Ανάγκη για μια νέα Εθνική Αλιευτική Πολιτική
Του Θάνου Αθανασόπουλου*
Ο κλάδος της Αλιείας περιλαμβάνει τρεις κύριους τομείς: τη θαλάσσια αλιεία, την αλιεία των εσωτερικών υδάτων και τις υδατοκαλλιέργειες, καθώς και τις συμπληρωματικές τους οικονομικές δραστηριότητες της εμπορίας και μεταποίησης. Ο κλάδος έχει μεν μικρή οικονομική δραστηριότητα (0,6% του ΑΕΠ), αλλά παρουσιάζει από τα υψηλότερα ποσοστά διατροφικής αυτάρκειας (220%) με αποτέλεσμα υψηλό θετικό εξαγωγικό ισοζύγιο.
Ο μικρός οικονομικός κύκλος του κλάδου είχε ως αποτέλεσμα την αδιαφορία των υπουργών Γεωργίας (ΥΠΑΑΤ μεταγενέστερα). Τις τελευταίες 3 δεκαετίες οι υπουργοί διατήρησαν κυρίως σχέσεις τύπου και προβολής, μικροκομματικών ικανοποιήσεων σε τοπικό επίπεδο και εστίασαν το ενδιαφέρον τους κυρίως στο αποτέλεσμα της απορρόφησης των Ευρωπαϊκών κονδυλίων των επί 20ετίας Επιχειρησιακών Προγραμμάτων Αλιείας. Οι πολιτικές παθογένειες, η στρέβλωση που προκάλεσε η επί έτη Ευρωπαϊκή Κοινή Αλιευτική Πολιτική μέσω των ενισχύσεων, η παθογένεια της επαγγελματικότητας και η συνεχής υποβάθμιση οικοσυστημάτων και αλιευτικών αποθεμάτων, δημιούργησαν σοβαρά προβλήματα στον κλάδο.
Η σημερινή αναχρονιστική αλιευτική νομοθεσία (ν. 420/70, ΒΔ. 666/66, κ.α.) δεν μπορεί να ανταποκριθεί πλέον στην τεχνολογική ανάπτυξη των αλιευτικών μέσων και στην ταπείνωση των αλιευτικών αποθεμάτων με αποτέλεσμα τη σύγκρουση των διαφορετικών αλιευτικών δραστηριοτήτων, κυρίως μεταξύ παράκτιας και μέσης αλιείας και σε ειδικές περιπτώσεις με την ανάπτυξη θαλάσσιων μονάδων ιχθυοκαλλιέργειας. Οι αρχές της προσβασιμότητας στον πόρο, της διατηρησιμότητάς του και της προστασίας του περιβάλλοντος δεν είναι πλέον διακριτές από μια δραστηριότητα που χαρακτηρίζεται ως ανταγωνιστική ως προς το ψάρι και συλλεκτική ως προς τη μέθοδο.
Η ανάγκη αποκατάστασης του δικαίου στην πορεία του χρόνου αντιμετωπίστηκε με σειρές Υπ. Αποφάσεων, Προεδρικών Διαταγμάτων και νόμων που καλούνταν να καλύψουν ή να λύσουν τα προβλήματα του κλάδου κυρίως σε τοπικό επίπεδο, χωρίς να τα αντιμετωπίζουν όμως συνολικά και οριζόντια στην επικράτεια της χώρας, εξυπηρετώντας κυρίως τα μικροσυμφέροντα υπουργών και βουλευτών. Το δαιδαλώδες της νομοθεσίας γίνεται ακόμα πιο εμφανές κατά τη δημιουργία ή εφαρμογή νόμων άλλων συναρμόδιων υπουργείων (όπως στον τουρισμό, τον αιγιαλό και παραλία, την προστασία του περιβάλλοντος κ.ά.).
Η αλιεία όμως έχει τη δική της υπεραξία, προσφέρει σε τοπικό και εθνικό επίπεδο υψηλής διατροφικής αξίας προϊόντα συμβάλλοντας στη διατροφική αυτάρκεια, διατηρεί τις ανθρώπινες κοινωνίες πολιτιστικά ζωντανές και οικονομικά λειτουργικές σε απομακρυσμένες και απομονωμένες περιοχές. Πλάθει δε τον τουριστικό μύθο και λειτουργεί ως ασπίδα στην προστασία και διατήρηση των θαλάσσιων και παράκτιων οικοσυστημάτων. Η αναδιάρθρωση του κλάδου είναι επιτακτική ανάγκη θωρακίζοντας τον κλάδο καταρχήν θεσμικά μέσω της κωδικοποίησης και τον εκσυγχρονισμό της αλιευτικής νομοθεσίας μας, ώστε:
- Να επιβάλει μία δίκαιη κατανομή της αλιευτικής προσπάθειας και πίεσης στα διαφορετικά εργαλεία με κριτήρια επιστημονικά και κοινωνικά, αξιοποιώντας τον εμπειρισμό και προστατεύοντας παράλληλα την τέχνη και τα πολιτιστικά στοιχεία του κλάδου.
- Να ενσωματώσει τις αρχές της προστασίας των οικοσυστημάτων, της βιοποικιλότητας και να υιοθετήσει νέες διαχειριστικές αντιλήψεις σε επίπεδο χώρας και μεγάλων θαλάσσιων ενοτήτων.
- Να αποκαταστήσει τις αδικίες που προκάλεσε ο ν. 4015/11 και να εμπλέξει θεσμικά τις συλλογικές οργανώσεις των αλιέων, πλοιοκτητών και ιχθυοπαραγωγών στο σχεδιασμό και σε νέες μορφές συλλογικής οικονομίας, εμπορίας και εφοδιασμού.
- Να ορίσει τα κριτήρια επαγγελματικότητας και το μητρώο αλιέων κατά τα πρότυπα άλλων αγροτικών κλάδων.
- Να επιβάλει το νέο χωροταξικό σχεδιασμό των θαλάσσιων Ιχθυοκαλλιεργητικών πάρκων, στοχεύοντας στις δυνατότητες αύξησης της δυναμικότητάς τους στην ανοιχτή θάλασσα.
- Να ενσωματώσει κανόνες για την ερασιτεχνική αλιεία.
Είναι επίσης σημαντικό να αναθεωρηθεί η στοχοθέτηση του νέου προγράμματος χρηματοδοτήσεων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Θάλασσας & Αλιείας. Να λειτουργήσει η Διοίκηση με δικό της όραμα για την Ελληνική Αλιεία πέραν των ευρωπαϊκών στόχων. Η συμβολή μιας νέας Εθνικής Αλιευτικής Πολιτικής όπως περιγράφηκε παραπάνω θα είναι το σημαντικότερο εργαλείο για να λυθούν με αυτές τις χρηματοδοτήσεις τα προβλήματα στη βάση τους και να γίνουν οι απαραίτητοι πειραματισμοί στην κατεύθυνση της παραγωγικής ανασυγκρότησης του κλάδου.
* Ο Θάνος Αθανασόπουλος είναι Ιχθυολόγος Τ.Ε.
