του Βασίλη Καλύβη
Τα γεγονότα που παρακολουθούμε εδώ και μερικές ημέρες στην Καταλονία, σηματοδοτούν και αναδεικνύουν το πρόβλημα που υπάρχει στη σημερινή Ευρώπη. Μία Ευρώπη που αποτελεί μέρος της παγκοσμιοποίησης η οποία δεν θέλει σύνορα, δεν θέλει πατρίδες, δεν θέλει εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες, δεν θέλει το δικαίωμα αυτοδιάθεσης των λαών και εν τέλει το δικαίωμα όλων των ανθρώπων για ανεξαρτησία, αυτονομία και κοινωνική δικαιοσύνη.
Τα γεγονότα στην Καταλονία είναι ταυτόχρονα συγκλονιστικά και δραματικά. Είναι γεγονότα που αποδομούν την αριστεροδεξιά ιδεολογική κυριαρχία της «no limits» και «no borders» πλάνης που ποτίζει τον «πολιτισμό» του κόσμου μας. Είναι γεγονότα που αποτελούν το αντίδοτο στο «χάπι» του ασύνορου κόσμου. Μέσα από τον αγώνα τους οι Καταλανοί φωνάζουν ότι εν τέλει η ανθρωπότητα δεν θα τα πήγαινε καλύτερα εάν δεν υπήρχαν σύνορα, κατά τη βλακώδη ιδέα που γοητεύει τη Δύση. Και αυτή δεν είναι μία παραδοχή που προέρχεται από μια ακροδεξιά εθνικιστική – συντηρητική ουτοπία, αλλά αντίθετα, μάλλον από μια μεταμαρξιστική εξελιγμένη σκέψη, αληθινά δημοκρατική και πραγματικά ευρωπαϊκή. Οι Καταλανοί δίνουν ένα σύγχρονο επαναστατικό μάθημα ως οντολογική αναζήτηση της ανθρώπινης ουσίας, ενάντια στην ου-τοπία του μετανθρώπου, ενός ιπτάμενου δίποδου χωρίς έδαφος και όρια, τραβώντας τη γραμμή των συνόρων τους, ξεχωρίζοντας το «εντός» της πατρίδας τους με το «εκτός» των συνόρων τους.
***
Δεν φτάνει παρά να ανατρέξουμε σε θεμελιακά κείμενα του ανθρώπινου πολιτισμού, στην κοσμολογία της θρησκείας και της ιστορίας των πόλεων και των πολιτισμών, για να καταλάβουμε πόσο δίκιο έχει ο αγώνας των Καταλανών για ανεξαρτησία. Ανεξαρτησία η οποία ορίζεται από το αρχετυπικό γεννεόγραμμα των συνόρων, το οποίο γεννιέται μαζί με τον ανθρώπινο πολιτισμό. Παρά τη θεμελιωτική αμφισημία των συνόρων: «αξιαγάπητα και ταυτόχρονα μισητά», «υπέροχα και καταραμένα», «επισφραγίζουν ειρήνη, πυροδοτούν πόλεμο», «συνδέουν και χωρίζουν», αναντίρρητο γεγονός είναι ότι τα σύνορα είναι σκληρά για να αντέχουν καθώς κουβαλούν την πανάρχαια ουσία του ιερού, το οποίο είναι απτό και στερεό και συναντά τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά κάθε λαού. Όρια κι αυτά στο διάβα της ιστορίας, διασχίζουν τον κόσμο χωρίς να κάνουν θόρυβο. Τα σύνορα ως ανθρωπολογικά χνάρια, ως σημεία διαχωρισμού, διαφύλαξης και ενότητας υπάρχουν σε όλες τις εκδηλώσεις του ανθρώπινου βίου. Ξεκινώντας από το παράδειγμα του δέρματος των έμβιων όντων, περιγράφει ότι το δέρμα – σύνορο, αυτή η μονωτική επίστρωση, δεν εμποδίζει, αλλά ρυθμίζει την επικοινωνία ανάμεσα στο εντός και το εκτός. Με τη λογική αυτή, τα σύνορα του κόσμου χρειάζεται να είναι ορατά και συμφωνημένα, αναγνωρίσιμα και όχι κρυφά. Αλλιώς, όπου δεν υπάρχουν σύνορα, θα υψώνονται τείχη και φράκτες. Το τείχος κρύβει τον Άλλον, ενώ το σύνορο τον αναγνωρίζει, αποδεχόμενο την ταυτότητά του, αλλιώς καταλήγει σε ολοκληρωτισμό, μηδενισμό και ναρκισσισμό. Αν δεν υπάρχουν παντοτινά σύνορα, υπάρχει πάντα ένα έσχατο σύνορο. Ουσιαστικά το μηδέν, ο μηδενισμός. Αναγνωρίζοντας το σύνορο αναγνωρίζουμε την πολυπλοκότητα, τη διαφορετικότητα του κόσμου. Το αντίθετο μετατρέπει έναν χώρο αδιάκοπης διάβασης σε χώρο διαμονής, αυξάνοντας το άγχος και το υπαρξιακό κενό. Πίσω από τη νεοφιλελεύθερη γοητεία του «χωρίς σύνορα», την οποία ευαγγελίζεται ο κ. Ραχόι και όμοιοί του, κρύβεται ένας κόσμος στον οποίο τελικά κυριαρχεί ο ισχυρότερος. Η αποικιοκρατία της Δύσης εξαγνίζεται με την ψευδαίσθηση μιας απόλυτης ελευθερίας, που οδηγεί όμως σε καθεστώτα τύπου απαρτχάιντ στην καρδιά του παγκόσμιου χωριού, εγκαθιστώντας την απόλυτη ταξική κοινωνία και εκμετάλλευση. Η επίθεση στην ιδιοπροσωπία κάθε λαού διαλύει τους τόπους του, τη γειτονιά του, την κοινότητα, το είμαι «από», μέσα από τις χρησιμοθηρικές δραστηριότητες και τον δικτυωμένο τεχνολογικά κόσμο. Το θετικό της τεχνολογίας δεν σημαίνει ότι θα κατοικήσουμε τον κόσμο αυτό σαν να ήταν ένας κόσμος. Η οικουμενικότητα ενός κόσμου χωρίς σύνορα είναι ψευδής και χαρακτηρίζει τη νεοφιλελεύθερη μετανεωτερικότητα της εποχή μας.
***
Στις μέρες μας, η παρακμή των πατρίδων και των πολέμων αναζωπύρωσε την ανάγκη συλλογικής έπαρσης και συγχώνευσης. Το εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα της Καταλονίας, σήμερα, εγείρεται βασισμένο πάνω σε αυτή την επίγνωση. Ο μαχητικός λαός της Καταλονίας έχει σύντροφο τον ουρανό και όχι το λαγούμι. Αντιστέκεται στην ενοποίηση του χώρου του σε συνοριακή οικονομική ζώνη, όπου η δήθεν ανθρωπιστική ιδεολογία του «no borders» ξεπλένει τα εγκλήματά της, προκαλώντας μια αντεπανάσταση με τον μανδύα της επανάστασης. Η ιδεολογία «χωρίς σύνορα» είναι οικονομισμός, τεχνικισμός, απολυταρχισμός και ιμπεριαλισμός. Ιδεολογία που μέσα στην αποεθνικοποιημένη «ευαισθησία» της κρύβεται η υπερίσχυση της μαφίας έναντι του κράτους, ο μετάνθρωπος έναντι της ανθρώπινης ύπαρξης και η απολυταρχία έναντι της δημοκρατίας.
Αυτή την απολυταρχία μάχεται σήμερα ο λαός της Καταλονίας εκφράζοντας την «ηθική των συνόρων» η οποία είναι αναγκαία όσο ποτέ, η οποία είναι ικανή να προστατεύσει τον άνθρωπο από τον εγκλωβισμό στην ιδιαιτερότητα και τη διάλυση στην οικουμενικότητα.
