Υπογράφτηκε την περασμένη βδομάδα (17/1/2025) από τους προέδρους της Ρωσίας και Ιράν, Πούτιν και Πεζεσκιάν, εικοσαετής συμφωνία αμυντικής και στρατηγικής συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών. Πρόκειται για μια σημαντική γεωπολιτική εξέλιξη που έρχεται να προστεθεί στην αντίστοιχη εικοσαετή συμφωνία οικονομικής συνεργασίας μεταξύ Ιράν και Κίνας, τις σημαντικές οικονομικές σχέσεις μεταξύ Ινδίας και Ιράν και την πρόσφατη ένταξη του Ιράν στους BRICS. Αυτές οι εξελίξεις ενισχύουν ακόμη περισσότερο, οικονομικά και στρατιωτικά, τους δεσμούς του αναδυόμενου μπλοκ δυνάμεων της Ευρασίας και του Νότου. Την ίδια στιγμή, το ρωσοϊρανικό σύμφωνο κρατά λεπτές ισορροπίες, ώστε να μην επιβαρυνθούν περαιτέρω οι σχέσεις ανάμεσα σε Δύση και Ανατολή, ούτε οι υπαρκτές διαφοροποιήσεις εντός των BRICS.
Έτσι, ενώ καθορίζει σημαντικά βήματα για την ενίσχυση της συνεργασίας στους τομείς της ασφάλειας και της άμυνας μεταξύ των δύο χωρών σε περίπτωση που δεχθούν επίθεση από τρίτη χώρα, δεν προβλέπει ρητά αμοιβαία στρατιωτική συνδρομή σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Σε αντίθεση με τα όσα προβλέπει η αντίστοιχη συμφωνία μεταξύ της Ρωσίας και της Βόρειας Κορέας, η απαλοιφή της αμυντικής συνδρομής μεταξύ Ρωσίας-Ιράν επιχειρεί να συγκρατήσει τους τόνους αντιπαράθεσης μεταξύ Ρωσίας-Δύσης σε μια περίοδο αναζήτησης έστω και ασαφών διευθετήσεων στον πόλεμο της Ουκρανίας. Ταυτόχρονα, αποσκοπεί στην ικανοποίηση της επιθυμίας της Κίνας για κέρδισμα χρόνου με σίγαση όλων των θερμών μετώπων αντιπαράθεσης με τη Δύση.
Κοινές ανησυχίες και μεθοδεύσεις
Η συμφωνία αυτή έρχεται σε μια κρίσιμη στιγμή για την Τεχεράνη. Οι εξελίξεις στη Συρία και η κατάρρευση του Άσαντ ήταν ένα αναμφισβήτητο πλήγμα στο ήδη τραυματισμένο κύρος του Ιράν, μετά την αδυναμία του να απαντήσει αποτελεσματικά στα πλήγματα που δέχθηκε από το Ισραήλ. Με άγνωστο παράγοντα τις αντιθέσεις στις κορυφές των πτερύγων που κυβερνούν τη χώρα, αλλά και την αποτελεσματικότητα των ανοιγμάτων Πεζεσκιάν προς τη Δύση για μια διευθέτηση των δυτικών κυρώσεων, το Ιράν –πιο αποδυναμωμένο από πριν– βρισκόταν στο επίκεντρο ακόμη μεγαλύτερων απειλών από το Ισραήλ. Η κυβέρνηση Νετανιάχου θεωρούσε κατάλληλη τη στιγμή για ένα συντριπτικό πλήγμα κατά του Ιράν, που θα αποτελούσε αφετηρία εφαρμογής του σχεδίου για το «μεγάλο Ισραήλ» με βάση τα «βιβλικά του δικαιώματα» σε βάρος των γειτονικών χωρών. Σχέδιο και πρόταση την οποία ο «ειρηνοποιός» Τραμπ δεν έχει απορρίψει, όπως άλλωστε δεν έχει με σαφήνεια διαχωριστεί από ένα ενδεχόμενο πλήγμα κατά των ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων.
Η αμυντική συνεργασία Ρωσίας-Ιράν δημιουργεί δυσκολίες σε ένα τέτοιο σενάριο. Το σύμφωνο αυτό, έμμεσα αλλά εμφανώς, εγείρει επίσης αναχώματα στην επιθυμία της Τουρκίας να επεκτείνει την επιρροή και τη συνεργασία μεταξύ των τουρκόφωνων ή τουρκικής καταγωγής λαών της Κεντρικής Ασίας. Η άμεση εμπλοκή της Άγκυρας στο πλευρό του Αζερμπαϊτζάν στο πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ ανησυχούσε ταυτόχρονα τη Ρωσία και το Ιράν: τη Μόσχα λόγω των διακηρυγμένων στόχων της Άγκυρας για επέκταση της επιρροής της στις χώρες του Καυκάσου, και την Τεχεράνη λόγω της μεγάλης κοινότητας Αζέρων που διαβιούν στην παραμεθόρια περιοχή. Συμπερασματικά, η συμφωνία Ρωσίας-Ιράν αποτελεί ένα ακόμα βήμα εμβάθυνσης των σχέσεων των δύο χωρών μπροστά στους κινδύνους που και οι δύο αντιμετωπίζουν λόγω της επιθετικότητας της Δύσης. Ταυτόχρονα, περιγράφει προσεγμένα βήματα μπροστά στις διαφορετικές στρατηγικές που έχουν οι δύο χώρες –κυρίως στη Μέση Ανατολή– και επιχειρεί να μην διαταράξει τις λεπτές ισορροπίες μεταξύ των χωρών των BRICS, επιβεβαιώνοντας έτσι το έλλειμμα συνοχής που τις διαπερνά τουλάχιστον μέχρι τώρα.
