Αντιμέτωποι με μια πρωτογενή πρακτική. Του Γιάννη Τσούτσια
Είναι σίγουρα το γεγονός των ημερών. Πήρε έκταση, απλώθηκε, συγκέντρωσέ πάνω του, όχι μόνον το ενδιαφέρον του απαθή τηλεθεατή, αλλά την ευμένεια, την αποδοχή, το σιγόντο ολόκληρης της κοινωνίας. Αυτή η βουβή αλλά σαφέστατη επικρότηση δίνει νόημα, αποκρυπτογραφεί τις πραγματικές διαστάσεις και συνδέει το λεγόμενο «κίνημα της πατάτας» με το ανατρεπτικό περιεχόμενο μιας λαϊκής κοινωνικής δυναμικής.
Για όσους αναζητούν απαντήσεις στο ίδιο το έδαφος του φαινομένου, προβληματιζόμενοι για το αν αυτό μπορεί να σωθεί, να μακροημερεύσει ή να επεκταθεί και σε άλλα προϊόντα, δεν υπάρχουν απαντήσεις. Έτσι κι αλλιώς, η πρωτοβουλία είναι αντιμέτωπη με τα προβλήματα της ανάπτυξής της. Σημασία όμως έχει η δυναμική που αναπτύσσεται γύρω της, αυτό που ξεπερνά το προφανές, τις στενά ανταλλακτικές αφετηρίες και ανοίγεται σε άλλες κατευθύνσεις.
Υπό αυτή την έννοια, η υπόθεση «πατάτα» χλευάζει, καταρχήν, όσους διαγνώνουν σ’ αυτή μονάχα έναν οργανωμένο αποπροσανατολισμό, αλλά και όσους δεν βλέπουν παρά μόνον πατάτες! Χλευάζει και τους τρίτους, τους πιο σνομπ, που βλέπουν ολίγον πατάτες, αλλά και πολύ μιντιοκρατία που αλλοτριώνει και επιβάλλει μόδες. Χλευάζει, τέλος, κι αυτούς που τη θεωρούν άνευρο ακτιβισμό για τα δευτερεύοντα, επιδεκτικό προσεταιρισμών στο πλαίσιο μιας άγονης καταγγελτικής τακτικής. Κι όμως, το «κίνημα της πατάτας» αποτελεί μια πρωτογενή μαζική κοινωνική πρακτική, η οποία, μαζί με την επικρότησή της, εγγράφεται στην καρδιά των κεντρικών επίδικων της περιόδου, εξού και η μεγάλη σημασία της.
Αν το γενικό πρόβλημα τίθεται ως ανάγκη διεξόδου και σωτηρίας της χώρας, τότε σήμερα αυτό εκφράζεται μέσα από δυο αιχμές, που εμπλέκονται και αλληλοτροφοδοτούνται, ενισχύοντας πάντως τελικά την αμηχανία της περιόδου, όσο δεν διαμορφώνονται οι αντίστοιχες ανταποκρίσεις, όσο δηλαδή η πολιτική δράση τις αγνοεί. Πρόκειται, αφενός, για την περαιτέρω στοχοποίηση του πολιτικού συστήματος και αφετέρου, για την αναζήτηση προσανατολισμού στο οικονομικό πεδίο, μέσα από συγκεκριμένες προτάσεις. Ακριβώς σ’ αυτό το έδαφος των προτάσεων τοποθετείται η μαζική πρωτοβουλία γύρω από τις πατάτες, με τρόπο κραυγαλέο, με τρόπο που βοά. Ο κόσμος (μπροστά από τις αντιμνημονιακές πολιτικές ηγεσίες) επιζητά πρόταση οικονομικής διεξόδου που θα αναγορευτεί σε αιχμή και θα παλευτεί μαζικά. Στέλνει το μήνυμα ότι χρειάζεται πρόταση, όχι τεχνοκρατικής διαχείρισης του χρέους και των οικονομικών, αλλά τέτοια, που θα περιλαμβάνει τον ίδιο ως ενεργό παράγοντα, όχι ως ψηφοφόρο που θα κληθεί να εγκρίνει «προγράμματα» που θα του υποδειχτούν. Πρόταση που θα εκτείνεται στις πλευρές της παραγωγικής, βιοτικής ανασυγκρότησης της χώρας, αναδεικνύοντας νέο παραγωγικό πλαίσιο, συμπιεστικό των τιμών και των παρασιτικών κυκλωμάτων, προσανατολισμένο στην εξυπηρέτηση των κοινωνικών αναγκών, ικανό να εξασφαλίζει τη λαϊκή και κοινωνική παρουσία.
Αυτή η πρόταση ωριμάζει και πλευροκοπείται από την κοινωνική σκέψη και πρακτική σε διάφορα επίπεδα. Οι πατάτες, βρίσκουν την αφετηρία τους στη δοτική συμπεριφορά των παραγωγών που τις μοίρασαν δωρεάν, στην αποκαλυπτική, από κάθε άποψη, καταναλωτική μεταστροφή του κόσμου που στηρίζει τα εγχώρια προϊόντα. Διατυπώνεται στην αγωνία του εργαζόμενου να σώσει, όχι μόνον τις αποδοχές του αλλά και τη δουλειά του, το ίδιο το εργοστάσιο, παρά την επίγνωση ότι αυτό είναι καπιταλιστικό, στη συνειδητή στάση του εργαζόμενου της μικροεπιχείρησης που ανακαλύπτει ότι πολλά περνάνε και από το χέρι του για να επιβιώσει το «μαγαζί». Τα περιστατικά είναι πολλά, η κατεύθυνση ενιαία.
Εν προκειμένω, το μήνυμα είναι διπλό. Να τονωθεί οικονομικά ο αγρότης, να επιζήσει, όμως και να αξιωθεί, μέσα από το αντικείμενο της παραγωγής του, ώστε να μη γίνεται η εργασία του άλλοθι για την εξασφάλιση της επιδότησης, βορά στη βουλιμία του μεσάζοντα. Ο ίδιος να αποκτήσει ρόλο στην παραγωγή και στη διακίνηση. Από την άλλη, και ο καταναλωτής των αστικών κέντρων να γίνει πολίτης, με λόγο και παρουσία, κοινωνικοποιώντας την όλη διαδικασία. Εν σπέρματι όλα αυτά, θα αντέτεινε κάποιος. Πράγματι. Αλλά και εν προοπτική, αυτό είναι που μετράει! Γύρω από αυτήν την προοπτική εκδηλώνεται σήμερα ο πολίτης, με πολλούς τρόπους, με κάθε ευκαιρία.
Βεβαίως, πέραν αυτών που μετέχουν σε πρωτοβουλίες ή τις επικροτούν, υπάρχει και η στάση της Αριστεράς. Πολλές οι συμπεριφορές και πάλι. Η πρώτη, καταγγέλλει τις πρωτοβουλίες για αποπροσανατολισμό, υπογραμμίζοντας πόσο έχουν κοντά ποδάρια. Άγριος κομματισμός, καταγγελία σε ό,τι δεν ελέγχεται, όπως στην περίπτωση των πλατειών, όπως στο κάθε τι. Μια δεύτερη, θέλει να μετατρέψει το ζήτημα σε χαζοχαρούμενο βλαχοϊβέντ, το αποτιμά μεν ως μια θαυμαστή αυτενέργεια του κόσμου, αλλά ως εκεί, τίποτα παρά πέρα, υπονοώντας ότι μονάχα αν όλο αυτό τοποθετηθεί κάτω από την εκλογική της ομπρέλα θα αποκτήσει νόημα. Και τέλος, υπάρχουν πολλές διάσπαρτες προσπάθειες, κυρίως συνοικιακού χαρακτήρα, που κατανοούν ότι το φαινόμενο αξίζει και προσπαθούν εκ των υστέρων να συνδεθούν μαζί του. Μέσα από συμπεριφορές ιδεολογικού μεταπρατισμού, μιμητισμού αλλά και ειλικρινούς ανάγκης εκμάθησης των πρωτοπόρων κοινωνικών πρακτικών. Αυτή η στάση βεβαίως, είναι και η πλέον προωθημένη.
Τελικά, το κίνημα της πατάτας, όπως και τόσες άλλες αφορμές, μας υπενθύμισε ποια είναι η κατάστασή μας.
Για όσους αναζητούν απαντήσεις στο ίδιο το έδαφος του φαινομένου, προβληματιζόμενοι για το αν αυτό μπορεί να σωθεί, να μακροημερεύσει ή να επεκταθεί και σε άλλα προϊόντα, δεν υπάρχουν απαντήσεις. Έτσι κι αλλιώς, η πρωτοβουλία είναι αντιμέτωπη με τα προβλήματα της ανάπτυξής της. Σημασία όμως έχει η δυναμική που αναπτύσσεται γύρω της, αυτό που ξεπερνά το προφανές, τις στενά ανταλλακτικές αφετηρίες και ανοίγεται σε άλλες κατευθύνσεις.
Υπό αυτή την έννοια, η υπόθεση «πατάτα» χλευάζει, καταρχήν, όσους διαγνώνουν σ’ αυτή μονάχα έναν οργανωμένο αποπροσανατολισμό, αλλά και όσους δεν βλέπουν παρά μόνον πατάτες! Χλευάζει και τους τρίτους, τους πιο σνομπ, που βλέπουν ολίγον πατάτες, αλλά και πολύ μιντιοκρατία που αλλοτριώνει και επιβάλλει μόδες. Χλευάζει, τέλος, κι αυτούς που τη θεωρούν άνευρο ακτιβισμό για τα δευτερεύοντα, επιδεκτικό προσεταιρισμών στο πλαίσιο μιας άγονης καταγγελτικής τακτικής. Κι όμως, το «κίνημα της πατάτας» αποτελεί μια πρωτογενή μαζική κοινωνική πρακτική, η οποία, μαζί με την επικρότησή της, εγγράφεται στην καρδιά των κεντρικών επίδικων της περιόδου, εξού και η μεγάλη σημασία της.
Αν το γενικό πρόβλημα τίθεται ως ανάγκη διεξόδου και σωτηρίας της χώρας, τότε σήμερα αυτό εκφράζεται μέσα από δυο αιχμές, που εμπλέκονται και αλληλοτροφοδοτούνται, ενισχύοντας πάντως τελικά την αμηχανία της περιόδου, όσο δεν διαμορφώνονται οι αντίστοιχες ανταποκρίσεις, όσο δηλαδή η πολιτική δράση τις αγνοεί. Πρόκειται, αφενός, για την περαιτέρω στοχοποίηση του πολιτικού συστήματος και αφετέρου, για την αναζήτηση προσανατολισμού στο οικονομικό πεδίο, μέσα από συγκεκριμένες προτάσεις. Ακριβώς σ’ αυτό το έδαφος των προτάσεων τοποθετείται η μαζική πρωτοβουλία γύρω από τις πατάτες, με τρόπο κραυγαλέο, με τρόπο που βοά. Ο κόσμος (μπροστά από τις αντιμνημονιακές πολιτικές ηγεσίες) επιζητά πρόταση οικονομικής διεξόδου που θα αναγορευτεί σε αιχμή και θα παλευτεί μαζικά. Στέλνει το μήνυμα ότι χρειάζεται πρόταση, όχι τεχνοκρατικής διαχείρισης του χρέους και των οικονομικών, αλλά τέτοια, που θα περιλαμβάνει τον ίδιο ως ενεργό παράγοντα, όχι ως ψηφοφόρο που θα κληθεί να εγκρίνει «προγράμματα» που θα του υποδειχτούν. Πρόταση που θα εκτείνεται στις πλευρές της παραγωγικής, βιοτικής ανασυγκρότησης της χώρας, αναδεικνύοντας νέο παραγωγικό πλαίσιο, συμπιεστικό των τιμών και των παρασιτικών κυκλωμάτων, προσανατολισμένο στην εξυπηρέτηση των κοινωνικών αναγκών, ικανό να εξασφαλίζει τη λαϊκή και κοινωνική παρουσία.
Αυτή η πρόταση ωριμάζει και πλευροκοπείται από την κοινωνική σκέψη και πρακτική σε διάφορα επίπεδα. Οι πατάτες, βρίσκουν την αφετηρία τους στη δοτική συμπεριφορά των παραγωγών που τις μοίρασαν δωρεάν, στην αποκαλυπτική, από κάθε άποψη, καταναλωτική μεταστροφή του κόσμου που στηρίζει τα εγχώρια προϊόντα. Διατυπώνεται στην αγωνία του εργαζόμενου να σώσει, όχι μόνον τις αποδοχές του αλλά και τη δουλειά του, το ίδιο το εργοστάσιο, παρά την επίγνωση ότι αυτό είναι καπιταλιστικό, στη συνειδητή στάση του εργαζόμενου της μικροεπιχείρησης που ανακαλύπτει ότι πολλά περνάνε και από το χέρι του για να επιβιώσει το «μαγαζί». Τα περιστατικά είναι πολλά, η κατεύθυνση ενιαία.
Εν προκειμένω, το μήνυμα είναι διπλό. Να τονωθεί οικονομικά ο αγρότης, να επιζήσει, όμως και να αξιωθεί, μέσα από το αντικείμενο της παραγωγής του, ώστε να μη γίνεται η εργασία του άλλοθι για την εξασφάλιση της επιδότησης, βορά στη βουλιμία του μεσάζοντα. Ο ίδιος να αποκτήσει ρόλο στην παραγωγή και στη διακίνηση. Από την άλλη, και ο καταναλωτής των αστικών κέντρων να γίνει πολίτης, με λόγο και παρουσία, κοινωνικοποιώντας την όλη διαδικασία. Εν σπέρματι όλα αυτά, θα αντέτεινε κάποιος. Πράγματι. Αλλά και εν προοπτική, αυτό είναι που μετράει! Γύρω από αυτήν την προοπτική εκδηλώνεται σήμερα ο πολίτης, με πολλούς τρόπους, με κάθε ευκαιρία.
Βεβαίως, πέραν αυτών που μετέχουν σε πρωτοβουλίες ή τις επικροτούν, υπάρχει και η στάση της Αριστεράς. Πολλές οι συμπεριφορές και πάλι. Η πρώτη, καταγγέλλει τις πρωτοβουλίες για αποπροσανατολισμό, υπογραμμίζοντας πόσο έχουν κοντά ποδάρια. Άγριος κομματισμός, καταγγελία σε ό,τι δεν ελέγχεται, όπως στην περίπτωση των πλατειών, όπως στο κάθε τι. Μια δεύτερη, θέλει να μετατρέψει το ζήτημα σε χαζοχαρούμενο βλαχοϊβέντ, το αποτιμά μεν ως μια θαυμαστή αυτενέργεια του κόσμου, αλλά ως εκεί, τίποτα παρά πέρα, υπονοώντας ότι μονάχα αν όλο αυτό τοποθετηθεί κάτω από την εκλογική της ομπρέλα θα αποκτήσει νόημα. Και τέλος, υπάρχουν πολλές διάσπαρτες προσπάθειες, κυρίως συνοικιακού χαρακτήρα, που κατανοούν ότι το φαινόμενο αξίζει και προσπαθούν εκ των υστέρων να συνδεθούν μαζί του. Μέσα από συμπεριφορές ιδεολογικού μεταπρατισμού, μιμητισμού αλλά και ειλικρινούς ανάγκης εκμάθησης των πρωτοπόρων κοινωνικών πρακτικών. Αυτή η στάση βεβαίως, είναι και η πλέον προωθημένη.
Τελικά, το κίνημα της πατάτας, όπως και τόσες άλλες αφορμές, μας υπενθύμισε ποια είναι η κατάστασή μας.
Σχόλια
