Του Θόδωρου Σ. Μπατρακούλη*
Η κυβέρνηση εμφανιζόταν αποφασισμένη να πολεμήσει θαρραλέα, τηρώντας πιστά τις προεκλογικές της δεσμεύσεις. Τι σημαίνει η συμφωνία της Ελλάδας με τους «εταίρους» της Ευρωζώνης στο Eurogroup της 20ής Φεβρουαρίου; Η Ελλάδα αποδέχτηκε σχεδόν τα πάντα από τους δανειστές της, με ελάχιστα ανταλλάγματα. Στη συμφωνία δεν υπήρχε αναφορά στο πώς θα καλυφθεί το χρηματοδοτικό κενό της χώρας. Η κυβέρνηση υπέβαλε δέσμη διαρθρωτικών αλλαγών οι οποίες θα ελεγχθούν από την τρόικα (τώρα «θεσμικά όργανα»). Σημειωτέον ότι το κείμενο της συμφωνίας της 20ής Φεβρουαρίου 2015 δεν δέχτηκε τον όρο κυβέρνηση της Ελλάδας, και αυτή ονομάζεται «Ελληνικές Αρχές». Άραγε, η ομοιότητα με τους όρους που χρησιμοποιούνταν και στις δύο δανειακές συμβάσεις-μνημόνια είναι συμπτωματική; Οι συνέπειες της απόφασης της 20ής Φεβρουαρίου θα κριθούν από τους Έλληνες όταν τις βιώσουν στην καθημερινότητά τους. Πάντως, εάν η κυβέρνηση δεν επιτύχει την ονομαστική διαγραφή του απεχθούς χρέους, τότε δεν θα μπορέσει να εφαρμόσει παρά ελάχιστα από το πρόγραμμά της. Και οι Έλληνες θα παραμείνουν σκλάβοι χρέους στο διηνεκές, με την ιδιωτική και δημόσια περιουσία τους να οδηγείται σταδιακά στην εξυπηρέτηση του χρέους.
Η Ελλάδα δεν διαθέτει βιομηχανία αλλά πλέον δεν διαθέτει ούτε σημαντική βιοτεχνική παραγωγή, ούτε την απαραίτητη αγροτική παραγωγή. Γι’ αυτά και για την κυριαρχία των μεταπρατικών, παρασιτικών χαρακτηριστικών φέρουν σοβαρές ευθύνες όλες οι μετά το 1974/1981 κυβερνήσεις της Ελλάδας, το σύνολο σχεδόν του μεταπολιτευτικού πολιτικού συστήματος και οι ποικίλοι βασικοί υποστηρικτές του, εταιρίες ολιγαρχών που λυμαίνονται το δημόσιο χρήμα, διαπλεκόμενα ΜΜΕ, γραφειοκρατικό στρώμα συνδικαλιστών κομματικά διορισμένων, ανώτερα στελέχη του Δημοσίου, πανεπιστημιακοί, διανοούμενοι κ.λπ. Εξάλλου, στην ελλαδική αποικία χρέους, με δημόσιο χρέος που ενδέχεται να προσεγγίζει πλέον τα 600 δισ. ευρώ, πόσο ανεξάρτητη διαχείριση ασκούν τα αθηνοκεντρικά κόμματα που ανεβαίνουν στην κυβερνητική εξουσία; Δεν είναι οι προστάτιδες της χώρας δυνάμεις, με ηγετική ανάμεσά τους τις ΗΠΑ και με την αποφασιστική πλέον συμμετοχή της Γερμανίας που καθορίζουν τα πράγματα;
Σοβαρές αντιπαραθέσεις
Σε διεθνές επίπεδο βρίσκονται σε εξέλιξη πολύ σοβαρές, περίπλοκες γεωπολιτικές αντιπαραθέσεις. Οι μετασοβιετικές ωδίνες θα συνέχιζαν να απασχολούν τον πλανήτη. Μία εστία είναι αυτή της Ουκρανίας και του φονικού πολέμου στις αυτονομημένες φιλορωσικές ανατολικές περιοχές. Η Τουρκία έχει, εδώ και περισσότερο από τέσσερες δεκαετίες, πάγια συνολική στρατηγική στοχοθεσία στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και στο Κυπριακό. Επίσης και τα δύο αυτά κεφάλαια επηρεάζονται από τις τρέχουσες εξελίξεις στο ευρύτερο γεωπολιτικό σύστημα, από την επιβολή των μνημονίων σε Ελλάδα και Κύπρο, καθώς και από το θέμα των υδρογονανθράκων1. Η Τουρκία έχει δείξει καθαρά τις προθέσεις της, όσον αφορά στην κυπριακή ΑΟΖ αλλά και στο Αιγαίο. Προσπαθεί να θέσει προ τετελεσμένων γεγονότων την ελλαδική και κυπριακή διπλωματία.
Την Παρασκευή 27/2/2015 η Τουρκία εξέδωσε ΝΟΤΑΜ για ασκήσεις των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων. H ΝΟΤΑΜ συνοδευόταν από NAVTEX, και «απλωνόταν» σε όλο το κεντρικό και βόρειο Αιγαίο. Δέσμευε ουσιαστικά όλο το κεντρικό και Βόρειο Αιγαίο από την 2α Μαρτίου μέχρι και την 31η Δεκεμβρίου του 2015(!) και αφορούσε στη θαλάσσια περιοχή από τη Σκύρο μέχρι και τη Λήμνο και τον Άγιο Ευστράτιο. Oι Τούρκοι έφτασαν στο σημείο να δεσμεύσουν ακόμη και χερσαίες περιοχές στη Λήμνο(!) καθώς περιλαμβάνονταν εντός του πεδίου συντεταγμένων που περικλείονται στις διακοινώσεις τους. Η κάλυψη χερσαίων περιοχών στη Λήμνο από την τουρκική ΝΟΤΑΜ σημαίνει, απλώς, ότι οι Τούρκοι μονομερώς και καταπατώντας κάθε έννοια Διεθνούς Δικαίου θεωρούν ότι το νησί βρίσκεται εντός της δικαιοδοσίας τους και μπορούν να υπερίπτανται πάνω από αυτό στο πλαίσιο ασκήσεων θεωρώντας το διεθνή χώρο! Όλη η περιοχή βρίσκεται εξ ολοκλήρου στο FIR Αθηνών, όπου, βάσει των διεθνών κανονισμών, αρμόδια Αρχή για την έκδοση τέτοιου είδους ανακοινώσεων, όπως η τουρκική, είναι μόνο η Ελληνική Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας.
Στην τουρκική ενέργεια το ΥΠΕΞ απάντησε με διάβημα απορρίπτοντας την τουρκική ΝΟΤΑΜ. Παράλληλα, διεμήνυσε πως κάθε τουρκική κίνηση εντός εθνικών περιοχών που περικλείονται σε αυτή θα απαντηθεί με «κατάρριψη ή βύθιση». Ο υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Κοτζιάς, ενημέρωσε τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα και αποφασίστηκε η Αθήνα να προβεί σε άμεσο και έντονο διάβημα στην Άγκυρα και να ενημερώσει Ε.Ε., ΝΑΤΟ, ICAO και ΟΗΕ. Μέσω συντονισμένης κίνησης ενεργοποιήθηκαν το Σαββατοκύριακο 28/2-1/3 οι ελληνικές διπλωματικές υπηρεσίες στο εξωτερικό. Αργά το απόγευμα του Σαββάτου και την Κυριακή (28/2-1/3) η ελληνική κυβέρνηση κατήγγειλε την Τουρκία με εντονότατα διαβήματα στον ΟΗΕ, τον ICAO, το ΝΑΤΟ και την Ε.Ε. Αργά την Κυριακή 1/3/2015 επιδόθηκε απορριπτική απάντηση και στην Άγκυρα, μάλιστα σε υψηλούς τόνους, όπως ανέφεραν διπλωματικές πηγές. Ήταν μια πολύ σοβαρή κατάσταση που εξελισσόταν και θα μπορούσε να αποτελέσει κρίσιμο σημείο σε αυτά που επρόκειτο να συμβούν στο Αιγαίο τους επόμενους μήνες. Οι Τούρκοι, σύμφωνα με καλά ενημερωμένες πηγές, σε αντίστοιχες περιπτώσεις είχαν συνηθίσει να τους καλούν οι Έλληνες μέσω διπλωματικών διαβημάτων που το μόνο αποτέλεσμα που πετύχαιναν ήταν να υποβαθμίζουν το θέμα σε διμερές. Μετά την αποφασιστική αντίδραση της Ελλάδας και τη διεθνοποίηση του θέματος, τη Δευτέρα 02/03, η Άγκυρα, πραγματοποιώντας στροφή 180ο, έβγαλε διορθωτική NOTAM και απέσυρε ολόκληρη την προγενέστερη επίμαχη NOTAM. Η αποφασιστική αντίδραση και οι συντονισμένες διπλωματικές κινήσεις της Αθήνας έπαιξαν σημαντικό ρόλο. Μάλλον υπήρξε παρέμβαση προς την κατεύθυνση της Άγκυρας και των ΗΠΑ, οι οποίες, για γεωπολιτικούς λόγους δεν επιθυμούν επιδείνωση στις σχέσεις των δύο κρατών. Η διαχείριση της τελευταίας κρίσης από τη νέα κυβέρνηση έστειλε ξεκάθαρο μήνυμα στην Άγκυρα. Κάθε φορά που η Τουρκία θα παραβιάζει τα εθνικά κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας που στηρίζονται στο Διεθνές Δίκαιο, θα είναι αντιμέτωπη όχι μόνο με την Ελλάδα αλλά και με τη διεθνή κοινότητα. Σε κάθε περίπτωση, παρακολουθώντας τις εξελίξεις (τις εσωτερικές στην Τουρκία και στο διεθνές πεδίο) ας γρηγορούμε.
Χρόνια ανάγκη
Η διαμόρφωση μακροπρόθεσμου συνολικού εθνικού στρατηγικού σχεδιασμού, που διέπεται από τα ιστορικά διδάγματα και τη γνώση της σύγχρονης γεωπολιτικής, συνιστούσε αναπόφευκτη ανάγκη από αρκετά χρόνια2. Η Ελλάδα έπρεπε να επαναπροσδιορίσει τη στρατηγική της τόσο σε αποτρεπτική κατεύθυνση όσο και στην κατεύθυνση της διασφάλισης του εθνικού ελέγχου των πλουτοπαραγωγικών πόρων της, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται οι υδρογονάνθρακες. Για να αντιμετωπίσει την τουρκική στρατηγική, η Ελλάδα όφειλε να προωθήσει μια καλά σχεδιασμένη συνεργασία των βαλκανικών λαών και κρατών, αυτοτελώς και στο πλαίσιο της Ε.Ε. Ως προς την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. να συμβάλει αποφασιστικά στην απόρριψη από τους Ευρωπαίους της τουρκικής επιδίωξης. Ελληνοτουρκικός διάλογος δεν μπορεί να νομιμοποιηθεί αν πρώτα η Τουρκία:
– Δεν άρει την ανακήρυξη ως «αιτίας πολέμου» της άσκησης από την Ελλάδα του δικαιώματος επέκτασης των χωρικών της υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια.
– Δεν αναγνωρίσει το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 και ό,τι αυτό συνεπάγεται για την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ.
– Δεν διακηρύξει σεβασμό στις Συνθήκες της Λωζάννης και των Παρισίων και στο Ιταλικό πρακτικό παράδοσης των Δωδεκανήσων (1947) που καθορίζουν τα σημερινά σύνορα.
– Δεν αποσύρει τα στρατεύματα κατοχής από την Κύπρο και δεν σταματήσει το διαρκές έγκλημα του εποικισμού στο νησί.
Μια καλά σχεδιασμένη, ιστορικά τεκμηριωμένη, ιεραρχημένη και πολυδιάστατη ελληνική -και ευρωπαïκή- εξωτερική και ενεργειακή πολιτική έπρεπε να εκφράζεται εξειδικευμένα στα Βαλκάνια καθώς και στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή. Η Ελλάδα χρειαζόταν επαναπροσδιορισμό της στρατηγικής της στη βάση της επίτευξης της εθνικής ανεξαρτησίας. Επαναπροσδιορισμό τόσο σε αποτρεπτική κατεύθυνση έναντι κάθε επιβουλής των κυριαρχικών δικαιωμάτων της, πρώτα από την Τουρκία και βεβαίως σε συντονισμό σχεδιασμού και ενεργειών με την Κύπρο, όσο και στην κατεύθυνση της διασφάλισης του εθνικού ελέγχου των πλουτοπαραγωγικών πόρων της, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται και οι υδρογονάνθρακες. Η οριοθέτηση της ΑΟΖ απαιτεί ανακήρυξή της. Εξάλλου, στις μέρες μας πρέπει να μιλάμε όχι απλώς για θαλάσσια ισχύ αλλά για «αεροναυτική ισχύ». Στη σύγχρονη εποχή -ιδιαίτερα μετά τις εμπειρίες τόσο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου όσο και μετέπειτα- «το «μέγα της θαλάσσης κράτος» λειτουργεί ως του «αέρος και της θαλάσσης». Και τα νησιά του Αιγαίου μπορούν να λειτουργούν ως «δίκτυο αβύθιστων πλατφορμών εκτόξευσης βλημάτων». Βεβαίως, υπάρχει και ζήτημα στελέχωσης μιας επαρκούς άμυνας τόσο των νησιών του Αιγαίου από αεροναυτικές επιχειρήσεις της Τουρκίας όσο και της Ελληνικής Θράκης.
(1) Για το θέμα των υδρογονανθράκων πρβλ. Χρήστος Αναγνώστου / Γρηγόρης Tσάλτας (επιμ.), Αιγαίο και Νοτιοανατολική Μεσόγειος. Σύγχρονες Προκλήσεις και Προοπτικές Εκμετάλλευσης Υποθαλάσσιων Φυσικών Πόρων, Αθήνα: Εκδ. Σιδέρη, 2013.
(2) Πρβλ. Παναγιώτης Κονδύλης, Θεωρία του Πολέμου. Επίμετρο, Αθήνα: Θεμέλιο, 1998. Παναγιώτης Ηφαιστος, Εισαγωγικό σχόλιο για το βιβλίο του Α. Νταβούτογλου, Εναλλακτικές κοσμοθεωρίες. Η επίδραση της ισλαμικής και της δυτικής κοσμοθεωρίας στην πολιτική θεωρία, 2011, όπ. π., 28/02/2011. Θόδωρος Σ. Μπατρακούλης, Τουρκία και Ανατολικά Ζητήματα, Α΄ Τόμος, Από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στη νεότερη Τουρκία, Iνφογνώμων, 2015 (υπό έκδοση). Θόδωρος Μπατρακούλης, Για μια εθνική στρατηγική: Γεωιστορία, προκλήσεις και δυνατότητες, 07/12/2012
* O Θόδωρος Σ. Μπατρακούλης είναι δρ Γεωπολιτικής
theodorosbatrakoulis.blogspot.com
