Μια ακόμα «εξυπηρέτηση» τραπεζών – ολιγαρχίας ο Κώδικας Δεοντολογίας για τη Διαχείριση «Κόκκινων» Δανείων
του Παύλου Δερμενάκη*
Το σάπιο πολιτικό καθεστώς που αποκαλείται κατ’ ευφημισμό «κυβέρνηση» έδειξε, μέσω των πρόσφατων αποφάσεων για τη διαχείριση των δανείων σε καθυστέρηση («κόκκινα» δάνεια), για μια ακόμα φορά το απάνθρωπο πρόσωπό του, απέναντι στο δοκιμαζόμενο ελληνικό λαό. Με την απόφαση της Τράπεζας της Ελλάδας, που αναμένεται να δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, για τον Κώδικα Δεοντολογίας Τραπεζών για τη διαχείριση των «κόκκινων δανείων» και την ετοιμαζόμενη τροποποίηση του Νόμου Κατσέλη, παραδίδει, ως άλλος κουκουλοφόρος-δοσίλογος, στα χέρια των τραπεζιτών, τα λαϊκά στρώματα που βρίσκονται σε αδυναμία να ανταποκριθούν στις δανειακές τους υποχρεώσεις, όχι γιατί υπερδανείστηκαν αλλά γιατί το σάπιο πολιτικό σύστημα τους οδήγησε με την πολιτική της λιτότητας σε αυτή την κατάσταση αδυναμίας.
Ο πολίτης «δεμένος χειροπόδαρα» από το θεσμικό πλαίσιο, όπως έχει διαμορφωθεί σταδιακά μέχρι τώρα, παραδίδεται αυτός και το σύνολο της περιουσίας του στην πράξη αποκλειστικά στους τραπεζίτες και το δημόσιο για χρέη προς αυτό. Μετά την άρση απαγόρευσης πλειστηριασμών, τον περιορισμό τους μόνο για την προστασία της Α΄ κατοικίας και μόνο για το έτος 2014 (νόμος 4224/2013) έρχονται σε εφαρμογή του οι νέες ρυθμίσεις που ετοιμάζουν το πλαίσιο για το πάρτι της νέας ληστείας εις βάρος της κοινωνίας. Όλη η λαϊκή περιουσία, στην ουσία, οδηγείται με μαθηματική ακρίβεια στο «σφυρί» του πλειστηριασμού από την 1/1/2015. Αν συνεχίσει να «κυβερνά» μέχρι τότε το παρόν σάπιο καθεστώς, θα ζήσουμε τραγικά γεγονότα και πολλά δράματα. Οι τραπεζίτες θα αποφασίζουν, θα προτείνουν (στην πράξη θα διατάσσουν) και αν κάποιος δεν αποδέχεται τις προτάσεις τους έχουν ένα «οπλοστάσιο» μέτρων και διαδικασιών για να τον «πείσουν». Έχουν το απόλυτο ελεύθερο να ασελγούν οικονομικά για μία ακόμα φορά εις βάρος των λαϊκών στρωμάτων. Ακόμα και ένσταση να υποβάλει ο πολίτης, γιατί θεωρεί ότι η πρόταση των τραπεζιτών δεν είναι δίκαιη, είναι τόσο «αδέκαστο» το ετοιμαζόμενο σύστημα, που θα υποβληθεί και θα εξεταστεί(!) η ένσταση από την ίδια την τράπεζα (ο Κώδικας συστήνει «Επιτροπή Ενστάσεων από τουλάχιστον τρία ανώτατα στελέχη της»). Σημειώνεται, για να γίνει κατανοητή η «μεγαλοσύνη» «κυβέρνησης» και τραπεζιτών, ότι ο δανειολήπτης έχει τη δυνατότητα να προσφύγει στη διαδικασία της ένστασης μόνο μία φορά.
Αλλά ας δούμε μερικά συγκεκριμένα θέματα που προκύπτουν από τις νέες ρυθμίσεις.
Όσον αφορά τον Κώδικα Δεοντολογίας προβλέπονται τρία βασικά θέματα: α) Ο «συνεργάσιμος» δανειολήπτης, β) οι εύλογες δαπάνες διαβίωσης και γ) τα μοντέλα διευθέτησης των οφειλών κομμένα και ραμμένα στα μέτρα των τραπεζών.
Ό,τι πει η τράπεζα
Στο θέμα του «συνεργάσιμου» δανειολήπτη, δεν προβλέπεται καμιά διαδικασία προστασίας του, αν αρνηθεί την πρόταση της τράπεζας. Αναφερθήκαμε ήδη στην κωμωδία του ζητήματος της ένστασης. Οι όποιες δυνατότητες προσφυγής, σε περίπτωση διαφωνίας στην πρόταση της τράπεζας, στη διαδικασία είτε εξωδικαστικού είτε δικαστικού συμβιβασμού είναι αδιέξοδες, με όσα θα αναφέρουμε παρακάτω όσον αφορά την τροποποίηση του Νόμου Κατσέλη. Συνεπώς, είτε αποδέχεται την όποια πρόταση της τράπεζας είτε χαρακτηρίζεται μη «συνεργάσιμος» και οδηγείται στη διαδικασία των νομικών ενεργειών, δηλαδή διαταγή πληρωμής-κατάσχεση-πλειστηριασμός και ενδεχόμενα «μετά την ρευστοποίηση το τυχόν υπόλοιπο του δανείου σε καθυστέρηση θα εξακολουθεί να αποτελεί εκτοκιζόμενη απαίτηση του ιδρύματος».
Δηλαδή, θα του πάρουν την περιουσία, όποια και αν είναι αυτή, όχι μόνο το ενδεχόμενα υποθηκευμένο ακίνητο, θα την πουλήσουν με πλειστηριασμό ή θα την «αξιοποιήσουν» με άλλο τρόπο, και επειδή ενδεχόμενα το ποσό που θα εισπράξουν από τον πλειστηριασμό δεν θα φτάνει για την εξόφληση του χρέους του, το υπόλοιπο που θα παραμείνει «ανεξόφλητο» θα συνεχίσει να εκτοκίζεται και ο πολίτης θα συνεχίζει να τους χρωστά ένα όλο και μεγαλύτερο και πάλι ποσό. Συνεπώς, οι δανειολήπτες προσέρχονται σε «διαπραγμάτευση» με τις τράπεζες με την αντίστοιχη διαδικασία που «τρεις λύκοι και δύο αρνιά αποφασίζουν και ψηφίζουν δημοκρατικά για το ποιος θα φαγωθεί μεταξύ τους ως γεύμα». Μόνο που οι δανειολήπτες δεν είναι οι λύκοι, άλλοι έχουν το όνομα και τη χάρη εδώ και πολλές δεκαετίες.
Δαπάνες διαβίωσης
Στο θέμα των εύλογων δαπανών διαβίωσης έχει ληφθεί ήδη απόφαση για το ύψος τους από την αρμόδια επιτροπή του υπουργείου «Ανάπτυξης». Ενδεικτικά κυμαίνονται από 537 ευρώ καθαρά (μετά από φόρους) το μήνα για ένα ενήλικο μέχρι 1.788 ευρώ για μια οικογένεια με 4 παιδιά. Συνεπώς, οι τράπεζες αφού λάβουν υπ’ όψιν τις εύλογες δαπάνες διαβίωσης και αφού εξετάσουν το σύνολο των περιουσιακών στοιχείων και τα έσοδα του δανειολήπτη θα αποφασίσουν και θα προτείνουν τη λύση ή λύσεις. Με δεδομένα το ύψος της ανεργίας, την καταβαράθρωση μισθών, τη στάση πληρωμών μισθών σε πολλές επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα, την απραξία των μικρών επιχειρήσεων και των ελεύθερων επαγγελματιών, αλλά και τις «προοπτικές» της οικονομίας, είναι σαφές ότι ελάχιστες περιπτώσεις θα μπορούν να κριθούν βιώσιμες και συνεπώς να υπάρξει ρύθμιση βασισμένη σε πραγματικά μεγέθη. Άρα το πρώτο, που θα μπαίνει στην ημερήσια διάταξη, θα είναι η πώληση/απόδοση στην τράπεζα περιουσιακών στοιχείων άλλων εκτός από την Α΄ κατοικία, αν υπάρχουν τέτοια, ή ακόμα κι αυτής της Α΄ κατοικίας.
Ήδη, σε πρώτη φάση, οι τράπεζες εκτιμούν ότι ένα ποσό της τάξης των 10 δισ. από στεγαστικά δάνεια δεν μπορεί να ρυθμιστεί και συνεπώς η αντίστοιχη περιουσία θα οδηγηθεί στο «σφυρί». Δηλαδή, αν υποθέσουμε ένα μέσο ύψος υπόλοιπου δανεισμού σε εκκρεμότητα των 100.000 ευρώ, η υπόθεση αφορά 100.000 οικογένειες. Κι αυτά ξεκινούν με το «καλημέρα» του 2015. Σημειώνεται εδώ ότι, ήδη οι τράπεζες έχουν κάνει τη σχετική προεργασία και θα είναι έτοιμες για μια τέτοια κίνηση με την έναρξη του 2015. Θα ρωτήσει κάποιος «μα, πώς θα είναι έτοιμες;». Δυστυχώς, και εδώ η νομοθεσία τους έδωσε το πλαίσιο και οι δανειοδοτούμενοι όλα τα απαραίτητα στοιχεία (περιουσιακή κατάσταση και αποδοχές) στην αναλυτικότερή τους μορφή, μέσω των στοιχείων που υπέβαλλαν για να «σώσουν», σύμφωνα με τις προϋποθέσεις του Ν.4224/2103 την Α΄ κατοικία τους.
Διευθέτηση οφειλών
Το τρίτο θέμα αφορά τα «μοντέλα» διευθέτησης των οφειλών. Αν το δάνειο κριθεί βιώσιμο, υπάρχει βραχυπρόθεσμη και μεσοπρόθεσμη λύση. Δηλαδή, μειωμένη δόση στη βραχυπρόθεσμη, περίοδος χάριτος κ.λπ., όπου όμως μετά την λήξη της βραχυχρόνιας περιόδου οι δόσεις επανέρχονται στα προηγούμενα επίπεδα ή ακόμα υψηλότερα αν έχει αποφασιστεί η προσωρινή μειωμένη εξόφληση τόκων. Αλήθεια, πόσα από τα δάνεια που ρυθμίστηκαν την περίοδο της κρίσης με αρχικά μειωμένες καταβολές, μετά την περίοδο ελάφρυνσης μπόρεσαν να εξυπηρετηθούν κατά τα προβλεπόμενα; Η απάντηση έρχεται αβίαστα: σχεδόν κανένα, αφού ήδη για τα ίδια δάνεια οι τράπεζες έχουν φτάσει στην 5η ή 6η γενιά (ανάλογα με την τράπεζα) ρυθμίσεων χωρίς να φαίνεται «φως στο τούνελ».
Οι μεσοπρόθεσμες λύσεις θα αφορούν κυρίως επιχειρηματικά δάνεια και ορισμένα ιδιωτών, όπου συνδυασμός ρευστοποίησης περιουσιακών στοιχείων, αναδιάρθρωσης δανεισμού, ενδεχόμενος εξορθολογισμός επιτοκίων, μερική διαγραφή οφειλών κ.ά., μπορεί να αποδώσουν, με πολλές φυσικά προϋποθέσεις και ερωτηματικά όσον αφορά την πορεία της οικονομίας.
Και πάμε, τέλος, στις ονομαζόμενες μορφές «Οριστικής Διευθέτησης». Αντιγράφουμε χωρίς σχόλια από το κείμενο της Τράπεζας της Ελλάδος: «Παρατίθενται ενδεικτικά λύσεις… α) Εθελοντική Παράδοση Ενυπόθηκου Ακινήτου… β) Μετατροπή σε Χρηματοδοτική Μίσθωση… γ) Πώληση και ενοικίαση… ε) Ανταλλαγή με στεγαστικό δάνειο μικρότερης αξίας… στ) Διαχείριση σε εκκαθάριση… (πτώχευση) ζ) Ρευστοποίηση Εξασφαλίσεων… η) Δικαστικές/Νομικές Ενέργειες (δηλαδή, κατασχέσεις/πλειστηριασμοί κ.λπ.)». Δηλαδή, παράδοση είτε με τη θέληση του ιδιοκτήτη, είτε χωρίς της ακίνητης περιουσίας του στην τράπεζα, αλλά του κάνουν και την… παραχώρηση να μένει μετά στο ίδιο ακίνητο με ενοίκιο. Για ένα ακίνητο που έχει πληρώσει επί σειρά ετών τοκοχρεωλύσια, που πληρώνει εδώ και τρία χρόνια χαράτσια για να έχει «ένα κεραμίδι στο κεφάλι του», το κράτος αποφάσισε ότι πλέον δεν του ανήκει και συνεπώς πρέπει να περιέλθει στην τράπεζα.
Καταργούν στην πράξη τον Νόμο Κατσέλη
Τι θα αλλάξει στους πλειστηριασμούς
του Παύλου Δερμενάκη
Ο περιβόητος κώδικας «δεοντολογίας» θα συνδυαστεί (για να είναι πιο αποτελεσματικός) και με άλλες παρεμβάσεις, οι οποίες θα προωθηθούν οπωσδήποτε πριν από το τέλος του έτους. Αφορούν την «τροποποίηση» (στην πράξη κατάργηση) του νόμου Κατσέλη και την αλλαγή στις διαδικασίες πλειστηριασμού. Δύο είναι τα βασικά σημεία από αυτά που έχουν δει το φως της δημοσιότητας μέχρι τώρα.
Στη δικαστική διαδικασία του Νόμου Κατσέλη, εάν κάποιος δανειολήπτης που έχει κάνει αίτηση ένταξης στο νόμο, θέλει να προστατεύσει την πρώτη του κατοικία, πρέπει να αποπληρώσει, σύμφωνα με το υπάρχον Σχέδιο Νόμου, το 100% της αντικειμενικής της, αντί του 80% που ισχύει σήμερα, σε βάθος εικοσαετίας. Κάτι που αποτελεί μεγάλο πρόβλημα καθώς οι πραγματικές αξίες είναι πλέον πολύ κάτω από τις αντικειμενικές. Συνεπώς, ποιος ο λόγος να πληρώσει κάποιος το 100% της αξίας του ακινήτου σε υπόλοιπο δανείου όταν η πραγματική του αξία κινείται γύρω στα 2/3 της αντικειμενικής και ήδη έχει καταβάλλει σημαντικά ποσά σε τοκοχρεωλύσια, φόρους συμβόλαια κ.λπ.;
Επίσης, με την ίδια τροποποίηση προβλέπεται ότι οι καταβολές για εξυπηρέτηση των δανείων από 0% που ήταν αρχικά έγιναν 25% το 2013 (Ν.4161/2013) και τώρα θα φτάσουν στο 40%. Δηλαδή, ο διαπιστωμένα μη δυνάμενος να εξυπηρετήσει το δάνειο για να προσφύγει στο δικαστήριο θα πρέπει να πληρώνει το 40% της δόσης που πλήρωνε μέχρι την προσφυγή. Στην πράξη, αποκλείονται από τη δυνατότητα προσφυγής σε δικαστική υποστήριξη οι άνεργοι και όσων τα εισοδήματα έχουν μειωθεί δραστικά. Άρα, ένας ακόμα δρόμος κλειστός, όπως προαναφέραμε, προκειμένου ο πολίτης να υποταχθεί στα σχέδια (προτάσεις προς τους «συνεργάσιμους» δανειολήπτες τα λένε τώρα) των τραπεζών.
Δεύτερον, με το «επιχείρημα» ότι οι πραγματικές αξίες έχουν πέσει η κυβέρνηση προχωρά σε ρύθμιση για την αξία έναρξης των πλειστηριασμών. Έτσι από το 100% της αντικειμενικής αξίας που ισχύει σήμερα προχωρά στη θεσμοθέτηση για έναρξη πλειστηριασμού στα 2/3 της και στο (όχι πολύ) βάθος φαίνεται το 1/3 που ζητά η τρόϊκα. Ο καθένας μπορεί να καταλάβει τι θα γίνει στην κτηματαγορά με αυτές τις συνδυασμένες διαδικασίες (Κώδικας Δεοντολογίας = ακίνητα στα χέρια των τραπεζών και χαμηλότερες αξίες πλειστηριασμών). Έχει δε ιδιαίτερη σημασία, για να εκτιμηθεί η ποιότητα των «ανθρώπων» που αποφασίζουν για όλα αυτά, να αναφερθεί ότι έχουν δεσμευθεί μέσω των μνημονίων για διατήρηση των αντικειμενικών τιμών στα σημερινά επίπεδα μέχρι το 2017! Δηλαδή, θα πληρώνουμε φόρους για όση περίοδο έχουμε στην κατοχή μας το ακίνητο με βάση την αντικειμενική αξία, για να είναι υψηλά τα έσοδα του δημοσίου, αλλά θα μας το εκποιεί η τράπεζα ή το δημόσιο για χρέη προς αυτό στα 2/3 της αντικειμενικής αξίας. Αν αυτά όλα δεν αποτελούν καραμπινάτη κλοπή εις βάρος της κοινωνίας, τότε η λέξη έχει χάσει το νόημά της.
Απάντηση σε όλα αυτά; Την απάντηση μπορεί να τη δώσει μόνο η ίδια η κοινωνία με το ηχηρό «παρών» της, όπως έκανε και στο παρελθόν (πλατείες, παρελάσεις Οκτώβρη 2011 κ.ά.). Με μαζικούς αγώνες για να ανατραπούν οι μαριονέτες των τραπεζιτών και των τοκογλύφων, αλλά και για να ακυρωθούν στην πράξη με κινητοποιήσεις στις γειτονιές και στα ειρηνοδικεία όλες οι ενέργειες που θα προσπαθήσουν να κάνουν οι τράπεζες αλλά και το δημόσιο εις βάρος των δανειοληπτών-οφειλετών.
* Ο Παύλος Δερμενάκης είναι M.Sc. οικονομολόγος-ερευνητής
