Του Γιώργου Κατρούγκαλου*
Το μήνυμα των εκλογών ήταν ιστορικό. Δεν είναι απλώς ότι για πρώτη φορά η Αριστερά κερδίζει τις εκλογές στην Ελλάδα. Και στην Ευρωπαϊκή Ένωση κάτι τέτοιο συμβαίνει για δεύτερη μόλις φορά, μετά το θρίαμβο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ιταλίας στις Eυρωεκλογές του 1984. Πάνω από όλα το εκλογικό αποτέλεσμα συνιστά βροντερή αποδοκιμασία της κυβερνητικής πολιτικής της λιτότητας και του νεοφιλελευθερισμού. Είναι χαρακτηριστικό ότι το ΠΑΣΟΚ κατέγραψε το χαμηλότερο ποσοστό της ιστορίας του (το ότι το πανηγύρισε, είναι ενδεικτικό της διάλυσής του) η δε Νέα Δημοκρατία το δεύτερο χαμηλότερο ποσοστό της (και το προηγούμενο ρεκόρ ανήκει στον κ. Σαμαρά!). Συνολικά, η απήχηση της κυβέρνησης στην κοινωνία, που ανερχόταν στο 48% το 2012 έχει ήδη περιοριστεί στο 31%, και βρίσκεται ήδη σε προφανή δυσαρμονία με το εκλογικό σώμα.
Ο ΣΥΡΙΖΑ διατηρεί το ποσοστό των βουλευτικών εκλογών του 2012 σε ένα περιβάλλον πιο χαλαρής εκλογικής συμπεριφοράς. (Είναι χαρακτηριστικό ότι το 17% του εκλογικού σώματος ψήφισε κόμματα που δεν αντιπροσωπεύονται στη Βουλή, πράγμα που δεν θα συμβεί στο έντονα διλημματικό περιβάλλον πολωτικής βουλευτικής εκλογής). Μετά τη νέα διαμόρφωση του εκλογικού τοπίου και, ιδίως, την εξαΰλωση της ΔΗΜΑΡ, ο αυτονόητος στόχος του ΣΥΡΙΖΑ θα πρέπει να είναι η αυτοδυναμία. (Αν και αυτό δεν θα πρέπει να σημαίνει κυβέρνηση που θα έχει αμιγώς κομματικά χαρακτηριστικά. Εντελώς το αντίθετο. Με κορμό το ΣΥΡΙΖΑ η μελλοντική προοδευτική κυβέρνηση θα πρέπει να είναι ανοικτή στην κοινωνία.) Η αυτοδυναμία αποτελεί εντελώς ρεαλιστικό στόχο. Είναι ευκολότερο για ένα κόμμα-διεκδικητή της εξουσίας να περάσει από το 27% στο 35% από ό,τι ήταν να περάσει από το 16% στο 27%. Άλλωστε, το δίλημμα των επόμενων εκλογών θα είναι, από πλευράς «κυβερνησιμότητας», εντελώς σαφές: Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ή κυβέρνηση Ν.Δ.; Πόσοι, νομίζετε, θα θελήσουν και πάλι να διαλέξουν την τελευταία;
Βεβαίως, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν θα πρέπει απλώς να αποτελεί τη μη χείρουσα επιλογή. Θα πρέπει, αντιθέτως, να πείσει την κοινωνία θετικά, ότι όχι απλώς θα αναστρέψει τη νεοφιλελεύθερη πλημμυρίδα και θα σπάσει το παλαιοκομματικό σύστημα της διαπλοκής, αλλά ότι μπορεί να μας οδηγήσει σε μια νέα Ελλάδα, δημοκρατική και δυναμική. Τίποτα, όμως, δεν είναι δεδομένο. Ας θυμηθούμε ξανά το παράδειγμα του ΚΚΙ: Ο θρίαμβος του 1984 απετέλεσε το κύκνειο άσμα του. Δεν ήταν μόνο η εκτέλεση του Άλντο Μόρο που ανέτρεψε το ρου των μέχρι τότε επιτυχιών του. Ήταν, κυρίως, η άμβλυνση του ριζοσπαστικού του χαρακτήρα, ο εκφυλισμός του ιστορικού συμβιβασμού στην τελική ενσωμάτωση στο σύστημα εξουσίας.
Ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να διδαχθεί από το μάθημα αυτό. Αν θελήσει να μετεξελιχθεί σε μια νέου τύπου σοσιαλδημοκρατία, δεν θα χάσει απλώς την αριστερή ψυχή του αλλά και την προοπτική εξουσίας που έχει αυτή τη στιγμή. Χειρότερα ακόμη, θα υπογράψει τη θανατική του καταδίκη. Η σοσιαλδημοκρατία στην Ευρώπη έχει προ πολλού εξαντλήσει τον ιστορικό της ρόλο. Σε 19 από τις 28 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης κυβερνούν ή συγκυβερνούν οι σοσιαλδημοκράτες, εφαρμόζοντας παντού το ίδιο αντιευρωπαϊκό και αντικοινωνικό μείγμα νεοφιλελεύθερων πολιτικών λιτότητας. Άλλαξε τίποτα ουσιαστικό, στο κάτω-κάτω, στην ευρωπαϊκή πολιτική της Γερμανίας από τότε που το SPD μπήκε στο μεγάλο συνασπισμό της Μέρκελ;
Για το λόγο αυτό ο αντίστοιχος μεγάλος συνασπισμός που απεργάζονται και για την Ελλάδα τα κέντρα εξουσίας, πανικόβλητα από την επικείμενη κατάκτηση της κυβερνητικής εξουσίας από το ΣΥΡΙΖΑ, αποτελεί δηλητηριώδες δώρο, ένα πουκάμισο του Νέσσου. Κανείς αριστερός, φυσικά, δεν θα πέσει στην παγίδα αυτή. Ο ΣΥΡΙΖΑ θα πρέπει, τους λίγους μήνες που έρχονται μέχρι τις επόμενες εκλογές, να επιτελέσει ένα διπλό κατόρθωμα: Να διαμορφώσει ένα πρόγραμμα εξουσίας που να είναι ταυτόχρονα ριζοσπαστικό και ρεαλιστικό, να ανοιχθεί πλατιά στην κοινωνία, σε ανθρώπους που δεν έχουν σχέση με την Αριστερά, χωρίς να χάσει την αριστερή ψυχή του. Ανέφικτο φαίνεται κάτι τέτοιο; Ας θυμηθούμε όμως τα λόγια του Καμύ: «Μία είναι η χρησιμότητα της εξουσίας: δίνει μια δυνατότητα για το αδύνατο».
Και ας μην ξεχνάμε το σπουδαιότερο. Οι ψήφοι στην κάλπη είναι πολύ σημαντικό μέγεθος, πιο σημαντικό όμως είναι οι άνθρωποι στο δρόμο. Χωρίς την ανάπτυξη ενός δυναμικού, μαζικού λαϊκού κινήματος, ακόμη και εάν έρθει δεν θα μπορέσει να σταθεί κυβέρνηση της Αριστεράς.
* Ο Γιώργος Κατρούγκαλος είναι καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ
