα προβλήματα που θέτει η ξένη διπλωματία. (…) Και θα έπρεπε το πρώτο να λύσει και το δεύτερο. Δηλαδή ποιο είναι το κίνητρο το όραμα της εσωτερικής μας και εξωτερικής πολιτικής. Από κει νομίζω πρέπει να ξεκινήσουμε. Από αυτό θα εξαρτηθούν πολλά ζητήματα. Δεν κρύβω ότι ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα της πολιτικής μας από την έναρξη της ανεξαρτησίας του ελληνικού κράτους ήταν οι ξένες επιρροές και επιδράσεις στην εξέλιξη της πολιτικής μας. Αυτό όμως γινόταν πιο εύκολο για έναν και μόνο λόγο: γιατί έλειπε η ψυχή. Έλειπε το όραμα και η ιδέα της εξωτερικής μας και εσωτερικής πολιτικής ».
Χαρακτηριστική ήταν τέλος η απάντηση του κ. Κανέλλου στο ερώτημα του Μιχάλη Σιάχου σχετικά με το τι θα απαντούσε σε έναν νέο άνθρωπο που μπαίνει στο διπλωματικό σώμα, και του ρωτούσε ποιο όραμα πάει να υπηρετήσει: «θα του απαντούσα καταρχήν ότι θα πρέπει να ξεκινήσει όπως ξεκίνησα εγώ, όταν με ρώτησαν: “ποια είναι η αξία της γενιάς σου;”. Και απάντησα: “η αμφισβήτηση”. Επέμεναν: “όλων των αξιών;” Απάντησα: “όλων των αξιών”.(…) Το δεύτερο, θα του έλεγα να στηρίζεσαι στις δυνάμεις σου που είναι όμως συνειδητές και αυτεξούσιες και δεν είναι αποτέλεσμα θεωρητικών επεξεργασιών στο μυαλό σου, επειδή έτυχες να γεννηθείς δεξιός ή αριστερός ή κομμουνιστής ή φασίστας. Θα πρέπει να μπεις στο μεδούλι της αμφισβήτησης και να στηριχτείς στις δυνάμεις σου. Και το τρίτο που θα του έλεγα θα ήταν, η ιδέα και η ψυχή του ελληνισμού, της εσωτερικής μας και εξωτερικής πολιτικής, δεν είναι ότι ανήκουμε κάπου. Είναι ότι επεκτεινόμαστε κάπου. Και για να μην παρεξηγηθεί αυτό: δεν είναι δυνατόν στην εξωτερική πολιτική να μην έχεις ως στόχο τη δημιουργία και μια συνεχή εξέλιξη».
Κώστας Βενιζέλος, δημοσιογράφος στον Φιλελεύθερο Κύπρου
Πενταμερής χωρίς την Κυπριακή Δημοκρατία
Εξ αρχής ο Κώστας Βενιζέλος έθεσε το περίγραμμα της Πενταμερούς Συνδιάσκεψης της Γενεύης: «Πάμε σε μια συζήτηση ανοιχτή, με την Τουρκία να θέτει το θέμα των 2 κρατών και της κυριαρχικής ισότητας όπως αναφέρει συγκεκριμένα. Πάμε σε μια πενταμερή χωρίς την παρουσία της Κυπριακής Δημοκρατίας επειδή το απαιτεί η Τουρκία. (…) Η Τουρκία στοχεύει σε μια συνομοσπονδιακή λύση για να μπορεί να ελέγχει ολόκληρο το νησί και η ελληνική πλευρά στην Κύπρο προσέρχεται με την προηγούμενη θέση της Τουρκίας, δηλαδή τη Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία, χωρίς να θέτει οποιαδήποτε άλλη απαίτηση. (…) Η προηγούμενη αξίωση της Τουρκίας, που αναβαθμίζεται στο μεταξύ, γίνεται το λάβαρο της Ελληνικής πλευράς, όπως έγινε με την ΔΔΟ και όπως προφανώς θα γίνει αν έρθει ένα νέο χειρότερης έκδοχής σχεδιο Ανάν. Η Λευκωσία προσπαθεί να αποτρέψει αυτό που απαιτεί τώρα η Τουρκία, δηλαδή το θέμα της Κυριαρχικής ισότητας, το οποίο ουσιαστικά παραπέμπει σε δύο κράτη. (…) Τι λέει η Τουρκία; Αναγνωρίστε την κυριαρχική ισότητα. Δηλαδή αναγνωρίστε το παράνομο ψευδοκράτος και μετά θα τα βρούμε σε ότι αφορά την μορφή της λύσης. Είναι μια θέση την οποία έλεγε ο πάλαι ποτέ ηγέτης των Τουρκοκυπρίων Ραουφ Ντεκντάς, “αναγνωρίστε με έστω και 5 λεπτά, και το κυπριακό θα λυθεί”».
Ενώ στη συνέχεια με πολύ εύστοχο τρόπο περιέγραψε το βασικό έλλειμμα της στρατηγικής της ελληνικής πλευράς: «Το Κυπριακό για την Ελληνική πλευρά, πάσχει από θέμα αφηγήματος. Δεν έχουμε καταφέρει ως το θύμα της εισβολής να αναδειχθεί το θέμα, που είναι η εισβολή και η κατοχή. Συζητάμε από το 1974 και εντεύθεν τον διαμοιρασμό της εξουσίας, ενώ το πρόβλημα είναι η κατοχή». «Η Τουρκία βλέπει ενιαία τον Ελληνισμό. Ο Ελληνισμός ακόμη να βρει βηματισμούς να αντιμετωπίσει ενιαία την επεκτατική πολιτική της Τουρκίας».
Τέλος επιχείρησε και μια πρόβλεψη σχετικά με την έκβαση της ίδιας της πενταμερούς: «Κανείς από τους εμπλεκόμενους για διαφορετικούς λόγους δεν θέλει αδιέξοδο. Η Τουρκία δεν θέλει αδιέξοδο γιατί τον Ιούνιο συζητάται το θέμα των σχέσεων με την ΕΕ. Η δική μας πλευρά θεωρεί ότι αν υπάρξει συνέχεια θα σταματήσουν οι κινήσεις της Τουρκίας στην ΑΟΖ και στην Αμμόχωστο. Ψευδαίσθηση θα έλεγα εγώ. Συνεπώς ο ΓΓ του ΟΗΕ, όχι με κοινή ανακοίνωση, αλλά με δική του ανακοίνωση, θα εξαγγείλει συνέχιση των προσπαθειών και μια νέα, ενδεχομένως άτυπη, όπως απαιτεί η Τουρκία, διάσκεψη που θα γίνει πάλι με απαίτηση της Τουρκίας μετά τον Ιούνιο, όταν θα ξεκαθαρίσει το τοπίο σε ότι αφορά τα Ευρωτουρκικά. Εκεί η Τουρκία θέλει να πάρει, και αν δεν πάρει θα εκβιάζει και την Κύπρο, για επόμενα βήματα επιθετικής πολιτικής σε βάρος της Ελλάδας και της Κύπρου».
Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος, δημοσιογράφος και συγγραφέας
Πραξικόπημα ενάντια στη θέληση των Κυπρίων
Από την πλευρά του ο Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος επέμεινε ιδιαίτερα στην απόρριψη της ίδιας της διαδικασίας της πενταμερούς, χαρακτηρίζοντας την ως μια συνομωσία με σκοπό την φαλκίδευση της θέλησης του Κυπριακού λαού: «Ανεξαρτήτως της συγκυρίας, ανεξαρτήτως του πόσες πιθανότητες έχει ή δεν έχει να καταλήξει αυτή η ίδια η πενταμερής, εξακολουθεί να συνιστά ένα διαρκές πραξικόπημα εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας. Εκ των συνεπειών ενός τέτοιου πραξικοπήματος, εάν επιτύχει, θα εξαρτηθεί και η τύχη της Ελληνικής Δημοκρατίας. (…) Η σύγκλησή της συνιστά πραξικόπημα, διότι μεταφέρει το επίπεδο λύσης του κυπριακού από τους μόνους αρμόδιους που είναι οι Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι, οι κάτοικοι της Κύπρου και η Κυπριακή Δημοκρατία, σε μία διάσκεψη που από τη σύνθεσή της και μόνο μοιάζει συμμορία δολοφόνων της Κυπριακής Δημοκρατίας».
Συνέχισε εκτιμώντας πως ο βασικός εχθρός του σχεδιασμού αυτού είναι η ίδια η συνείδηση του λαού: «Ενώ έχουν κάνει τα μύρια όσα, στην Κύπρο αλλά και στην Ελλάδα, προκειμένου να απομονώσουν και να εξαφανίσουν, οποιαδήποτε φωνή ήταν αντίθετη με το σχέδιο Ανάν, δεν κατάφεραν να μετατρέψουν την συνείδηση που απέκτησε ο Κυπριακός λαός, για το τι θέλει και τι δεν θέλει. Το ότι θέλει κράτος δηλαδή, και δεν θέλει διάλυση του κράτους του. Θέληση που εκφράστηκε με το 75% του όχι το 2004.(…) Προσπάθησαν έκτοτε να εφαρμόσουν την στρατηγική που περιέγραψε, ο Λόρδος Χάνινγκ, ο ίδιος ο αρχιτέκτονας του σχεδίου Ανάν: “Θα τους το φέρνουμε ξανα και ξανά σε δημοψήφισμα μέχρι να πουνε ναι”. Αυτό προσπαθούν να κάνουν».
Τέλος σχολίασε και την πρόσφατη στάση του κ. Δένδια στην συνάντηση που είχε με τον Τούρκο ομόλογό του: «Χαίρομαι που τα είπε αυτά ο κ. Δένδιας. Δεν ξέρω σε ποια στρατηγική εξωτερικής πολιτικής εντάσσονται για να μπορώ να τα κρίνω αλλά αυτό δε σημαίνει ότι δε διατηρώ πλήρεις επιφυλάξει για το τι είναι δυνατό να κάνει το πολιτικό προσωπικό τη Ελλάδος εάν του ζητήσουν να το κάνει, όπως για παράδειγμα η πενταμερής την οποία συζητάμε. Εμένα θα μ ενδιέφερε περισσότερο να πάρει ο κ. Δένδιας τον Αναστασιάδη και να του πει: “τι καραγκιοζιλίκια είναι αυτά; είναι δυνατόν να πάμε σε μία συνδιάσκεψη, να συζητήσουμε με τρίτες δυνάμεις το σύνταγμα της Κύπρου και το αν έχει δικαίωμα να έχει στρατό;”. Εκεί θέλω τον πατριωτισμό».
Σπύρος Παναγιώτου, Δρόμος της Αριστεράς
Δύναμη αποτροπής ο λαϊκός παράγοντας
Ο Σπύρος Παναγιώτου περιέγραψε τις αλλαγές που έχουν συντελεστεί στη διεθνή σκακιέρα και επηρεάζουν τις εξελίξεις στο Κυπριακό: «Από την τελευταία συνδιάσκεψη, αυτό που χαρακτηρίζει τις διεθνείς εξελίξεις, παρά την επανεκλογή Μπάιντεν και την θέληση των ΗΠΑ να επιστρέψουν στην περιοχή, παρά την ένταση των ανταγωνισμών με τη Ρωσία και την προσπάθεια εμπλοκής Ελλάδας και Κύπρου σ’ αυτόν τον ανταγωνισμό, εκείνο που είναι φανερό είναι πως το δυτικό στρατόπεδο είναι βαθιά διχασμένο και οι ΗΠΑ δεν είναι σε θέση να επιβάλουν αυτά τα οποία θέλουν με την άνεση που τα κατάφερναν στο πρόσφατο παρελθόν.
Το δεύτερο πράγμα που έχει αλλάξει δραματικά, είναι η συμπεριφορά της Τουρκίας. Από το Κραν Μοντανά μέχρι σήμερα έχουμε μια έξαρση της επιθετικότητας της (Γεωτρήσεις στην Κυπριακή ΑΟΖ, προκλήσεις στο Αιγαίο, τουρκολιβυκό σύμφωνο). Και πρέπει να κατανοήσουμε πως η στρατηγική της Τουρκίας είναι να επιβάλει τετελεσμένα με την απειλή της βίας ή και τη χρήση βίας (βλ. Συρία, Ναγκόρνο Καραμπαχ, Λιβύη) και μετά να παριστάνει την ήπια δύναμη, του πολιτικού διαλόγου, που στην πραγματικότητα επιχειρεί να νομιμοποιήσει αυτά που έχει κατακτήσει στα πεδία.»
Ενώ συνέχισε ξεκαθαρίζοντας πως: «Χρειάζεται να έχουμε κατά νου αυτές τις εξελίξεις όχι γιατί μας επιτρέπουν να σκεφτούμε τι θα ακολουθήσει, αλλά γιατί αναδεικνύουν την ακόμη μεγαλύτερη σοβαρότητα και βαρύτητα των ευθυνών της Ελληνικής και Κυπριακής πλευράς. Αντί να εκμεταλλευτούν αυτές τις συνθήκες, αυτή τη δυσκολία του διεθνούς παράγοντα να επιβάλει τις λύσεις που θα ήθελε, αντί να αξιοποιήσουμε τον διχασμό που υπάρχει μέσα στις γραμμές του, εμείς παριστάνουμε τους πειθήνιους υποστηρικτές, ευελπιστώντας ότι θα έχουμε μια πιο ήπια λύση που δεν θα οδηγήσει σε πλήρη εξευτελισμό. Με τον τρόπο αυτό καταφέρνουμε να ανοίγουμε την όρεξη της Τουρκίας, να οξύνουμε τις επεκτατικές της βλέψεις, και να την καθιστούμε ως χώρα επικίνδυνη όχι μόνο για την Ελλάδα και την Κύπρο, αλλά και για όλους τους λαούς της περιοχής.»
Στη συνέχεια αναρωτήθηκε τι είναι αυτό που τόσα χρόνια «μπλοκάρει» τους σχεδιασμούς: «Γιατί παρά τις πιέσεις να επιλυθεί με έναν τρόπο το Κυπριακό, δεν τα έχουν καταφέρει. Όχι γιατί τους έλειψε η δύναμη και η επιβολή, όχι γιατί δεν βρήκαν πρόθυμα αυτιά στις πολιτικές ηγεσίες Ελλάδας και Κύπρου, αλλά γιατί υπάρχει ένα πολιτικό κόστος, κόστος το οποίο το πολιτικό σύστημα, και στην Αθήνα και στην Λευκωσία είναι υποχρεωμένο να το αναγνωρίσει. Και ακριβώς αυτό το πολιτικό κόστος εμποδίζει την επιτάχυνση των εξελίξεων. Βλέπετε ότι πολλές φορές η ιστορία εκδικείται και τα αντικείμενα γίνονται υποκείμενα, ίσως και παρά τη θέληση τους, υπό την πίεση της αυτοπροστασίας τους. Αυτό είναι το αντιφατικό της ιστορίας που πρέπει να συγκρατήσουμε.»
Και κλείνοντας τόνισε πως ακριβώς σε αυτή την αντίφαση μπορεί να αναζητηθεί και σήμερα η ελπίδα: «Η μοναδική ελπίδα είναι η επανεμφάνιση του λαϊκού παράγοντα στο προσκήνιο. Του λαϊκού παράγοντα ως αποτρεπτική δύναμη επώδυνων ρυθμίσεων, και του λαϊκού παράγοντα με την προϋπόθεση ότι θα βρει αυτό το πνεύμα που περιέγραφε νωρίτερα ο Νίκος Κανελλος. Το αντιστασιακό του πνεύμα και το πνεύμα αμφισβήτησης και το πνεύμα υπεράσπισης κατακτήσεων, ιστορίας, πολιτισμού που διαπερνά την ιστορία αυτής της χώρας και που η επικαιρότητά της παραμένει σημαντική και κρίσιμη. Είμαστε σε αυτό το σημείο. Θα δούμε τι θα γίνει από δω και κάτω. Παρά τους δυσμενείς όρους κανένας ποτέ δεν πρέπει να είναι απαισιόδοξος».
