1. Κι όμως, καταλύτης των πολιτικών εξελίξεων των τελευταίων ημερών στην Ελλάδα είναι ο λαϊκός παράγοντας. Η τεράστια κινητοποίηση, ειδικά με τη 48ωρη απεργία και τις παρελάσεις της 28ης Οκτωβρίου ήταν καθοριστική για τη συνέχεια. Στη δεύτερη περίπτωση ήταν κύρια τα ποιοτικά χαρακτηριστικά που δρομολόγησαν εξελίξεις. Το ξεκάθαρο «Όχι στη νέα κατοχή», ο συνδυασμός του κοινωνικού ζητήματος με το εθνικό, η ευθεία σύγκρουση με το πολιτικό σύστημα ήταν στοιχεία εκρηκτικά και όχι εύκολα διαχειρίσιμα.
2. Η συμπύκνωση διεθνών αντιθέσεων στο υποσύνολο Ελλάδα, οι πολιτικές που δρομολογούνται εδώ και ενάμιση χρόνο για το λύσιμο ενός επικίνδυνου κόμπου στη θηλιά της Ευρωζώνης, δημιουργούν μια κατάσταση τέτοια που μια σειρά αντιθέσεις περνάνε από τη σφαίρα του «άυλου» στη σφαίρα του πραγματικού και πυροδοτούν εκρηκτικές καταστάσεις. Το πολύμορφο κάψιμο παραγωγικών δυνάμεων ως απάντηση στην κρίση δεν είναι μια υπόθεση εργαστηρίου αλλά μεταφράζεται σε κάψιμο ανθρώπων, προοπτικών, χωρών.
3. Η συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Ένωση έγινε στις 26 Οκτωβρίου. Στις 27 ο Παπανδρέου έβγαλε διάγγελμα στον ελληνικό λαό παρουσιάζοντας τις αποφάσεις της Συνόδου σαν τεράστια εθνική επιτυχία και καθησυχάζοντας ότι «τίποτα μα τίποτα σε αυτήν την συμφωνία δεν θυσιάζει την δυνατότητά μας να πάρουμε τις δικές μας αποφάσεις. Αντίθετα, ανοίγει τον δρόμο να φύγουμε από εξαρτήσεις». Στις 28 ο λαός δίνει την απάντησή του και κουρελιάζει όλο το περιτύλιγμα της νέας σύμβασης υποτέλειας. Όσα έγιναν στις 28 θα πρέπει να τα δούμε με μια άλλη οπτική. Καμιά φορά, ζώντας την ιστορία είναι δύσκολο να συλλάβει κανείς τις διαστάσεις της. Η ιστορία θα γράψει αρκετά για αυτή τη μέρα και ας μας φαίνεται σήμερα υπερβολικό.
4. Υπήρξε μετά την 48ωρη απεργία ένα ερωτηματικό μήπως το «αυθόρμητο κίνημα» έχει δείξει τα όριά του. Μια αναζήτηση κάποιας άλλης λύσης που ίσως κάπως πιο εύκολα να έλυνε δύσκολα προβλήματα. Μήπως η λαϊκή οργή δεν μπορεί «αυθόρμητα» να καταφέρει και πολλά πράγματα; Αυτή η συζήτηση έχει μεγάλο ενδιαφέρον, αρκεί να ξεκαθαρίζονται κάποιοι όροι και έννοιες. Τι εννοούμε αυθόρμητο και τι συνειδητό; Υπάρχει «συνειδητό» χωρίς να είναι σε πραγματική σχέση με το «αυθόρμητο»; Κάποιος παλιός έγραφε: «Δεν αρκεί να αυτοκαλούμαστε “εμπροσθοφυλακή”, πρωτοπόρο τμήμα, πρέπει και να δρούμε κατά τέτοιο τρόπο, ώστε όλα τα άλλα τμήματα να μας βλέπουν και ν’ αναγκάζονται ν’ αναγνωρίσουν ότι βαδίζουμε στην πρωτοπορία». Δεν υπάρχουν πρωτοπορίες χωρίς να αναγνωρίζονται ως τέτοιες από ένα μαζικό κίνημα ή έστω από σημαντικό τμήμα του.
5. Άρα ένα πρώτο πράγμα είναι να αναγνωρίσουμε ότι στην Ελλάδα έχει κάνει την εμφάνισή του ένα μαζικό λαϊκό κίνημα. Ότι υπήρξε ένας πρώτος κύκλος αγώνων (Μνημόνιο, 5η Μάη) που έδειξε μεγάλες δυνατότητες αλλά και όρια. Ότι δεν ήταν κάποιο «συνειδητό» τμήμα, με την έννοια των επιτελείων της υπαρκτής Αριστεράς, που έβγαλε συμπεράσματα και οδήγησε σε μετασχηματισμούς. Ήταν ο «αυθόρμητος παράγοντας» που μπήκε σε ένα δεύτερο κύκλο αγώνων (πλατείες, Σύνταγμα) απαντώντας με τον τρόπο του σε μια σειρά ελλείψεις και όρια και λύνοντας βασικά πρακτικά αλλά και πολιτικά προβλήματα.
6. Αν ένα βασικό κριτήριο των «κλασικών» διαχωρισμών γύρω από το αυθόρμητο και το συνειδητό είναι η σχέση οικονομικής και πολιτικής πάλης, τότε θα πρέπει να προβληματιστούμε για το πόσο συνειδητό είναι το «συνειδητό» και πόσο αυθόρμητο είναι το «αυθόρμητο». Γιατί, αν πέντε χαρακτηριστικά γνωρίσματα αυτού του δεύτερου κύκλου αγώνων ήταν η σύνδεση του εθνικού με το κοινωνικό ζήτημα, το πολιτικό αίτημα της πτώσης της κυβέρνησης, η στοχοποίηση του πολιτικού συστήματος, το αίτημα της Δημοκρατίας και μια πρωτοφανέρωτου εύρους λαϊκή ενότητα, θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι αυτά με έναν τρόπο επιβλήθηκαν από το Λαϊκό παράγοντα.
7. Ο τρίτος κύκλος αγώνων που άνοιξε αυτό το φθινόπωρο σημαδεύεται από τη διάχυση ενός πνεύματος που έχει να κάνει με αυτά που αναφέρουμε παραπάνω, σε ένα περιβάλλον που οξύνονται τόσο οι όροι της οικονομικής κρίσης με τα πιο γρήγορα βήματα προς τη χρεοκοπία, όσο και οι όροι μιας βαθιάς πολιτικής κρίσης. Τα βήματα που έκανε ο λαϊκός παράγοντας, τα βαθιά προχωρήματα ενός πασιφανούς λαϊκού ριζοσπαστισμού, βαθαίνουν αυτή την πολιτική κρίση και οξύνουν στο έπακρο όλες τις αντιθέσεις.
8. Ας μην εγκλωβίσουμε τη σκέψη μας στις μορφές που παίρνουν τα καθημερινά επεισόδια αυτής της πολιτικής κρίσης. Οι μανούβρες που κάνει το πολιτικό σύστημα, η προσφυγή σε λύσεις χειρισμού και συναίνεσης, η επίκληση διλημμάτων και μονόδρομων είναι ο δρόμος που προσπαθούν να περπατήσουν. Δεν έχουμε μια άμεση αντανάκλαση της λαϊκής δραστηριοποίησης σε προοδευτικές λύσεις και μετατοπίσεις, σε υποχωρήσεις των «πάνω» και αυτό είναι «λογικό» σε ένα περιβάλλον που η οικονομική κρίση, ο νομισματικός πόλεμος, οι οξυμένοι ανταγωνισμοί επιβάλλουν μια θωράκιση και απαγόρευση, προς το παρόν, άλλων προοπτικών.
9. Σε αυτή τη βάση θα είχε όντως μεγάλο νόημα η αναζήτηση πραγματικών λύσεων. Σε μια τέτοια βάση θα πρέπει όντως να προβληματιστούμε για μια συμβολή στον προσανατολισμό, την αντοχή, τη διέξοδο που μπορεί να υπάρξει. Σε αυτή τη βάση έχει νόημα η αναζήτηση λύσεων που να καλύπτουν το κενό του λεγόμενου υποκειμενικού παράγοντα. Δεν μπορούν να υπάρξουν πραγματικές λύσεις αν δεν επιχειρηθεί η σύνδεση με τα πραγματικά κοινωνικά υποκείμενα που είναι σε κίνηση. Δεν μπορούν να υπάρξουν πραγματικές λύσεις επιβάλλοντας μία πλατφόρμα που να είναι πολύ διαφορετική από αυτή η οποία σήμερα είναι σε θέση να κινητοποιήσει εκατοντάδες χιλιάδες και εκατομμύρια ανθρώπους. Είναι άλλο η ζύμωση για πιο «προχωρημένα» αιτήματα και συνθήματα και άλλο τι μπορεί σήμερα να ενώσει και να κινητοποιήσει τον αγωνιζόμενο λαό. Ούτε μπορούν να εννοηθούν πραγματικές λύσεις με μετατοπίσεις πολιτικών υποκειμένων που αφορούν μόνο στο επίπεδο των διακηρύξεων ή των προχωρημένων στόχων (σοσιαλισμός και άλλα) και όχι σε βασικά φυσιογνωμικά στοιχεία που είναι αναγκαία για την όσμωση με τον αγωνιζόμενο λαό (δημοκρατισμός, προσφορά, συμμετοχή ως τμήμα του κινήματος, ξέκομμα με τις συνήθειες και τις πρακτικές του κυρίαρχου πολιτικού συστήματος).
10. Κάποιοι άλλοι «παλιοί», στη μετεμφυλιακή Ελλάδα, όριζαν περίπου έτσι κάποια από τα κύρια συνθήματα ενός δημοκρατικού μετώπου: «Ψωμί – Δουλειά. Δημοκρατικές ελευθερίες – Γενική Αμνηστία. Ομαλότητα – Λαϊκή Συμφιλίωση. Δημοκρατία – Ανεξαρτησία. Ειρήνη». Άλλες εποχές; Σίγουρα. Αλλά η ουσία είναι ότι δεν γίνεται να οικοδομηθεί κοινωνικό και πολιτικό μέτωπο χωρίς να ορίζει μια πραγματική βάση συσπείρωσης των βασικών δυνάμεων που έχουν συμφέρον για μια άλλη διέξοδο της χώρας.
Με αυτή την έννοια, ας δούμε πιο προσεκτικά τα συνθήματα, τα αιτήματα, τη φωνή του λαού που μετέτρεψε τις παρελάσεις σε διαδηλώσεις ανατροπής των δεδομένων. Η αντίσταση σε μια νέα κατοχή, η άρνηση να γίνει η χώρα προτεκτοράτο, η απόρριψη του πολιτικού συστήματος και ειδικά τα όρια που ξεπέρασε η «ασέβεια» προς τον πρόεδρο της δημοκρατίας, η θέληση για πραγματική Δημοκρατία και όχι κοροϊδία ήταν αιχμηρά σημεία που δημιούργησαν μεγάλη αναταραχή στα νεοκατοχικά επιτελεία.
Έτσι, ο λαός έδωσε τη δική του πρωτότυπη απάντηση στα ερωτηματικά για το τι άλλο μπορεί να γίνει μετά τη 48ωρη απεργία. Μια απάντηση που κανένα επιτελείο δεν μπόρεσε να προσχεδιάσει. Κάπως έτσι, μήπως, δεν έγινε και στις 5 του Μάη;
11. Οι μανούβρες του πολιτικού συστήματος, το πραγματικό ντελίριο της πολιτικής κρίσης, δεν μπορούν να εξηγηθούν με βάση μόνο τις αντιθέσεις ανάμεσα στα κυρίαρχα επιτελεία. Η πρωτοφανής αντίθεση της κοινωνίας στην πρωτόγνωρη συμπίεση που επιβάλλεται, η πρωτοφανής απονομιμοποίηση του πολιτικού συστήματος είναι ο καταλύτης των εξελίξεων. Η εκμετάλλευση των αντιθέσεων των «πάνω» μπορεί να γίνει μόνο στο έδαφος της μαζικής ενεργοποίησης και της μετωπικής συσπείρωσης κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων πάνω σε εκείνα τα ζητήματα για τα οποία σήμερα μπορεί η «μάζα» να κινητοποιηθεί και να κάνει θυσίες και όχι με «ασκήσεις επί χάρτου».
Κλείνοντας, λοιπόν, πιο «συνθηματικά», παρατεταμένος λαϊκός αγώνας, κοινωνικό και πολιτικό μέτωπο, οργάνωση του λαού για ανατροπή του έκτακτου καθεστώτος, για αλληλεγγύη, επιβίωση και αξιοπρέπεια, διώξιμο της τρόικας και των κυβερνήσεών της, δημοκρατία, ανεξαρτησία, χειραφέτηση. Είναι πολύ λίγα; Χρειάζονται, πάντως, την πολύτιμη συμβολή κάθε συνειδητού αγωνιζόμενου ανθρώπου και δύναμης.
