Νέες αλλαγές προς τα κάτω στο Ασφαλιστικό προμηνύει η μελέτη του ΚΕΠΕ
Πριν λήξει ο Ιούλιος, χρονικό όριο που είχε τεθεί στο Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών – ΚΕΠΕ για να παραδώσει τη μελέτη του για το Ασφαλιστικό, το προσχέδιο του κειμένου «διέρρευσε» στον Τύπο, αποκαλύπτοντας και τους στόχους που θα έχει η επικείμενη ασφαλιστική μεταρρύθμιση. Οι μελετητές του ΚΕΠΕ στους λιγότερο από δυο μήνες που… ασχολήθηκαν με το ζήτημα εντόπισαν ως βασικό πρόβλημα του Ασφαλιστικού την «πολυδιάσπαση» και προετοιμάζουν το έδαφος για αλλαγές που θα θίγουν τις προϋποθέσεις συνταξιοδότησης.
Το υπουργείο Εργασίας έχει στα χέρια του μια «επιστημονική» τεκμηρίωση για να προχωρήσει μέχρι τον Οκτώβριο σε νέα σαρωτική επίθεση σε όρια ηλικίας, χρόνο ασφάλισης, ποσοστά αναπλήρωσης, κατώτατες συντάξεις κ.λπ.
Από την εισαγωγή της ακόμη η έκθεση (ή τουλάχιστον το προσχέδιο, όπως μάλιστα αξιοποιήθηκε στον Τύπο) σπεύδει να τοποθετηθεί εναντίον των… προνομίων. «Η πολυδιάσπαση του συστήματος κάνει δυσκολότερο τον έλεγχο και δημιουργεί τις κατάλληλες προϋποθέσεις προκειμένου να διατηρηθούν προνόμια που θεσπίστηκαν στο παρελθόν και αντικρούουν κάθε έννοια κοινωνικής ισότητας», γράφει επί λέξει, ξεπερνώντας με μιας όλες τις αιτίες που οδήγησαν τους ασφαλιστικούς φορείς σε κατάρρευση. Παρακάτω η έκθεση θα εντοπίσει συγκεκριμένα αυτές τις «κοινωνικές ανισότητες», στις ευνοϊκότερες ρυθμίσεις που διατηρούν ορισμένα ταμεία για τις γυναίκες «παρά τις ευρωπαϊκές οδηγίες», στις παροχές σε είδος και χρήμα που δίνουν οι ασφαλιστικοί οργανισμοί, στις διαφορές ανάμεσα σε επαγγέλματα και κλάδους, όπως τα βαριά και ανθυγιεινά κ.λπ.
Τα όσα γράφει πιο κάτω η έκθεση ανατρέπουν την «ανώδυνη» διοικητική και λειτουργική ενοποίηση που, κατά καιρούς, ισχυρίζεται ως στόχο του το υπουργείο Εργασίας: «Το ασφαλιστικό σύστημα, όμως, δεν είναι κατακερματισμένο μόνο διοικητικά. Το σύστημα συντάξεων χαρακτηρίζεται από μια πολυνομία, η οποία δημιουργεί έντονες κοινωνικές ανισότητες, αφού αντιμετωπίζει όμοιες περιπτώσεις πολιτών με διαφορετικό τρόπο. Οι προϋποθέσεις συνταξιοδότησης (χρόνος ασφάλισης και όρια ηλικίας), τα ποσοστά αναπλήρωσης, οι κατώτατες συντάξεις, οι ασφαλιστικές και εργοδοτικές εισφορές, οι κοινωνικοί πόροι και η κρατική χρηματοδότηση ποικίλλουν τόσο μεταξύ των Ταμείων, όσο και μεταξύ ασφαλισμένων στο ίδιο Ταμείο».
Με πρόσχημα, λοιπόν, την «κοινωνική ισότητα» η κυβέρνηση ετοιμάζει μια ενοποίηση, η οποία θα οδηγήσει σε νέα εξίσωση προς τα κάτω των ασφαλιστικών δικαιωμάτων χιλιάδων εργαζομένων.
Στόχος πρώτος: τα όρια ηλικίας
Μεγάλο μέρος της έκθεσης αναλώνεται στην παρουσίαση των στατιστικών στοιχείων για τις πρόωρες συνταξιοδοτήσεις. Αν και οι επιστήμονες που συνέγραψαν την έκθεση δείχνουν να μην εμπιστεύονται ούτε το εργαλείο της στατιστικής επιστήμης, αφού θεωρούν τη χρήση της μέσης ηλικίας συνταξιοδότησης «μάλλον παραπλανητική». Με αυτό τον τρόπο ξεπερνούν την ίδια την πραγματικότητα των στοιχείων που παραθέτουν, όπου η χώρα μας εμφανίζεται να έχει το 2010 μέση ηλικία συνταξιοδότησης τα 62,34 χρόνια, περίπου στο μέσο όρο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (62,07), ενώ είναι γνωστό ότι από τότε μέχρι σήμερα έχουν ληφθεί μια σειρά μέτρων που δυσκολεύουν την έξοδο στη σύνταξη.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμα και σε αυτή τη μελέτη καταγράφονται μερικές από τις αιτίες που αύξησαν τη ροή προς τη συνταξιοδότηση τα χρόνια της κρίσης και των δραματικών ανατροπών στην εργασιακή και ασφαλιστική νομοθεσία. Όπως γράφει σε κάποια σημεία της, οι στοχευμένες πολιτικές, ειδικά στο Δημόσιο, αλλά και ο φόβος δυσμενών εξελίξεων οδήγησαν εργαζόμενους να επισπεύσουν τη συνταξιοδότηση. Σε άλλο σημείο αναφέρεται στο διπλασιασμό των συνταξιοδοτήσεων στον ΟΑΕΕ το 2013 (κατάρρευση των μικροεπαγγελματιών που κατά κανόνα εργάζονταν μέχρι μεγάλη ηλικία και κλείσιμο χιλιάδων επιχειρήσεων) και στην «αθρόα έξοδο» αντρών και γυναικών από τον ΟΓΑ το 2012 (διάλυση της γεωργικής και κτηνοτροφικής απασχόλησης).
Ποιες είναι οι λύσεις που προτείνει η μελέτη; Όχι η γενική αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης, «αλλά τροποποιήσεις-καταργήσεις στις ισχύουσες εξαιρέσεις». Το πιο προκλητικό: Η μείωση των αναπηρικών συντάξεων, αφού όπως γράφει «οι συντάξεις αναπηρίας του ΙΚΑ αποτελούν διέξοδο για νέους ασφαλισμένους ή ασφαλισμένους με λίγες μέρες ασφάλισης».
Στις εισπρακτικές εταιρίες οι οφειλές
Οι ανείσπρακτες ασφαλιστικές εισφορές απασχολούν ένα μεγάλο μέρος της μελέτης. Τα στοιχεία που χρησιμοποιεί είναι εντυπωσιακά. Το ΙΚΑ, ο μεγαλύτερος ασφαλιστικός φορέας, είχε 7 δισ. ευρώ ληξιπρόθεσμες οφειλές το 2011, οι οποίες αυξήθηκαν σε 7,7 δισ. το 2012 (αύξηση 10,3%) για να εκτιναχτούν στα 13,5 δισ. ευρώ στο τέλος του 2013 (αύξηση 75,3%). Αντίστοιχα ο ασφαλιστικός φορέας των ελεύθερων επαγγελματιών, ο ΟΑΕΕ, παρουσιάζει αύξηση των ληξιπρόθεσμων οφειλών κατά 27,3% την περίοδο 2011- 2012. Η διαφορά των δυο αυτών οργανισμών είναι στη διασπορά των οφειλών. Ενώ στο ΙΚΑ οι οφειλέτες στο τέλος του 2012 ήταν 404.255, στον ΟΑΕΕ ανέρχονται στις 663.664. Η πολιτική των ρυθμίσεων που εφάρμοσε μέχρι τώρα η κυβέρνηση είναι φανερό ότι δεν απέδωσε: Από το πλήθος των οφειλετών βρίσκονταν σε ρύθμιση τον Μάρτιο του 2014 μόλις 42.804 στο ΙΚΑ (10,6% του συνόλου) και 64.752 στον ΟΑΕΕ (9,75% του συνόλου).
Για να μη μένει αμφιβολία πού θα πέσει το βάρος στην είσπραξη των οφειλών, στη μελέτη σημειώνεται ότι η μεγαλύτερη διασπορά των οφειλών στον ΟΑΕΕ «συνεπάγεται μεγαλύτερες δυσκολίες στην είσπραξη αυτών, αλλά καλύτερες προοπτικές είσπραξης», αφού οι πολλοί μικροί οφειλέτες είναι πιο εύκολα διαχειρίσιμοι από τους ελεγκτικούς-κατασταλτικούς μηχανισμούς του κράτους, έναντι των λίγων μεγάλων οφειλετών του ΙΚΑ, οι οποίοι ας σημειωθεί έχουν ήδη ωφεληθεί κάπου 250 εκατ. το χρόνο από τη μείωση των εργοδοτικών εισφορών (κατάργηση εισφοράς υπέρ Εργατικής Κατοικίας και Εργατικής Εστίας) και θα ωφεληθούν πολλαπλάσια ποσά από τη νέα μείωση κατά 3,9% που ισχύει από αυτό το μήνα.
Τι προτείνει το ΚΕΠΕ; Επέκταση των δραστηριοτήτων του Κέντρου Είσπραξης Ασφαλιστικών Οφειλών και σε ποσά κάτω των 5.000 ευρώ (επιδρομή στη… μαρίδα των μικρο-οφειλετών), πρόσβασή του στα φορολογικά-περιουσιακά στοιχεία των ασφαλισμένων, διασύνδεση των ελεγκτικών μηχανισμών και φυσικά εμπλοκή των ιδιωτικών εισπρακτικών εταιριών!
Η μείωση μισθών στο Δημόσιο δεν έσωσε τα ταμεία
Μεγάλο μέρος της κυβερνητικής προπαγάνδας όλα αυτά τα χρόνια είναι το «σπάταλο» Δημόσιο και οι «υπερβολικές» αποδοχές των δημοσίων υπαλλήλων. Γι’ αυτό και από τα πρώτα μέτρα που εφάρμοσαν με τις πολιτικές του Μνημονίου ήταν οι δραστικές περικοπές μισθών και η μείωση προσωπικού. Τα ασφαλιστικά ταμεία δέχτηκαν καταιγιστικές περικοπές. Όπως σημειώνει η έκθεση μόνο στο ΙΚΑ το μισθολογικό κόστος ανά ασφαλισμένο μειώθηκε από 279,8 ευρώ το 2011 σε 78 ευρώ το 2013. Συνολικά, το διοικητικό κόστος ανά ασφαλισμένο στο ΙΚΑ έπεσε από τα 400 ευρώ το 2011 στα 149 ευρώ το 2013.
Το τι απέφεραν αυτές οι αιματηρές θυσίες των εργαζομένων καταγράφεται από το ΚΕΠΕ σε μια παράγραφο: Σύμφωνα με τον κοινωνικό προϋπολογισμό όλο το διοικητικό κόστος δεν ξεπερνά το 1% του συνολικού κόστους των ταμείων ή με λογιστικές προσεγγίσεις κυμαίνεται στο 1,5% κατά μέσο όρο.
Οι ενοποιήσεις ταμείων ζημίωσαν τα έσοδα
Ενώ είναι φανερή εξαρχής η κατεύθυνση των αλλαγών που διαπνέει τη μελέτη του ΚΕΠΕ, σε κάποια σημεία καταγράφονται και ενοχλητικές αλήθειες. Όπως ότι οι ενοποιήσεις ασφαλιστικών οργανισμών με τον Ν.3655/2008 «είχαν ως αποτέλεσμα την εξομοίωση των ασφαλιστικών εισφορών προς τα κάτω». Αποτέλεσμα, τα έσοδα του ΙΚΑ να κλονιστούν, αφού υποδέχθηκε φορείς με μεγαλύτερες παροχές κατά βάση και αντί να εισπράττει τουλάχιστον τα ίδια με πριν, εισέπραττε λιγότερα.
Αντίστοιχη κρίση κάνει η μελέτη και για την ενοποίηση του ΟΑΕΕ, που «έγινε με δημοσιονομικό κόστος».
Όπως φαίνεται εδώ η μετάβαση από την… κοινωνική ανισότητα στην… ισότητα στοίχισε ακριβά.
Το ενιαίο ταμείο δεν είναι και πιο φθηνό
Το κόστος επικαλούνται οι απολογητές των κυβερνητικών μέτρων για να αιτιολογήσουν την ενοποίηση των ασφαλιστικών ταμείων. Τα νούμερα, όμως, δεν τους δικαιώνουν:
• Στα 149 ευρώ ανά ασφαλισμένο ήταν το 2013 το κόστος του ΙΚΑ, όπου ενσωματώθηκαν δεκάδες άλλοι ασφαλιστικοί οργανισμοί τα τελευταία έξι χρόνια. Και μάλιστα αυτό το κόστος βρισκόταν στα 400 ευρώ το 2011.
• Μόλις 51,8 ευρώ το αντίστοιχο κόστος ενός μικρού ταμείου, του ΕΤΑΠ-ΜΜΕ (εργαζόμενοι στον Τύπο). Ακόμα και πριν από την εφαρμογή των σφαγιαστικών πολιτικών στους δημοσίους υπαλλήλους, το κόστος αυτό ήταν απείρως μικρότερο από το αντίστοιχο του ΙΚΑ: το 2011 βρισκόταν στα 112,6 ευρώ ανά ασφαλισμένο.
