Θα πρέπει λοιπόν να το συνηθίσουμε: Η πυρηνική ενέργεια και τα πυρηνικά όπλα αποτελούν μια αναπόφευκτη μοίρα της ανθρωπότητας μέσα στις ενεργειακές και τις στρατιωτικές συρράξεις. Παρά τους κινδύνους, διαπιστωμένους με τραγικό τρόπο εδώ και πολλές δεκαετίες, το νέο γεωπολιτικό πεδίο θα είναι σπαρμένο με πυρηνικούς αντιδραστήρες, πυρηνικές δοκιμές, πυρηνικές κεφαλές που μεταφέρονται σε όλον τον πλανήτη. Εργοστάσια μέσα στα μέτωπα των πολεμικών συγκρούσεων, οπλοστάσια τεράστιας ισχύος που λειτουργούν απειλητικά για εχθρικές δυνάμεις, αλλά και νομιμοποίηση της πυρηνικής ενέργειας ως μιας «πράσινης» λύσης απέναντι στην κλιματική αλλαγή. Μια καταστροφή που είναι ήδη εδώ, αλλά και μια καταστροφή που γίνεται ολοένα και περισσότερο ένα «ενδεχόμενο».
Απέναντι σε όλα αυτά, χρειάζεται μια επείγουσα συζήτηση και μια μαζική δράση. Στην πραγματικότητα, ένα σύγχρονο αντιπολεμικό και αντιπυρηνικό κίνημα. Με αυτή την πρόθεση πραγματοποιήσαμε το σεμινάριο της περασμένης Κυριακής, με δυο σημαντικούς ομιλητές, την Μαρία Αρβανίτη-Σωτηροπούλου και τον Αντρέα Θεοφίλου. Ήταν ένα πρώτο βήμα.
Τα πυρηνικά δεν είναι λύση
της Μαρίας Αρβανίτη-Σωτηροπούλου*
Θα μιλήσουμε για τα πυρηνικά, τα οποία μετά τον πόλεμο με την Ουκρανία, τουλάχιστον θα έπρεπε να μας απασχολούν ιδιαίτερα, βλέπουμε όμως να συνεχίζουμε να το αγνοούμε ως πρόβλημα. Εγώ όπως ακούσατε είμαι αντιπρόσωπος στην Ελλάδα μιας διεθνούς εταιρίας, η οποία είναι επιστημονική εταιρία, και ξεκίνησε την δράση της για τα πυρηνικά βασιζόμενη στο αρχαιοελληνικό ρητό του Ιπποκράτη, «κάλλιον το προλαμβάνειν του θεραπεύειν».
Από ένα σημείο και μετά αρχίσαμε να συνεργαζόμαστε με τον ΟΗΕ τεκμηριώνοντας τις βλαπτικές συνέπειες της ραδιενέργειας στους ανθρώπους και με βάση αυτή την τεκμηρίωση μπορέσαμε να ξεκινήσουν οι πρώτες αντιπυρηνικές συμφωνίες, όπως η NPT. […]
Από ένα σημείο και μετά έγινε κατανοητό ότι δεν είναι μόνο ιατρικό το πρόβλημα και γι’ αυτό το 2005 δημιουργήσαμε μια πλατφόρμα Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων στην οποία εμπλέκονται πάνω από 600 ΜΚΟ και η οποία υπάρχει σχεδόν σε 100 χώρες της του κόσμου οι οποίες συνεργάζονται με τον ΟΗΕ για να προωθήσουν μια νέα συμφωνία διότι καταλάβαμε ότι η NPT για την οποία παλεύαμε τόσα χρόνια είχε χρησιμοποιηθεί από τους Αμερικάνους για να ξεκινήσει ο πόλεμος στο Ιράκ και χρησιμοποιούνταν ουσιαστικά από τις πυρηνοκάτοχες χώρες για να πουν στις άλλες ότι δεν μπορούν να έχουν ενώ οι ίδιες συνέχιζαν να προωθούν τα πυρηνικά όπλα αλλάζοντας τα και κάνοντας τα καλύτερα. […]
ΚΑΙ ΞΕΚΙΝΑΕΙ ο πόλεμος στην Ουκρανία. Ήδη από τον Ιανουάριο εμείς σαν οργάνωση είχαμε πει, πάντα βασιζόμενοι στον ιπποκρατικό μας όρκο, ότι αυτός ο πόλεμος μέσα στην καρδιά της Ευρώπης θα ήταν τραγικός και έπρεπε να αποφευχθεί πάση θυσία και είχαμε τεκμηριώσει στο ότι θα γινόντουσαν όλες αυτές οι τραγικές ανθρωπιστικές συνέπειες. Τονίζαμε τον κίνδυνο, επειδή εμπλέκονται τόσες πολλές πυρηνικοκάτοχες χώρες το ΝΑΤΟ από τη μια και η Ρωσία από την άλλη, να γίνει πραγματικός πυρηνικός πόλεμος και το τρίτο επειδή υπάρχουν 15 μεγάλα πυρηνικά εργοστάσια το να γίνει ένα πυρηνικό ατύχημα από βόμβες οι οποίες πέφτουν στην περιοχή ή ακόμα και με προβοκάτσια κάτι το οποίο εξακολουθούμε και βλέπουμε με το εργοστάσιο Ζαπορίζιε.
Φυσικά δεν εισακουστήκαμε από το Γενάρη που ξεκινήσαμε. Πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι η πρώτη μας επαφή με τα πυρηνικά όπλα ήταν η Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Ξέρουμε ότι πριν από ένα μήνα είχαν γίνει οι Trinity πυρηνικές δοκιμές στην έρημο της Νεβάδα και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα πυρηνικά εργοστάσια δημιουργήθηκαν μόνο και μόνο για την κατασκευή της πρώτης ύλης των πυρηνικών βομβών.
Τα πυρηνικά εργοστάσια δεν κατασκευάστηκαν για την παραγωγή ενέργειας, έτσι; […] Εγώ απλώς θέλω να σας επισημάνω πως αν μια μικρή πυρηνική βόμβα δηλαδή σαν τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι έπεφτε αυτή τη στιγμή στην Αθήνα στην περιοχή της Βουλής στο Σύνταγμα εδώ εμείς δεν θα υπήρχαμε, θα είχαμε εξαερωθεί. […]
Μετά από τις αντιπυρηνικές συμφωνίες πράγματι βιώσαμε μια μείωση των πυρηνικών όπλων και αυτή τη στιγμή έχουμε περίπου δεκάξι χιλιάδες πυρηνικά όπλα σε όλο τον κόσμο. Ο κίνδυνος δεν έχει περάσει διότι μια μελέτη που έκανε η εταιρία μας λέει ότι μόνο 100 πυρηνικές κεφαλές μεγέθους Χιροσίμα δηλαδή λιγότερο από το 1% του παγκόσμιου πυρηνικού οπλοστασίου θα μπορούσε να προκαλέσει εκτός από τη ρύπανση με ραδιενέργεια, έκκληση πάνω από 5 εκατομμύρια τόνους σκόνης με καταστροφικές συνέπειες για το περιβάλλον που θα προκαλούσαν λιμό τέτοιες διάρκειας και μεγέθους που θα προκαλούσε δυόμισι δισεκατομμύρια θανάτους παγκόσμια […]. Και αυτό βέβαια το ενδεχόμενο είναι μέσα στις δυνατότητες όχι μόνο του πυρηνικού οπλοστασίου των Αμερικανών και των Ρώσων οι οποίοι έχουν το 90% των πυρηνικών όπλων αλλά και των μικρότερων χωρών όπως η Γαλλία, η Κίνα, η Βρετανία, το Πακιστάν, το Ισραήλ. Η Βόρεια Κορέα έχει λιγότερα δεν θα μπορούσε να κάνει τέτοια μεγάλη πυρηνική καταστροφή σ’ ολόκληρο τον πλανήτη.
Μετά από πάρα πολλούς αγώνες στις 22 Γενάρη του 2021 καταφέραμε να περάσει η καινούργια αντιπυρηνική συμφωνία η οποία προβλέπει εκτός από το ότι δεν πρέπει να υπάρχει ούτε καν απειλή χρήσης πυρηνικών όπλων και έχει προβλέψεις για τα θύματα των πυρηνικών δοκιμών, για τα θύματα που ζουν κοντά σε απόβλητα πυρηνικών εργοστασίων, δηλαδή πιάνει όλη την γκάμα των ζητημάτων και είναι μια καλή και τεκμηριωμένη συμφωνία. Παρόλα αυτά, όπως ξέρετε όλες αυτές τις συμφωνίες, για να έρθουν σε ισχύ από τον ΟΗΕ θα πρέπει να υπογραφούν και να επικυρωθούν από όσο το δυνατόν περισσότερα κράτη και δυστυχώς οι χώρες οι οποίες είναι πυρηνικοκάτοχες δεν έχουν υπογράψει, όπως επίσης οι χώρες όπως του ΝΑΤΟ, και βεβαίως η Ελλάδα. Το 2017 όταν για πρώτη φορά ψηφίστηκε στον ΟΗΕ […], δείτε τι κυβέρνηση υπήρχε τότε, η Ελλάδα δεν ψήφισε τον συγκεκριμένο νόμο, δεν ψήφισε τη συμφωνία απαγόρευσης των πυρηνικών όπλων και φυσικά στάθηκε μαζί με εκείνους οι οποίοι υποστηρίζουν το ΝΑΤΟ και το ότι θα πρέπει να υπάρξει η πρώτη χρήση από το ΝΑΤΟ των πυρηνικών όπλων. […]
ΜΕΤΑ ΤΙΣ συμφωνίες απαγόρευσης των πυρηνικών όπλων, η Ελλάδα είχε αρχίσει να κατατάσσεται στις χώρες οι οποίες δεν φιλοξενεί καν στο έδαφός της πυρηνικά όπλα. […] Αλλά πρόσφατα από δημοσιεύματα πληροφορηθήκαμε ότι η Ελλάδα σχεδιάζει να φιλοξενήσει ξανά πυρηνικά ΝΑΤΟϊκά όπλα στον Άραξο, ήδη έχουν κατασκευαστεί τα σιλό και περιμένουμε βάσει των ισχυόντων στο ΝΑΤΟ να δεχθούμε ξανά στην Ελλάδα πυρηνικά όπλα, κάτι που είναι μια πολύ δυσμενής εξέλιξη.
Γι’ αυτό το λόγο εμείς ξεκινήσαμε […] να προωθήσουμε ένα ψήφισμα των δημοτικών συμβουλίων […], να πείσουμε τους δήμους να πιέσουν την κυβέρνηση να στηρίξει στον ΟΗΕ τη νέα αντιπυρηνική συμφωνία. Αυτή τη στιγμή 47 δήμοι μάς έχουν δώσει τέτοια ψηφίσματα – ανάμεσά τους είναι και η Θεσσαλονίκη που είναι πολύ σημαντικό γιατί είναι ο δεύτερος σε πληθυσμό δήμος της χώρας μας.
Για τα πυρηνικά εργοστάσια που ξεκίνησαν για να παράγουνε την πρώτη ύλη για τα πυρηνικά όπλα αλλά μετά άρχισαν να προπαγανδίζονται σαν κάτι το οποίο θα σώσει την ανθρωπότητα από το ενεργειακό πρόβλημα. […] Πρέπει να σας υπενθυμίσω εδώ ότι η Διεθνής Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας, την οποίαν είδαμε να πηγαίνει και στο Ζαποριζιε, κατασκευάστηκε από τον ΟΗΕ για την προώθηση της πυρηνικής ενέργειας. Αυτός είναι ο στόχος. Έχει τεράστια χρηματοδότηση, πολύ μεγαλύτερη από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, για αυτό βλέπουμε μερικές φορές ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, ο οποίος στην αρχή μιλούσε για τις καταστρεπτικές συνέπειες της ραδιενέργειας στον ανθρώπινο οργανισμό και στη φύση, να τα γυρίζει – διότι χρηματοδοτείται από την Διεθνή Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας. Αυτό είναι εντελώς παράδοξο αλλά ισχύει. Για να καταλάβετε ότι όταν ακούμε διάφορες ανακοινώσεις σε συνθήκες πολέμου στην Ουκρανία πρέπει να παίρνουμε κάποια απόσταση ασφαλείας και να σκεφτόμαστε με το μυαλό μας τι είναι αλήθεια και τι είναι ψέμα. […]
Μετά το Τσερνομπίλ είδαμε ότι το πυρηνικό λόμπι έκανε πίσω για αρκετά χρόνια και μετά όταν ξεχάστηκε, άρχισαν πάλι να ανακάμπτουν μέχρι που ήρθε η Φουκουσίμα η οποία εξακολουθεί αυτή τη στιγμή να ρυπαίνει τις θάλασσες και τους ωκεανούς. Και στην περιοχή μας υπάρχουν κίνδυνοι τόσο από το Ακουγιού το οποίο είναι απέναντι ακριβώς από την Κύπρο σε πολύ σεισμογενή περιοχή όσο και από το Κοζλοντούι και ακόμα ένα εργοστάσιο στη Ρουμανία το οποίο είναι λίγο πιο μακριά […]
Βλέπουμε τι γίνεται στους έξι πυρηνικούς αντιδραστήρες που βρίσκονται στην εμπόλεμη ζώνη στο Ζαπορίζιε ή τι έγινε επίσης πρόσφατα με την ξηρασία στη Γαλλία και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Είδαμε να κλείνουν τα πυρηνικά εργοστάσια ακριβώς επειδή δεν υπήρχε αρκετό νερό για την ψύξη τους. […] Είναι δηλαδή ένας παραλογισμός τόσο στο θέμα της μη αποδοχής της επικινδυνότητας των πυρηνικών όπλων όσο και των πυρηνικών εργοστασίων.
Και βεβαίως ο πόλεμος αποδεικνύει αυτά τα πράγματα. Και πρέπει να δείξουμε εδώ ότι το Τσερνομπίλ δεν μας τελείωσε επιδή χτίσαμε αυτή την πανάκριβη σαρκοφάγου η οποία σε λίγα χρόνια θα πρέπει να την ξαναχτίσουμε. Το κόστος των πυρηνικών εργοστασίων είναι τεράστιο και κανένας δεν μιλάει για αυτό παρά προσπαθούν να μας πείσουν ότι δήθεν είναι φθηνή, ασφαλής και πράσινη η πυρηνική ενέργεια.
Και βιώσαμε στο Ευρωκοινοβούλιο να παίρνεται απόφαση ότι η πυρηνική ενέργεια ανήκει στις «πράσινες», τη στιγμή κατά την οποία είχαμε στα χέρια μας επιστολές από πέντε πρώην πρωθυπουργούς της Ιαπωνίας οι οποίοι μιλούσαν για το τι συνέβη στη Φουκουσίμα και έλεγαν ότι υπήρχαν φόβοι ότι θα απαιτούνταν η εκκένωση του Τόκιο λόγω της ρύπανσης οπότε θα τελείωνε η ιστορία της Ιαπωνίας. Αυτή η επιστολή ήρθε στα χέρια της κυρίας Φον Ντερ Λάιεν αλλά τη θεώρησε ανάξιο λόγου και προχώρησαν στο να χαρακτηρίσουν την πυρηνική ενέργεια πράσινη […].
ΤΑ ΠΥΡΗΝΙΚΑ δεν είναι λύση για κανένα πρόβλημα όπως σας είπα και στην αρχή. «Καλλιον εστί το προλαμβάνειν του θεραπεύειν», αν δεν προλάβουμε αυτή την κατάσταση η ανθρωπότητα είναι χαμένη και πρέπει να το καταλάβουμε πολύ καλά όλοι και πρέπει να αγωνιστούμε γι. αυτό όλοι
Και βεβαίως, επειδή είμαστε γιατροί, πιστεύουμε ότι ο πόλεμος δεν έλυσε ποτέ κανένα πρόβλημα και γι’ αυτό ο πόλεμος πρέπει να σταματήσει όσο το δυνατόν συντομότερα και να ξεκινήσουμε έργα ειρήνης μέσα στην Ευρώπη.
* Η Μαρία Αρβανίτη-Σωτηροπούλου είναι γιατρός, συγγραφέας και πρόεδρος της Πανελλήνιας Ιατρικής Εταιρείας κατά της Πυρηνικής και Βιοχημικής Απειλής, ελληνικού κλάδου της βραβευμένης με Νόμπελ διεθνούς οργάνωσης IPPNW (International Physicians for the Prevention of Nuclear War), και αντιπρόσωπους της ICAN («Διεθνής Εκστρατεία για την Κατάργηση των Πυρηνικών Όπλων»). Με αυτή την ιδιότητα πραγματοποίησε δύσκολες και σημαντικές αποστολές στην Τουρκία, την Αλβανία, το Ιράκ, την πρώην Γιουγκοσλαβία, και μάλιστα σε ιδιαίτερα κρίσιμες περιόδους.
Η παρέμβαση του Ανδρέα Θεοφίλου
Ο Αντρέας Θεοφίλου είναι ένας άνθρωπος που αφιέρωσε σημαντικότατο κομμάτι του επιστημονικού του έργου και της κοινωνικής του δράσης στον αγώνα κατά των πυρηνικών. Ήταν λοιπόν μεγάλη μας τιμή η συμμετοχή του στο φετινό Resistance Festival. Στα 83 του χρόνια, προσπαθεί μέχρι σήμερα να εξηγήσει και να μιλήσει για την απειλή που συνιστά η πυρηνική ενέργεια και τα πυρηνικά όπλα, αποκαλύπτοντας μια σειρά μύθους που τη συνοδεύουν αλλά και δείχνοντας τα συμφέροντα που κρύβονται πίσω από τη χρήση τους. Άνθρωπος που πήρε μέρος όχι μόνο σε επιστημονικές επιτροπές αλλά και σε κοινωνικές και πολιτικές διεργασίες, παίζοντας πρωταγωνιστικό ρόλο στο να μην περάσει -σαν σχέδιο και σαν γενικό κλίμα- η εγκατάσταση πυρηνικών εργοστασίων στη χώρα μας. Πολλά άρθρα του έχουν δημοσιευθεί κατά καιρούς στο περιοδικό «Ουτοπία» και μπορεί κανείς να τα διαβάσει στην ψηφιακή βιβλιοθήκη «Pandemos».
Η ομιλία του κ. Θεοφίλου ξεκίνησε με αναφορά στον Γρηγόρη Λαμπράκη και την 1η Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης, στις 21 Απριλίου 1963. Μια πορεία που οργανώθηκε από τον «Σύνδεσμο Νέων για τον πυρηνικό αφοπλισμό Μπέρτραντ Ράσελ», μια φιλειρηνική οργάνωση νέων που αγωνιζόταν ενάντια στις ξένες στρατιωτικές βάσεις στην Ελλάδα. Η πορεία απαγορεύτηκε από την τότε κυβέρνηση Καραμανλή -«μόνο ο Λαμπράκης τα κατάφερε»- σε μια περίοδο όπου σε ολόκληρη την Ευρώπη το αντιπυρηνικό κίνημα φούντωνε.
Στη συνέχεια αναφέρθηκε στη μεγάλη πίεση για την εγκατάσταση πυρηνικών εργοστασίων, τόσο διεθνώς όσο και στη χώρα μας. Το επιχείρημα που κυριαρχούσε τότε δινόταν από την χαρακτηριστική έκφραση: «Η πυρηνική ενέργεια είναι πολύ φθηνή για να την μετράς». Πράγμα που βέβαια δεν ίσχυε, ούτε ισχύει, αφού πολλοί σημαντικοί, οικονομικοί παράγοντες, όπως π.χ. το κόστος διαχείρισης των πυρηνικών αποβλήτων δεν προσμετράται.
Ο κ. Θεοφίλου μίλησε ακόμα για το διχασμό μέσα στην ελληνική αριστερά περί της αποδοχής ή μη των πυρηνικών, σχολιάζοντας το γενικό κλίμα που επικρατούσε τότε σε ορισμένους χώρους: «Αφού η ΕΣΣΔ έχει, καλά θα είναι και για εμάς». Για να συμπληρώσει ότι ένα ατύχημα σε μονάδα της Ιαπωνίας μετατόπισε άρδην τη συζήτηση.
Τέλος, αφού αναφέρθηκε στην ανάγκη για αξιοποίηση ήπιων μορφών ενέργειας -πιο φθηνές και πιο φιλικές για το περιβάλλον- επεσήμανε το γεγονός ότι η γειτονική Τουρκία σχεδιάζει την εγκατάσταση πυρηνικών αντιδραστήρων έχοντας το βλέμμα της στην κατασκευή πυρηνικών όπλων.
