Μιλά στον Δρόμο η συγγραφέας Ευγενία Φακίνου. Συνέντευξη στον Κώστα Στοφόρ
Η Ευγενία Φακίνου και τα βιβλία της από τη στιγμή που πρωτοδιάβασα τη συγκλονιστική Αστραδενή της με συνοδεύουν, καθώς παραμένω πιστός της αναγνώστης – έχοντας διαβάσει σχεδόν ό,τι γράφει έκτοτε. Έχουν περάσει πάνω από δυο δεκαετίες -που νέος τότε (και νόμιζα ότι είμαι… μεγάλος)- διέσχιζα το κατώφλι του φιλόξενου σπιτιού της στο Χαλάνδρι για να της πάρω μια συνέντευξη για την Ακροβασία που εκδιδόταν τότε στην περιοχή. Είχα νιώσει όμορφα και άνετα και η κουβέντα τράβηξε μακριά. Μόνο θετικές εντυπώσεις είχα αποκομίσει. Με την ίδια ζεστασιά αποδέχθηκε το αίτημά μου για μια συνέντευξη στον Δρόμο με αφορμή το καινούργιο της βιβλίο, τους Πλανόδιους Θεριστές (Εκδ. Καστανιώτης) που με κάποιον υπόγειο τρόπο συναντά τη Μεγάλη Πράσινη και μας ταξιδεύει στην Ελλάδα της κρίσης.
Η ηρωίδα της, η Ελένη, έγκυος στον πέμπτο μήνα, αποφασισμένη να γεννήσει και να μεγαλώσει μόνη το παιδί της εγκαταλείπει την Αθήνα. Ακολουθεί –μετά από μια τυχαία συνάντηση- τους Πλανόδιους Θεριστές. Μια ομάδα νέων ανθρώπων που πηγαίνουν από τόπο σε τόπο δουλεύοντας στις σοδειές. Θα βρεθεί σε ένα συσκευαστήριο ελιών κάπου στην Εύβοια, σε έναν τόπο όπου θα γνωρίσει ένα παράταιρο ζευγάρι συνταξιούχων. Ο ένας πρώην ξεναγός, ομοφυλόφιλος, έχοντας επιλέξει(;) τη μοναξιά κι ο άλλος χήρος. Παλιός συνδικαλιστής στα μεταλλεία. Στην παρέα θα προστεθεί ένα αινιγματικό παιδί και μια κακοποιημένη γυναίκα. Άνθρωποι μονάχοι, που καταφέρνουν όμως να ενωθούν και να δώσουν ένα συγκινητικό μάθημα αλληλεγγύης.
Ένα βιβλίο που μιλά για τον κόσμο της εργασίας -χώρο που σπανίως… επισκέπτονται οι μυθιστοριογράφοι μας- την εγκατάλειψη της επαρχία, τις προκαταλήψεις, το ψαλίδισμα των ονείρων και πολλά ακόμη. Υπάρχουν και στιγμές που γίνεται αιχμηρή σάτιρα με αφορμή την εκμετάλλευση του θρησκευτικού συναισθήματος. Πάνω απ’ όλα είναι σαν ένα μυθιστορηματικό δοκίμιο πάνω στη μοναξιά, με πυκνούς συμβολισμούς.
Ας δώσουμε όμως το λόγο στην ίδια την Ευγενία Φακίνου…
Τι είναι αυτό που σας δίνει τη δύναμη, την έμπνευση, να μας παρουσιάζετε σε κάθε νέο σας βιβλίο κάτι εντελώς διαφορετικό από το προηγούμενο;
Στην πραγματικότητα δεν ξέρω ν’ απαντήσω, ειλικρινά. Υποθέτω, ότι κάθε φορά υπάρχει ένα ερέθισμα που με ωθεί ν’ ασχοληθώ μ’ ένα θέμα.
Τώρα το γιατί αυτό το θέμα «εγκαθίσταται» στο μυαλό μου και το «καταλαμβάνει» εξαρτάται από πολλά. Από τη δική μου ευαισθητοποίηση, από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, από κάποια εσωτερική μου ανάγκη. Άβυσσος το μυαλό του ανθρώπου.
Η γυναίκα που περιπλανιέται, είναι από τα σταθερά μοτίβα στα περισσότερα βιβλία σας. Η ελληνική επαρχία -σε περιγραφές που αγγίζουν τα πιο βαθιά χαρακτηριστικά της- επίσης. Εσείς είστε ένας άνθρωπος που περιπλανιέται; Από πού πηγάζει αυτή η γνώση του ελληνικού χώρου;
Οι γυναίκες-ηρωίδες των βιβλίων μου βρίσκονται σε μια διαρκή αναζήτηση ταυτότητας. Δεν τους αρκεί η διαπίστωση των αδιεξόδων που βιώνουν αλλά ψάχνουν να καθορίσουν εκ νέου και εξ αρχής τον προορισμό τους. Στην περιπλάνησή τους, το ταξίδι είναι και εσωτερικό.
Θεωρώ ότι ο τόπος είναι εξίσου σημαντικός «ήρωας», όπως και τα πρόσωπα των βιβλίων μου. Ο τόπος μού αποκαλύφθηκε, όταν ως ξεναγός ταξίδευα διαρκώς και διαπίστωνα τη σχέση τόπου και Ιστορίας. Προσωπικά «περιπλανιέμαι» διαρκώς νοερά.
Συζητώντας πριν από δυο δεκαετίες για το Ζάχαρη στην Άκρη μου είχατε πει: «…Εάν κάποιος δεν έχει μια προσωπική ισορροπία είναι μοιραίο και οι έρωτές του να μην είναι ολοκληρωμένοι. Όλα τα πρόσωπα που έχω περιγράψει δεν ήταν ολοκληρωμένες προσωπικότητες…». Ισχύει αυτό και για τους ήρωες του καινούργιου σας βιβλίου;
Είναι πιο ερεθιστικοί για ένα συγγραφέα οι ήρωες που δεν είναι τέλειοι, που δεν είναι ολοκληρωμένες προσωπικότητες (ποιος είναι άλλωστε και στην πραγματική ζωή;). Από τις αντιθέσεις των προσώπων ενός βιβλίου προκύπτουν οι μεταξύ τους σχέσεις και η δράση. Έχει ενδιαφέρον να παρακολουθείς πώς αγωνίζονται να συμβιώσουν και να λειάνουν τις διαφορές τους, προκειμένου να συνυπάρξουν.
«Είναι μυστήριο το πώς μπαίνουμε στους χαρακτήρες που φτιάχνουμε, τους δανείζουμε δικά μας πράγματα και το επικίνδυνο για το συγγραφέα είναι διαρκώς να αποχωρίζεται τον ήρωα και να έρχεται στη δική του προσωπικότητα», είχατε πει στην ίδια εκείνη συζήτηση. Ποια δικά σας χαρακτηριστικά υπάρχουν στους ήρωες και κυρίως στην ηρωίδα του βιβλίου σας;
Με την ηρωίδα του βιβλίου μου έχω ελάχιστα κοινά στοιχεία. Αντιθέτως, στον Βάιο «δάνεισα» τις γνώσεις του ξεναγού, του λάτρη των βοτάνων αλλά και την τέχνη του πλεξίματος… Πρέπει όμως να ομολογήσω ότι καθώς γράφω ταυτίζομαι με κάθε ήρωα ή ηρωίδα, ακόμα κι αν δεν συμφωνώ με τις πράξεις ή τις σκέψεις του, για ν’ αποκτήσει αληθοφάνεια ο χαρακτήρας.
Υπάρχει μια χροιά «μεταφυσικού» με την παρουσία του παιδιού που έρχεται «ουρανοκατέβατο, σαν από μηχανής θεός, να παίξει ρόλο καταλύτη στις σχέσεις των ηρώων… Υπάρχει χώρος για τη μαγεία στη ζωή μας;
Πιστεύω, ότι πρέπει να είμαστε ανοιχτοί ακόμα και σ’ αυτό που δεν κατανοούμε απολύτως. Δεν θα το όριζα ως «μαγεία» αλλά ως ανοιχτό πνεύμα.
Συνήθως η επικαιρότητα απουσίαζε από τα βιβλία σας. Στους Θεριστές όμως, η κρίση είναι παρούσα, αλλά και η πρόταση: Αλληλεγγύη. Θελήσατε αυτή τη φορά να περάσετε ένα σαφές μήνυμα στους αναγνώστες;
Να σας γυρίσω πολλά χρόνια πριν. Η Ντενεκεδούπολη ήταν επίκαιρη. Το ίδιο και η Αστραδενή με θέμα την εσωτερική μετανάστευση ή το Έβδομο Ρούχο με θέμα το σπάσιμο της αλυσίδας της Ιστορίας. Πάντα υπάρχει η πραγματικότητα, όχι η επικαιρότητα, στα βιβλία μου. Μόνο που είναι αφομοιωμένη και απομυθοποιημένη. Είναι, πάντως, αλήθεια ότι αυτή τη φορά ήταν πιο άμεσο το μήνυμα της αλληλεγγύης, ίσως επειδή ο χρόνος πιέζει.
