Του Κώστα Θεριανού *
Με πρόσφατη Εγκύκλιο (37100/Γ1 – 31/3/2010) το υπουργείο Παιδείας Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων προχωρά στην «αυτοαξιολόγηση της σχολικής μονάδας».
Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση, το υπουργείο Παιδείας «στοχεύει με σταδιακές παρεμβάσεις να οικοδομήσει το “Νέο Σχολείο”, αλλάζοντας το εκπαιδευτικό σύστημα προς όφελος του μαθητή, του εκπαιδευτικού και της κοινωνίας ευρύτερα.
Η διαδικασία της αυτοαξιολόγησης της σχολικής μονάδας έχει ως στόχο να αναδείξει τη σχολική μονάδα ως βασικό φορέα προγραμματισμού και υλοποίησης του εκπαιδευτικού έργου και να βελτιώσει την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης. Βασική επιδίωξη του υπουργείου είναι η ενδυνάμωση της σχολικής μονάδας και των παραγόντων που την συναποτελούν (εκπαιδευτικοί, μαθητές, γονείς), οι οποίοι με τις δράσεις τους να οδηγηθούν σε μια αποτελεσματικότερη οργάνωση, διοίκηση και διαχείριση της σχολικής μονάδας». Σύμφωνα με την Εγκύκλιο «η Αυτοαξιολόγηση του Εκπαιδευτικού Έργου της Σχολικής Μονάδας περιλαμβάνει:
1. Τομείς που αφορούν στα Μέσα και τους Πόρους της Σχολικής Μονάδας (υλικοτεχνική υποδομή, οικονομικοί πόροι, ανθρώπινο δυναμικό κ.λπ.). 2. Τομείς που αφορούν στη Διοίκηση της Σχολικής Μονάδας (συντονισμός σχολικής ζωής, διαμόρφωση-εφαρμογή σχολικού προγράμματος, αξιοποίηση μέσων και πόρων κ.λπ.). 3. Τομείς που αφορούν στο Κλίμα και τις Σχέσεις μεταξύ των παραγόντων της εκπαιδευτικής κοινότητας (σχέσεις μεταξύ εκπαιδευτικών, σχέσεις μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών, σχέσεις σχολείου-γονέων κ.λπ.). 4. Τομείς που αφορούν στις Εκπαιδευτικές Διαδικασίες (διδακτική διαδικασία, μαθησιακή διαδικασία, αξιολόγηση μαθητών). 5. Τομείς που αφορούν στα Εκπαιδευτικά Αποτελέσματα (φοίτηση, επίδοση, διαρροή, ατομική-συναισθηματική-κοινωνική ανάπτυξη μαθητών κ.λπ.)».
Όλοι αυτοί οι δείκτες που, προφανώς, για να συμπληρωθούν θα απαιτήσουν ατέλειωτες ώρες συνεδριάσεων και συμπλήρωσης χαρτιών, σε ποιο ερώτημα απαντούν; Γιατί οδηγούν στη βελτίωση του σχολείου; Επίσης, γιατί είναι θέμα «αυτο-αξιολόγησης» η μη ύπαρξη στο σχολείο υλικοτεχνικής υποδομής; Έχουν τα σχολεία δικούς τους πόρους και δεν τους αξιοποιούν;
Μήπως το επόμενο ερώτημα στην απάντηση «δεν έχουμε» θα οδηγήσει στο «πώς σκέπτεστε να βρείτε;». Η επίδοση και η διαρροή είναι αποκλειστικά και μόνο θέματα του σχολείου; Όλες ο κοινωνιολογικές έρευνες για τη σχολική διαρροή και την επίδοση αποδίδουν τα αίτιά τους σε παράγοντες έξω από το σχολείο (ανεργία, φτώχεια κ.λπ.) και όχι σε παράγοντες μέσα στο σχολείο. Άρα, σε ποιο ερώτημα απαντά η αυτοαξιολόγηση; Σε κανένα που να έχει να κάνει με τη βελτίωση του σχολείου.
Η αυτοαξιολόγηση διαμορφώνει τους όρους για να βγει το σχολείο στην αγορά. Ρίχνει τους συλλόγους διδασκόντων σε ένα ατέλειωτο «ένδον σκάπτε», όπου μεταξύ αναρίθμητων παραγόντων και δεικτών στους οποίους θα οφείλεται -κατά την άποψη του υπουργείου η επίδοση των μαθητών- ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής, οι κοινωνικές τάξεις, η κυρίαρχη ιδεολογία και η κοινωνική αναπαραγωγική λειτουργία του σχολείου θα χάνονται σαν την πέτρα στο νερό.
Αφαιρεί από τους εκπαιδευτικούς το όποιο δικαίωμα της διαφωνίας στους σκοπούς του αναλυτικού προγράμματος, αφού «αυτοαξιολογούνται» αποκλειστικά και μόνο στο αν το εκτελούν ή όχι αποτελεσματικά.
Έτσι, περιορίζεται το σχολείο ως δημόσια σφαίρα διαπάλης αντικρουόμενων απόψεων που είναι, στην ουσία, και η βαθύτερη έννοια του όρου Παιδεία.
Οι παραγωγικές σχέσεις και ο καταναγκαστικός καταμερισμός εργασίας δεν αμφισβητούνται, αφού η αυτοαξιολόγηση δικαιώνει τις κυρίαρχες σχέσεις και υποβιβάζει το ζήτημα του περιεχομένου του σχολείου σε υπόθεση διυποκειμενικής συνάντησης και αλληλεπίδρασης μαθητών, εκπαιδευτικών και γονιών. Οπότε, ο έσχατος λόγος κάθε εκπαιδευτικής αλλαγής βρίσκεται στους εκπαιδευτικούς, τους μαθητές και τους γονείς και όχι σε εξωτερικές κοινωνικές σχέσεις και δομές.
*Ο Κώστας Θεριανός είναι καθηγητής δευτεροβάθμιας εκπάιδευσης.
